Κώστας Σαμαράς
Διχασμένη η Ιερά Σύνοδος σε χαοτική συνεδρίαση, με σφοδρές αντιπαραθέσεις, βαριές κουβέντες και αποχωρήσεις – «Τη μισθοδοσία του κλήρου ούτε η χούντα δεν τόλμησε να πειράξει» λένε ιεράρχες που πνέουν μένεα κατά του Αλέξη Τσίπρα
Αναστροφή πολιτικής και καταφυγή στην αριστερή «ορθοδοξία» επιχειρεί η κυβέρνηση ύστερα από την σθεναρή άρνηση των Μητροπολιτών να συναινέσουν στην απόλυση των κληρικών από το ελληνικό δημόσιο, παρά τη συνέχιση της μισθοδότησής τους από τα κρατικά ταμεία. Γενικότερα οι Ιεράρχες της Ελληνικής Εκκλησίας αρνήθηκαν να παράσχουν εν λευκώ στήριξη στη λεγόμενη «ιστορική» συμφωνία της 6ης Νοεμβρίου ανάμεσα στην Πολιτεία και την Εκκλησία. «Ιστορική» βεβαίως την είχε βαφτίσει ο Αλέξης Τσίπρας με την ανοχή του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμου.
Στην πραγματικότητα όμως, δεν πρόκειται καν περί συμφωνίας αλλά απλού προσχεδίου -«μνημονίου κατανόησης» για την ακρίβεια. Αυτό επισήμανε, με ξεχωριστή έμφαση σε εκτενή ανάλυσή του ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος. Η τοποθέτησή του ήταν γραπτή, εμπεριστατωμένη, αλλά και… ξορκισμένη τρόπον τινά, εφόσον δεν του επετράπη να την παρουσιάσει στη συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου που συνήλθε την Παρασκευή. Ωστόσο, το κείμενο του κ. Χρυσοστόμου συνοψίζει εναργώς την κατάσταση, αναδεικνύοντας τα βασικά σημεία τριβής, δηλαδή τη μισθοδοσία των κληρικών που θα είναι και ταυτόχρονα δεν θα είναι κρατικοδίαιτοι, την διαχείριση της εκκλησιαστικής περιουσίας, καθώς και πλήθος άλλων ανοιχτών ζητημάτων.
Επί του επίμαχου προσχεδίου, πάντως, την Παρασκευή εκδηλώθηκαν «σχισματικά φαινόμενα» ανάμεσα στους ανώτατους ιερωμένους, καθώς η ηγεσία της Εκκλησίας της Ελλάδος χωρίστηκε άτυπα σε δύο αντίπαλες παρατάξεις: Στους αφοσιωμένους «ιερωνυμικούς», όσους ιεράρχες δηλαδή δηλώνουν πίστη στον Αρχιεπίσκοπο και στηρίζουν οτιδήποτε και εάν συμφώνησε με τον πρωθυπουργό. Απέναντι σε αυτούς βρίσκονται οι πολέμιοι της συμφωνίας, ορισμένοι εκ των οποίων έφτασαν να αμφισβητήσουν εμμέσως ακόμη και την οξύνοια του Παναγιώτατου. Διότι τι άλλο θα μπορούσε να υποννοεί η φράση Μητροπολίτης Δημητριάδος Ιγνατίου που, όπως διέρρευσε στα ΜΜΕ, είπε: «Θα πρέπει να καταλάβετε ότι προσπαθούμε να σας σώσουμε Μακαριώτατε. Δεν θα μπορείτε να κυκλοφορήσετε στην χώρα. Δεν θα μπορείτε να πάτε σε καμιά μητρόπολη από τις αντιδράσεις που θα υπάρχουν από τους κληρικούς».
«Ούτε η χούντα»
Στην πολιτική αρένα, οι αντιδράσεις των κομμάτων αποτύπωσαν τη γενικότερη σύγχυση που προκαλούν τα επικοινωνιακά τεχνάσματα και οι αναδιπλώσεις του Μαξίμου. Κατ’ αρχάς, εκ μέρους του πρωθυπουργικού γραφείου διαμηνύθηκε στην Εκκλησία ότι η κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να προχωρήσει σε μονομερείς ενέργειες, χωρίς τη συναίνεση της ιεραρχίας. Συγκεκριμένα, το σχετικό δελτίο τύπου αναφέρει ότι «Η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος κατέληξε ομοφώνως στην απόφαση να συνεχιστεί ο διάλογος Πολιτείας-Εκκλησίας στα θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Ως εκ τούτου η Ελληνική Κυβέρνηση θα προχωρήσει άμεσα στην εκπόνηση Σχεδίου Νόμου στο πλαίσιο του Κοινού Ανακοινωθέντος της 6ης Νοεμβρίου, που αποτελεί ένα ιστορικό βήμα για τον εξορθολογισμό των σχέσεων Εκκλησίας και Κράτους. Το Σχέδιο Νόμου θα τεθεί σε γνώση της Ειδικής Επιτροπής της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου πριν κατατεθεί στη Βουλή. Το δε καθεστώς της μισθοδοσίας των εκκλησιαστικών λειτουργών, αποτελεί -σε κάθε περίπτωση- ευθύνη και απόφαση της Πολιτείας».
Στην ανακοίνωση του Μαξίμου αντέδρασαν μητροπολίτες της ιεραρχίας, οι οποίοι επισήμαναν στο protothema.gr ότι «και μόνο η ανακοίνωση αποδεικνύει πόσο προσχηματική ήταν η πρόσκληση για διάλογο που απηύθυνε η κυβέρνηση και και πόσο εκβίασε την Εκκλησία και τον Αρχιεπίσκοπο με το θέμα της διακοπής της μισθοδοσίας του κλήρου». Οι ίδιοι ιεράρχες σημειώνουν ότι «εμείς επιμένουμε πάντα με καλή πρόθεση και διάθεση για να συζητήσουμε όλα τα θέματα πλην της μισθοδοσίας του κλήρου που είναι νομοθετικά θεσμοθετημένη και ούτε η χούντα δεν τόλμησε να πειράξει».
Το σχόλιο στελεχών της Νέας Δημοκρατίας ήταν, όπως αναμενόταν, καυστικό για τους χειρισμούς της κυβέρνησης και ειδικά του πρωθυπουργού επί του ζητήματος. Από την Πειραιώς έγινε λόγος περί «προσωπικού φιάσκου του Αλέξη Τσίπρα. Καταρρέει μια προσωπική συνεννόηση, αν όχι και συναλλαγή, ανάμεσα στον πρωθυπουργό και τον Αρχιεπίσκοπο. Είναι προφανές ότι από πουθενά δεν προκύπτει ούτε χωρισμός Κράτους-Εκκλησίας, ούτε φυσικά 10.000 προσλήψεις στο Δημόσιο».
Ψάρεμα στα νερά των πιστών έσπευσε να κάνει ο Πάνος Καμμένος και οι ΑΝΕΛ, διαχωρίζοντας σαφώς τη θέση τους από τον ΣΥΡΙΖΑ. Όπως μετέδωσε ο ΣΚΑΙ στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του σταθμού την Παρασκευή, πηγή των ΑΝΕΛ ανέφερε ότι το κόμμα αποδέχεται τη σημερινή απόφαση της Ιεράς Συνόδου. Η ίδια πηγή ανέφερε ότι οι ΑΝΕΛ από την πρώτη στιγμή είχαν κρατήσει διακριτική στάση στο συγκεκριμένο ζήτημα, καθώς δεν ήθελαν να προκαταλάβουν την απόφαση της Εκκλησίας.
Η ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου
«Οι αποφάσεις της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος. Συνήλθε σήμερα Παρασκευή, 16 Νοεμβρίου 2018, στην Συνεδρία της εκτάκτου Συγκλήσεώς της, η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, υπό την Προεδρία του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, στην Αίθουσα Συνεδριών της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας.
Πρό της Συνεδρίας ετελέσθη Αρχιερατική Θεία Λειτουργία στο Καθολικό της Ιεράς Μονής Ασωμάτων Πετράκη, ιερουργήσαντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιερωνύμου.
Περί την 9η πρωινή, στη μεγάλη Αίθουσα των Συνεδριών της Ιεράς Συνόδου, ετελέσθη η Ακολουθία για την έναρξη των εργασιών της Ιεράς Συνόδου. Αναγνωσθέντος του Καταλόγου των συμμετεχόντων Ιεραρχών, διεπιστώθη απαρτία.
Η Επιτροπή επί του Τύπου συγκροτήθηκε από τους Σεβασμιωτάτους Μητροπολίτες Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεο, Σύρου, Τήνου, Άνδρου, Κέας και Μήλου κ. Δωρόθεο και Πατρών κ. Χρυσόστομο.
Ακολούθως, συμφώνως προς την Ημερησία Διάταξη, ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος ανέγνωσε την Ενημέρωσή του με θέμα: «Ενημέρωσις περί προτάσεως υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως επί του θέματος της Εκκλησιαστικής Περιουσίας».
Μετά από την Ενημέρωση ακολούθησε συζήτηση επ’ αυτής, κατά την οποία έλαβαν τον λόγο πολλοί Αρχιερείς. Η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος ομοφώνως αποφάσισε:
1. Να συνεχιστεί ο διάλογος με την Πολιτεία επί θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος.
2. Να αναθέσει στην Διαρκή Ιερά Σύνοδο την συγκρότηση Ειδικής Επιτροπής, η οποία θα αποτελείται από Ιεράρχες, Νομικούς, Εμπειρογνώμονες και Εκπροσώπους του Εφημεριακού Κλήρου για την μελέτη των θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος, ο καρπός της οποίας θα υποβληθεί στην Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος προς τελική έγκριση.
3. Να εμμείνει στο υφιστάμενο καθεστώς μισθοδοσίας των Κληρικών και των λαϊκών υπαλλήλων της Εκκλησίας της Ελλάδος».
«Σχίσμα» στην Ιεραρχία για τη μισθοδοσία του κλήρου: Διάλογοι-φωτιά μεταξύ των μητροπολιτών
Να δώσει εικόνα ενότητας επιχείρησε ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, ο οποίος δέχθηκε σφοδρά πυρά από ιεράρχες για το ζήτημα της μισθοδοσίας του κλήρου. «Προσχηματική και εκβιαστική η πρόσκληση της κυβέρνησης για διάλογο» λένε στο protothema.gr κορυφαίοι μητροπολίτες της Ιεραρχίας.
Το «σχίσμα» στους κόλπους της Εκκλησίας της Ελλάδος που προκάλεσε η αιφνιδιαστική κίνηση του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου να ανακοινώσει από κοινού με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα προσχέδιο συμφωνίας μεταξύ Κράτους και Εκκλησίας επισημοποιήθηκε κατά τη σημερινή, θυελλώδη συνεδρίαση της Ιεραρχίας.
Ο κ. Ιερώνυμος είχε καταφέρει να ξεπεράσει αβρόχοις ποσί τη συνεδρίαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου την επομένη των ανακοινώσεων, αφού στη λεγόμενη «μικρή σύνοδο» μετέχουν ιεράρχες που στην πλειονότητά τους ανήκουν στη σφαίρα επιρροής του. Οι διάλογοι που έγιναν στην αίθουσα της ιεραρχίας σήμερα, όμως, καταδεικνύουν το διχασμό των μητροπολιτών στα βασικά σημεία της συμφωνίας που προτείνουν ο πρωθυπουργός και ο Αρχιεπίσκοπος και είναι ενδεικτικοί της έντασης που επικράτησε κατά την πολύωρη συνεδρίαση της Ιεραρχίας.
Ο κ. Ιερώνυμος επ΄ουδενί ήθελε να βγει δημοσίως η εικόνα της αντιπαράθεσης, διατυπώνοντάς το αυτό μάλιστα ευθέως όταν ζήτησε να συνταχθεί ανακοίνωση, πράγμα που έγινε. Ωστόσο, δύο αποχωρήσεις και μάλιστα ηχηρές έβγαλαν έξω από την αίθουσα της συνεδρίασης την ιερή αντιπαράθεση. Η πρώτη ήταν του Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομου, ο οποίος επέμενε να συζητηθεί το θέμα της μισθοδοσίας του κλήρου, για να εισπράξει την άρνηση του Αρχιεπισκόπου και να οδηγηθεί στην αποχώρηση.
Η δεύτερη ήταν του Μητροπολίτη Καισαριανής Δανιήλ, μετά από λεκτική αντιπαράθεση με τον Νέας Ιωνίας Γαβριήλ. Οι διάλογοι που διέρρευσαν από τη συνεδρίαση της Ιεραρχίας δείχνουν το κλίμα του διχασμού στην Εκκλησία της Ελλάδος:
– Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος: Ήρθαμε να συζητήσουμε για την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας.
– Μητροπολίτης Νέας Σμύρνης Συμεών: Αυτό είναι το θέμα; Οι κληρικοί αγωνιούν.
– Ιερώνυμος: Μην μεγαλοποιείτε το θέμα με τους κληρικούς.
– Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος: Δεν μπορούμε να δεχθούμε την αλλαγή στη μισθοδοσία του κλήρου.
– Ιερώνυμος: Αυτά που μας λέτε δεν μας ενδιαφέρουν. Σταματήστε.
– Μεσσηνίας Χρυσόστομος: Μα τι είναι αυτά που λέτε Μακαριότατε; Αφήστε με να μιλήσω.
– Ιερώνυμος: Δεν υπάρχει λόγος. Είστε εκτός θέματος.
– Μεσσηνίας Χρυσόστομος: Μπορώ να συνεχίσω;
– Μητροπολίτης Ιωαννίνων Μάξιμος: Σας απάντησε ο Μακαριότατος.
– Μεσσηνίας Χρυσόστομος: Σας παρακαλώ μην παρεμβαίνετε εσείς! Αρκετά!
– Ιερώνυμος: Είστε εκτός θέματος.
– Μεσσηνίας Χρυσόστομος: Μας ζητάτε να τοποθετηθούμε μονολεκτικά αν συμφωνούμε ή όχι;
– Ιερώνυμος: Ό,τι έχετε να πείτε, να το πείτε όταν σας καλέσουν στην επιτροπή που θα συσταθεί.
Στο σημείο αυτό ο μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος αποχώρησε καταγγέλλοντας τη διαδικασία. Ωστόσο, το θέμα της μισθοδοσίας του κλήρου παρέμεινε στο προσκήνιο με άλλους μητροπολίτες να παίρνουν το λόγο και να επιμένουν με αιχμηρές διατυπώσεις:
– Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ: Δεν μπορούμε να εκχωρήσουμε την μισθοδοσία του κλήρου. Δέκα χιλιάδες κληρικοί αγωνιούν, δεν γίνεται να το κάνουμε αυτό.
– Μητροπολίτης Δημητριάδος Ιγνάτιος: Θα πρέπει να καταλάβετε ότι προσπαθούμε να σας σώσουμε Μακαριώτατε. Δεν θα μπορείτε να κυκλοφορήσετε στην χώρα. Δεν θα μπορείτε να πάτε σε καμιά μητρόπολη από τις αντιδράσεις που θα υπάρχουν από τους κληρικούς.
– Μητροπολίτης Καλαβρύτων Αμβρόσιος: Να παραιτηθείς. Δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση.
– Πειραιώς Σεραφείμ: Δεν πρέπει να περάσει αυτή η συμφωνία. Εδώ βλέπουμε να ξετυλίγεται μια διεργασία μυστικών συμφωνιών.
– Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος: Πρέπει να μιλήσουμε. Έγινε μεθόδευση να μη μιλήσουμε και είμαστε ακροατές.
– Μητροπολίτες Νέων Χωρών: Έπρεπε να είχε ενημερωθεί το Φανάρι
Λίγο πριν από την ολοκλήρωση της συνεδρίασης αποχώρησε μετά από λεκτική αντιπαράθεση με τον Μητροπολίτη Νέας Ιωνίας Γαβριήλ, ο μητροπολίτης Καισαριανής Δανιήλ. Ο πρώτος -που είναι ένας εκ των νεώτερων ιεραρχών και πρόσωπο της εμπιστοσύνης του κ. Ιερώνυμου- φέρεται να είπε στον Δανιήλ ότι δεν είναι ώριμη η Σύνοδος να συζητήσει το θέμα της μισθοδοσίας. Η αντίδραση του Καισαριανής ήταν άμεση και αποχώρησε. Το ανακοινωθέν της Ιεραρχίας συντάχθηκε μετά από την προτροπή του Αρχιεπισκόπου ότι «Πρέπει να βγούμε ενωμένοι. Μη δώσουμε την εικόνα ότι είμαστε διχασμένοι».
«Εξαπάτησις και προδοσία»
Παρόλ’ αυτά, ο πάντα μαχητικός Μητροπολίτης Καλαβρύτων Αμβρόσιος κατέθεσε τη δική του άποψη στο προσωπικό του blog και επιτέθηκε στον Αλέξη Τσίπρα ως εξής: «Τα όσα σοφίστηκε ο κ Πρωθυπουργός σχετικά με την μισθοδοσία των Εφημερίων συνιστούν εξαπάτησιν και συγχρόνως προδοσίαν! Διερωτώμαι: Γιατί πρέπει να αλλάξει ο φορέας μισθοδοσίας του Κλήρου; Ο τρόπος της μισθοδοσίας των μέχρι σήμερον δεν αποτελεί ‘κεκτημένον δικαίωμα’ των ιερέων μας; Με ποια δικαιολογία παραβιάζεται και καταργείται αυτό το ‘κεκτημένον δικαίωμα’;
Εξ άλλου η μισθοδοσία του Κλήρου δεν αποτελεί ‘φόρο ευγνωμοσύνης’ του Ελληνικού Δημοσίου έναντι των όσων έχει προσφέρει ο Ιερός Κλήρος σε χρόνια δύσκολα, τόσον κατά την περίοδο της σκλαβιάς μας στον Τουρκικό ζυγό για τα τετρακόσια τόσα χρόνια, (βλ. Κρυφό Σχολειό, ιερές Μονές, Γρηγόριος ο Ε΄, Παλαιών Πατρών Γερμανός, Κερνίτσης Προκόπιος, Αγία Λαύρα, ολοκαυτώματα ιερά κλπ) και δεν συνεχίζει να προσφέρει τις πολύτιμες υπηρεσίας του τόσο στις πόλεις, όσο και στα χωριά μας σε καθημερινή βάση! Ο συνυπολογισμός της εκκλησιαστικής περιουσίας στο νεώτερο Ελληνικό Κράτος αποτελεί σταγόνα στον ωκεανό μιάς αέναης και πολύτιμης προσφοράς της Εκκλησίας στο Γένος των Ελλήνων!»
