Κώστας Σαμαράς
Λίγοι γνωρίζουν πως υπάρχουν και στην Ελλάδα πυραμίδες. Αποτελούν μάλιστα μοναδικά δείγματα πυραμιδικής αρχιτεκτονικής στην Ευρώπη. Δεν μοιάζουν, βέβαια, με τις αιγυπτιακές. Καλύπτονται όμως από μυστήριο, καθώς ελάχιστοι ερευνητές έχουν ασχοληθεί με την ύπαρξή τους και όσοι το έκαναν δεν συμφωνούν σε τίποτα!
Το Kεφαλάρι Αργολίδας, κοντά στην πόλη του Άργους, είναι μια όμορφη περιοχή με πλούσια βλάστηση και τρεχούμενα νερά (για ορισμένους τουλάχιστον μήνες του χρόνου) που πηγάζουν κάτω από τα θεμέλια της Παναγιάς της Kεφαλαριώτισσας (εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής). Πίσω από την εκκλησία βρίσκονται τα «Iστορικά Σπήλια» (καταφύγια των ηρώων του 1821).
Στην ευρύτερη περιοχή του Κεφαλαρίου, κοντά στο χωριό Ελληνικό και στο δρόμο που συνέδεε στην αρχαιότητα το Άργος με την Τεγέα Αρκαδίας, είναι χτισμένο ένα σπάνιο μνημείο, η πυραμίδα του Ελληνικού.
Η συγκεκριμένη πυραμίδα αποτελεί όχι μόνο ένα από τα αρχαιότερα κτίσματα στην Ελλάδα, άλλα και παγκοσμίως. Την πυραμίδα άλλωστε αναφέρει και ο Παυσανίας.
Το αρχαίο κείμενο: «ἐρχομένοις δὲ ἐξ Ἄργους ἐς τὴν Ἐπιδαυρίαν ἐστὶν οἰκοδόμημα ἐν δεξιᾷ πυραμίδι μάλιστα εἰκασμένον, ἔχει δὲ ἀσπίδας σχῆμα Ἀργολικὰς ἐπειργασμένας. ἐνταῦθα Προίτῳ περὶ τῆς ἀρχῆς πρὸς Ἀκρίσιον μάχη γίνεται, καὶ τέλος μὲν ἴσον τῷ ἀγῶνι συμβῆναί φασι καὶ ἀπ’ αὐτοῦ διαλλαγὰς ὕστερον, ὡς οὐδέτεροι βεβαίως κρατεῖν ἐδύναντο: συμβάλλειν δὲ σφᾶς λέγουσιν ἀσπίσι πρῶτον τότε καὶ αὐτοὺς καὶ τὸ στράτευμα ὡπλισμένους. τοῖς δὲ πεσοῦσιν ἀφ’ ἑκατέρων– πολῖται γὰρ καὶ συγγενεῖς ἦσαν–ἐποιήθη ταύτῃ μνῆμα ἐν κοινῷ.»
Μετάφραση Νικολάου Παπαχατζή: «Δεξιά καθώς κανείς πηγαίνει από το Αργος προς την Επιδαυρία υπάρχει οικοδόμημα που μοιάζει πολύ με πυραμίδα και έχει απεικονισμένες ανάγλυφες ασπίδες του σχήματος των αργολικών ασπίδων. Αυτού είχε πολεμήσει ο Προίτος εναντίον του Ακρισίου για την βασιλεία, και λένε πως ο αγώνας έληξε ισόπαλος και γι’ αυτό αργότερα συμφιλιώθηκαν, αφού ούτε ο ένας ούτε ο άλλος μπόρεσε να πετύχει αποφασιστική νίκη. Λένε πως τότε πρώτη φορά συγκρούστηκαν οπλισμένοι με ασπίδες και οι ίδιοι και το στράτευμά τους. Για όσους εκατέρωθεν έπεσαν, επειδή ήταν συμπολίτες και συγγενείς, έγινε σ’ αυτό το μέρος κοινός τάφος».
Όπως φαίνεται από το κείμενο, κατά την εποχή του Παυσανία το αναφερθέν οικοδόμημα ήταν διακοσμημένο με αργολικές ασπίδες και θεωρείτο, κατά τον ίδιο, τάφος (τύμβος) των πολιτών και συγγενών που έπεσαν σε μάχη πολεμώντας για την εξουσία. Χαρακτηριστικό της παλαιότητας της κατασκευής, σύμφωνα με τον Παυσανία, είναι ότι πρώτη φορά τότε είχαν χρησιμοποιηθεί ασπίδες σε μάχη.
Το 1991 η επιστημονική ομάδα του καθηγητή Ιωάννη Λυριτζή, διεξήγαγε έρευνα εφαρμόζοντας μία νέα μέθοδο χρονολόγησης. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής ήρθαν σε ευθεία σύγκρουση με προηγούμενα πορίσματα αρχαιολόγου της αμερικανικής αποστολής του 1938, αφού η νέα ηλικία των κτισμάτων τοποθετείται στα μέσα προς το τέλος της 3ης χιλιετίας π.Χ. αντί του μόλις 3ου-4ου αιώνα π.Χ.
Η καθηγήτρια Μέρι Λέφκοβιτς (Mary Lefkowitz) έχει διαφωνήσει με τα παραπάνω συμπεράσματα, αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι πέτρες που μετρήθηκαν μπορεί να ήταν ανακυκλωμένες από παλαιότερα κτίσματα, και ότι προηγούμενες έρευνες κατά τη δεκαετία του 1930, που επιβεβαιώθηκαν τη δεκαετία του 1980 από την αρχαιολόγο Helena Fracchia, αγνοήθηκαν. Ο Λυριτζής απάντησε σε άρθρο του σε επιστημονικό περιοδικό ότι η Λέφκοβιτς δεν κατανόησε και ερμήνευσε λανθασμένα την επιστημονική μέθοδο που ακολουθήθηκε.
Ο αρχαιολόγος καθηγητής Aδαμάντιος Σάμψων έγραψε πως έχει ήδη αποδειχθεί ότι το μνημείο χτίστηκε πάνω σε θεμέλια κτιρίου της Πρωτοελλαδικής εποχής, συνεπώς χτίστηκε σε κατοπινό από αυτή χρόνο. Εκτός αυτού, η τοιχοποιία της πυραμίδας, παρόμοια με εκείνη του Λυγουριού, καταδεικνύει την Κλασική ή Ύστερη Κλασική περίοδο. Κατά τον Σάμψων, η χρονολόγηση που έδωσε η ομάδα Λυριτζή δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή.
Η χρήση τέτοιων κτισμάτων στην αρχαιότητα,τα οποία έχουν καταστραφεί σχεδόν όλα, δεν έχει ακόμη αποσαφηνιστεί. Ενδεχομένως να χρησίμευαν σαν φρυκτωρίες, σαν ναοί, ταφικά μνημεία ή αστρονομικά παρατηρητήρια. Αυτό που έχει όμως περισσότερη σημασία είναι ότι μιλάμε για πυραμίδες, και μάλιστα αρχαιότερες των Αιγυπτιακών!
Σήμερα το μνημείο παραμένει εσκεμμένα εγκαταλελειμμένο στην φθορά και σχεδόν άγνωστο στον περισσότερο κόσμο.
Παρακολουθήστε το βίντεο:
