Πέγκυ Σκουλού
«Το ξέσπασμα της νόσου των τρελών αγελάδων στη Βρετανία αποτέλεσε ένα παράδειγμα για το πώς, εν μία νυκτί, τα πράγματα μπορούν να γίνουν τρελά», ανέφεραν επιστήμονες για τον κίνδυνο εξάπλωσης της ασθένειας των «ζόμπι» ελαφιών.
Έντονη ανησυχία στους επιστήμονες έχουν προκαλέσει τα τελευταία κρούσματα της σπάνιας και θανατηφόρας χρόνιας εξασθενητικής νόσου (CWD), γνωστής ως «ασθένειας» των ζόμπι ελαφιών, καθώς επιστήμονες θεωρούν ότι είναι μια «καταστροφή που κινείται αργά» για τον άνθρωπο.
Η CWD εντοπίστηκε τον περασμένο Νοέμβριο για πρώτη φορά στο Εθνικό Πάρκο Yellowstone στις ΗΠΑ, προκαλώντας ανησυχία σε ειδικούς σε θέματα άγριας ζωής και οικολόγους. Μετά τη διενέργεια πολλαπλών διαγνωστικών εξετάσεων, η υπηρεσία του Εθνικού Πάρκου επιβεβαίωσε την παρουσία της νόσου σε ένα ενήλικο ελάφι-ημίονο που βρέθηκε κοντά στη λίμνη Yellowstone.
Το ελάφι ήταν μέρος μιας μελέτης πληθυσμού από το τμήμα Θήρας και Αλιείας του Ουαϊόμινγκ και του είχε τοποθετηθεί κολάρο GPS. Η ασθένεια κάνει τα ζώα να έχουν συνεχώς σάλια, να είναι σε λήθαργο, να παραπατούν και να κοιτούν με κενό βλέμμα.
Μόνο στο Ουαϊόμινγκ έχουν βρεθεί σε 800 δείγματα της ασθένειας σε ελάφια και ελαφοειδή. Ωστόσο, το πρώτο κρούσμα της ασθένειας στο Yellowstone, έχει προκαλέσει ανησυχίες σε ορισμένους επιστήμονες ότι η CWD μπορεί κάποια μέρα να εξαπλωθεί στον άνθρωπο.
«Μία αργά κινούμενη καταστροφή»
Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η ασθένεια είναι μια «αργά κινούμενη καταστροφή» και κάλεσαν τις κυβερνήσεις να προετοιμαστούν για το ενδεχόμενο εξάπλωσής της στον άνθρωπο, αν και προς το παρόν δεν έχει καταγραφεί κάποιο γνωστό κρούσμα.
Η ασθένεια είναι μια «αργά κινούμενη καταστροφή», σύμφωνα με τον δρ. Μάικλ Όστερχολμ, επιδημιολόγο που μελέτησε το ξέσπασμα της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας των βοοειδών, γνωστής ως «νόσου των τρελών αγελάδων», μιας συναφούς πάθησης στο Ηνωμένο Βασίλειο που είναι διευθυντής του Κέντρου Έρευνας και Πολιτικής Λοιμωδών Νοσημάτων στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα.
Η ανακάλυψή του στο Yellowstone, το οικοσύστημα του οποίου υποστηρίζει τη μεγαλύτερη και πιο ποικιλόμορφη σειρά μεγάλων άγριων θηλαστικών στις ηπειρωτικές ΗΠΑ, αποτελεί ένα σημαντικό δημόσιο κάλεσμα αφύπνισης, λέει ο δρ. Τόμας Ροφ, κτηνίατρος και πρώην επικεφαλής του τμήματος υγείας των ζώων της Υπηρεσίας Ψαριών και Άγριας Ζωής, μιας ομοσπονδιακής υπηρεσίας των ΗΠΑ.
«Αυτή η περίπτωση βάζει την CWD στο ραντάρ της ευρείας προσοχής με τρόπο που δεν υπήρχε πριν – και αυτό είναι με έναν ειρωνικό τρόπο, καλό», λέει. «Πρόκειται για μια ασθένεια που έχει τεράστιες οικολογικές επιπτώσεις».
Ο Ροφ είχε προβλέψει ότι η CWD θα έφτανε στο Yellowstone εδώ και δεκαετίες, προειδοποιώντας ότι τόσο η ομοσπονδιακή κυβέρνηση όσο και η πολιτεία του Ουαϊόμινγκ έπρεπε να λάβουν επιθετικά μέτρα για να βοηθήσουν στην επιβράδυνση της εξάπλωσής της. Αυτές οι προειδοποιήσεις δεν εισακούστηκαν σε μεγάλο βαθμό, λέει, και τώρα οι συνέπειες θα εκτυλιχθούν μπροστά σε εκατομμύρια ανθρώπους που επισκέπτονται το πάρκο κάθε χρόνο.
«Έχουμε να κάνουμε με μια ασθένεια που είναι σταθερά θανατηφόρα, ανίατη και εξαιρετικά μεταδοτική. Μέσα στην ανησυχία μας είναι ότι δεν έχουμε έναν αποτελεσματικό εύκολο τρόπο να την εξαλείψουμε, ούτε από τα ζώα που μολύνει ούτε από το περιβάλλον που μολύνει», προσθέτει.
«Μπορεί να εξαπλωθεί εν μία νυκτί όπως η νόσος των τρελών αγελάδων»
Στις ΗΠΑ και τον Καναδά, η CWD έχει κερδίσει την προσοχή όχι μόνο επειδή προσβάλλει ζώα αλλά και λόγω της πιθανότητας να υπερπηδήσει το φράγμα του είδους. Τα ελάφια και οι άλκες θα μπορούσαν να μολύνουν ζώα, άλλα θηλαστικά, πτηνά ή ακόμη και ανθρώπους. Οι επιδημιολόγοι υποστηρίζουν ότι η απουσία ενός κρούσματος «μετάδοσης» δεν σημαίνει ότι δεν θα συμβεί.
«Το ξέσπασμα της νόσου των τρελών αγελάδων στη Βρετανία αποτέλεσε ένα παράδειγμα για το πώς, εν μία νυκτί, τα πράγματα μπορούν να γίνουν τρελά όταν συμβαίνει ένα γεγονός μετάδοσης από τα ζώα στους ανθρώπους», δήλωσε στον Guardian ο ερευνητής της CWD, δρ. Κόρι Άντερσον.
Ο Άντερσον που είναι συνδιευθυντής του προγράμματος στο Κέντρο Έρευνας και Πολιτικής Λοιμωδών Νοσημάτων (CIDRAP), συνέχισε να δηλώνει τη σημασία της προετοιμασίας σε περίπτωση που η ασθένεια εξαπλωθεί στον άνθρωπο.
Ελάφι
«Μιλάμε για το ενδεχόμενο να συμβεί κάτι παρόμοιο. Κανείς δεν λέει ότι θα συμβεί σίγουρα, αλλά είναι σημαντικό οι άνθρωποι να είναι προετοιμασμένοι», πρόσθεσε.
Μόλις μολυνθεί ένα περιβάλλον, το παθογόνο είναι εξαιρετικά δύσκολο να εξαλειφθεί. Μπορεί να παραμείνει για χρόνια στο χώμα ή σε επιφάνειες και οι επιστήμονες αναφέρουν ότι είναι ανθεκτικό στα απολυμαντικά, στη φορμαλδεΰδη, στην ακτινοβολία και στην αποτέφρωση στους 600C.
Φόβοι εξάπλωσης των ασθενειών από τα ζώα στον άνθρωπο
Η δρ. Ράινα Πλόουραϊτ, οικολόγος ασθενειών στο Πανεπιστήμιο Cornell, ισχυρίζεται ότι η CWD θα πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο των επικίνδυνων αναδυόμενων ζωονοσογόνων παθογόνων που κινούνται πέρα από τα όρια των ειδών μεταξύ ανθρώπων, ζώων και άγριας πανίδας παγκοσμίως. Τα κρούσματα εκδηλώνονται καθώς οι ανθρώπινοι οικισμοί και οι γεωργικές επιχειρήσεις εισχωρούν όλο και πιο βαθιά σε περιβάλλοντα όπου αυξάνεται η επαφή με ζώα που μεταφέρουν ασθένειες.
Οι φόβοι για τη μεταπήδηση ασθενειών από τα ζώα στον άνθρωπο έχουν αυξηθεί μετά την πανδημία COVID-19. Επιδημίες που προκαλούνται από ορισμένες ζωονοσογόνες μολυσματικές ασθένειες – γνωστές και ως μεταπήδηση νόσων από τα ζώα στον άνθρωπο (spillovers) – θα μπορούσαν να συμβαίνουν συχνότερα στο μέλλον λόγω της κλιματικής αλλαγής και της αποψίλωσης των δασών, ανέφερε η αμερικανική εταιρεία βιοτεχνολογίας Ginkgo Bioworks.
Οι ερευνητές πρόσθεσαν ότι τα στοιχεία από τις πρόσφατες επιδημίες που προκλήθηκαν από τη διάχυση ζωονόσων υποδηλώνουν ότι «δεν αποτελούν παρέκκλιση ή τυχαίο σύμπλεγμα», αλλά ακολουθούν «μια τάση πολλών δεκαετιών κατά την οποία οι επιδημίες που προκαλούνται από τη διάχυση έχουν γίνει μεγαλύτερες και συχνότερες».
Επιπλέον, σύμφωνα με μελέτη του BMJ Global Health, ο αντίκτυπος του COVID-19 και άλλων σύγχρονων επιδημιών στην ανθρώπινη υγεία και τα μέσα διαβίωσης ανέδειξε την ανάγκη καλύτερης κατανόησης των τάσεων στη διάχυση μολυσματικών ασθενειών.
Η μελέτη αναφέρει ότι τα ζωονοσογόνα ιογενή παθογόνα προκαλούν τις περισσότερες σύγχρονες επιδημίες, καθώς μεταπηδούν από την άγρια φύση ή τα οικόσιτα ζώα στον άνθρωπο μέσω του κυνηγιού, της καταπάτησης των ενδιαιτημάτων και της εντατικής κτηνοτροφίας, γεγονός που εντείνει τους φόβους για ασθένειες που μεταδίδονται από τα ζώα στον άνθρωπο.
7.000 με 15.000 ζώα μολυσμένα με CWD τρώγονται από τον άνθρωπο
Η Alliance for Public Wildlife εκτίμησε το 2017 ότι 7.000 έως 15.000 μολυσμένα με CWD ζώα ετησίως τρώγονται άθελά τους από τον άνθρωπο και ότι ο αριθμός αναμένεται να αυξάνεται κατά 20% ετησίως. Στο Ουισκόνσιν, όπου ο έλεγχος του κρέατος των θηραμάτων είναι εθελοντικός, οι Άντερσον και Όστερχολμ υποστηρίζουν ότι πολλές χιλιάδες άνθρωποι έχουν πιθανώς φάει κρέας από μολυσμένα ελάφια.
Το Ουαϊόμινγκ αποτελεί σημείο αναφοράς για άλλες πολιτείες. Από το 1997, έχουν συλλεχθεί και εξεταστεί 92.000 δείγματα ιστών, δήλωσε η Μπριάνα Μπολ, του τμήματος Θήρας και Αλιείας. Πέρυσι, εξετάστηκε το κρέας 6.701 ελαφιών και ελαφοειδών. Η ασθένεια ήταν παρούσα σε περίπου 800 δείγματα, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα ποσοστά μόλυνσης αυξάνονται.
Η CWD έχει βρεθεί σε πληθυσμούς ζώων σε τουλάχιστον 31 πολιτείες των ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Νορβηγία, τη Φινλανδία, τη Σουηδία και τη Νότια Κορέα, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC). Δεν έχουν αναφερθεί κρούσματα μόλυνσης σε ανθρώπους, ωστόσο, «λόγω του μεγάλου χρόνου που απαιτείται μέχρι να εμφανιστούν συμπτώματα της νόσου, οι επιστήμονες αναμένουν ότι η μελέτη της μετάδοσης της CWD θα διαρκέσει πολλά χρόνια προτού καθορίσουν ποιος είναι ο κίνδυνος, αν υπάρχει, της CWD για τους ανθρώπους», ανέφεραν τα CDC.
Ελάφι
Τα συμπτώματα μπορεί να χρειαστούν έως και ένα χρόνο για να αναπτυχθούν. Το CDC συνιστά στους κυνηγούς να παραμείνουν προσεκτικοί και να εξετάζουν το κρέας ελαφιού ή ελάφι για CDW πριν το καταναλώσουν.
Επιβράδυνση της εξάπλωσης
Μετά την επιβεβαίωση της CWD στο πάρκο, οι Αρχές του Yellowstone αναθεωρούν τη στρατηγική τους για την επιτήρηση και την αντιμετώπιση περισσότερων άρρωστων ζώων στο μέλλον. Ο Ροφ λέει ότι η μολυσματικότητα της CWD είναι «εξαρτώμενη από την πυκνότητα», δηλαδή τα ποσοστά μόλυνσης είναι υψηλότερα εκεί όπου συγκεντρώνονται μεγάλοι αριθμοί ζώων.
Μελέτες δείχνουν ότι τα ζώα που ορισμένοι κυνηγοί θεωρούν ανταγωνιστές μπορεί στην πραγματικότητα να είναι σύμμαχοι. Τα αρπακτικά της άγριας ζωής, όπως οι λύκοι, τα πούμα και οι αρκούδες, είναι σε θέση να εντοπίζουν τα άρρωστα ζώα πολύ πριν από τους ανθρώπους και θα τα κυνηγήσουν, απομακρύνοντάς τα από το οικοσύστημά τους. Μέχρι στιγμής, έχουν διατηρήσει ανοσία από την ασθένεια.
Μια σημαντική αντίφαση πολιτικής, λένε οι φιλόζωοι, είναι ότι το Ουαϊόμινγκ, η Μοντάνα και το Αϊντάχο, οι τρεις πολιτείες που αποτελούν το ευρύτερο οικοσύστημα του Γιέλοουστόουν, το οποίο κάποιοι εκτιμούν ότι εκτείνεται σε 90.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενθαρρύνουν τη φιλελεύθερη θανάτωση λύκων και κούγκαρ για αθλητικούς σκοπούς και για την προστασία των ζώων, ακόμη και όταν αυτό είναι περιττό και μπορεί να είναι αντιπαραγωγικό για τον έλεγχο της CWD.
«Βρισκόμαστε ακόμη στο μπροστινό άκρο ενός τρομακτικού γεγονότος ασθένειας και δεν ξέρουμε πού θα καταλήξει», δήλωσε ο Ροφ. «Κινδυνεύουν πολλά για το οικοσύστημα του Yellowstone και πολλά για όλους τους Αμερικανούς που απολαμβάνουν την υγιή άγρια ζωή στο τοπίο», κατέληξε.
