Πέγκυ Σκουλού
Αρχισε ειδικότητα, στη χειρουργική, το 2012. Τα νοσοκομεία ή δεν είχαν ό,τι χρειάζονταν ή τα εργαλεία ήταν κακής ποιότητας. Ο Πέτρος Μπαγγέας σκέφτηκε τι μπορούσε να κάνει. Κατέληξε σε παγκόσμια πρωτοτυπία που «ρίχνει» 14 φορές το κόστος των χειρουργικών εργαλείων. Αυτή είναι η ιστορία του.
Αν σκεφτείς πως ο Θεόκριτος έζησε από το 315 έως το 260 προ Χριστού, αντιλαμβάνεσαι πως το “πενία τέχνας κατεργάζεται”, φράση που ανήκει στον εκ των πιο σημαντικών ποιητών του αρχαίου κόσμου, ήταν μοντέλο ζωής από τότε που υπάρχει ζωή στον πλανήτη.
Οι μεγαλύτερες ανακαλύψεις είναι αποτέλεσμα ανάγκης -ή… λάθους στην έρευνα για κάποια άλλη πατέντα. Αυτό που έχει προσφέρει ο Πέτρος Μπαγγέας στην ελληνική -αν όχι στην παγκόσμια- ιατρική, ανήκει ξεκάθαρα στην πρώτη κατηγορία. Μια στιγμή και θα τα εξηγήσουμε όλα. Για αρχή, θα μιλήσουμε για τον Πέτρο, ο οποίος ολοκληρώνει τον Ιούλιο την ειδικότητα του και είναι στο δεύτερο έτος του δεύτερου μεταπτυχιακού του. Καλύτερα, θα αφήσουμε εκείνον να συστηθεί, ώστε να καταλάβετε τι γίνεται στο μυαλό του ανθρώπου που εμπνεύστηκε τα αντιβακτηριακά τρισδιάστατα χειρουργικά εργαλεία που μπορούν να λύσουν τα χέρια των γιατρών, σε συνθήκες εκτάτου ανάγκης ή λιτότητας.
Ως τελειόφοιτος λυκείου, είχε συμπληρώσει το μηχανογραφικό του, για τις πανελλήνιες εξετάσεις του 2000. Προτεραιότητα ήταν η ιατρική σχολή. “Πέρασε” στο τμήμα ιατρικών εργαστηρίων του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης. “Σκέφτηκα, αφού μπήκα θα ήταν χρήσιμο και να τελειώσω”. Όταν λοιπόν, το 2004 πήρε το πρώτο πτυχίο, έδωσε ξανά εξετάσεις πανελλήνιος. Αυτήν τη φορά, μπήκε στην ιατρική. “Τελείωσα το 2010, τη σχολή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και ακολούθησε το αγροτικό, στα μέρη μου” την Έδεσσα από όπου κατάγεται, στο Κέντρο Υγείας Αριδαίας. Τον Αύγουστο του 2012 άρχισε την ειδικότητα στην α’ προπαιδευτική χειρουργική, του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ, στη γενική χειρουργική (κοιλίας).
Τα κινεζικά εργαλεία που έσπαγαν
«Ήμασταν σε βαθιά κρίση και είχαμε ανάγκη από εργαλεία. Υπήρχαν κάποια που δεν χρειαζόμασταν ή άλλα που δεν ήταν στο μέγεθος που τα θέλαμε. Πριν δυο χρόνια τα πράγματα έγιναν τραγικά. Τα εργαλεία ήταν κινεζικά, έσπαγαν και τα πετούσαμε. Πολλές φορές χρησιμοποιούσαμε 5 και έξι για να κάνουμε τη δουλειά μας. Εν τέλει, το κόστος ισοσκελιζόταν με ένα καλό εργαλείο”.
Του ζητήσαμε να θυμηθεί τη χειρότερη χρονιά, σε επίπεδο ελλείψεων. “Το 2012, κάποια στιγμή δεν είχαμε καν γάντια. Τότε αν θυμάστε, είχε έλθει αμερικανική βοήθεια. Είχαν στείλει πολλά πράγματα, που μας επέτρεπαν να κάνουμε τη δουλειά μας”. Που είναι οι επεμβάσεις -από αυτές που σώζουν τις ζωές μας ή μας βοηθούν να ανακτήσουμε μια κάποια ποιότητα ζωής. Όχι… το πέρασμα από το ένα πεζοδρόμιο στο άλλο.
Όλες αυτές οι ελλείψεις τον απασχόλησαν στο βαθμό που άρχισε να σκέφτεται ποια θα μπορούσε να είναι η λύση. Ήταν η περίοδος (2013) που ξεκινούσε το πρώτο μεταπτυχιακό. Επέλεξε το τμήμα φυσικής νανοεπιστημών (πρόκειται για τη μελέτη και τη χρήση εφαρμογών, εξαιρετικά μικρών διαστάσεων, σε διάφορα επιστημονικά πεδία -όπως η φυσική, η χημεία, η επιστήμη των υλικών κλπ) και νανοτεχνολογίας.
“Ανέκαθεν είχα μανία και αγάπη με τη φυσική, επομένως -πρακτικά- βρήκα ένα μεταπτυχιακό που να με ενδιαφέρει πολύ. Πέρασα το 2013 και για τη διπλωματική μου ασχολήθηκα με τη δημιουργία χειρουργικών εργαλείων εκτυπωμένων από τρισδιάστατο εκτυπωτή”.
Είχε διαβάσει για έναν σχετικό project του αμερικανικού στρατού “το οποίο “έτρεξε” στον πόλεμο του Αφγανιστάν. Αφορούσε κάποια εργαλεία που χρειάζονταν άμεσα”. Σκέφτηκε πως θα ήταν χρήσιμο να δημιουργηθούν εργαλεία, με αντιβακτηριακές ιδιότητες “που δεν θα μπορούσαν να επιμολύνονται από μικρόβια και που δεν θα χρειάζονται καν αποστείρωση. Είχα στο μυαλό μου καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, όπως αυτές που υπάρχουν στην Αφρική ή τις μαζικές καταστροφές που δυστυχώς είναι πράγματα που ζούμε”.
Έθεσε ως στόχο “να βρω πώς θα τυπώνονται τα εργαλεία, κομμένο και ραμμένα στα μέτρα μας και να μη χρειάζονται αποστείρωση. Έτσι, θα αποτελούσε παρελθόν και ένας από τους λόγους που συντελούν στις χειρουργικές λοιμώξεις”.
Μακάρι να μην έχετε περάσει καν έξω από χειρουργείο. Όσοι όμως, έχουμε ζήσει το μερίδιο μας σε αυτήν την αγωνία και την πραγματικότητα, γνωρίζουμε πως οι λοιμώξεις είναι συχνό φαινόμενο κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά την όποια επέμβαση. Ο κύριος είναι το περιβάλλον του νοσοκομείου, κάτι που ουδείς μπορεί να ελέγξει. “Επικεντρώθηκα λοιπόν, σε αυτό που μπορούσα να αλλάξω: τα εργαλεία”.
Ο εκτυπωτής των 4.000 ευρώ
Όπως συμβαίνει συνήθως με τις πατέντες, μετά το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, η όποια ανακάλυψη είναι πανάκριβη για τα χρόνια της αποκλειστικότητας -που συνήθως είναι τα 20. Μετά η πατέντα “σπάει” και δικαίωμα στη δημιουργία της έχουν όσοι ενδιαφέρονται. Κάπως έτσι, το κόστος μειώνεται. Για την ακρίβεια,… κάνει βουτιά. “Ο πρώτος 3D εκτυπωτής προέκυψε το 1989. Στις ημέρες μας, ο καθένας μπορεί να αποκτήσει κάποιον για το σπίτι του, με το κόστος να φτάνει τα 200-300 ευρώ”.
Αυτός που ‘χει ο Πέτρος στη διάθεση του, κόστισε, προ τριετίας, κάπου στις 4.000 ευρώ. Θα διερωτάστε πού βρέθηκαν αυτά τα χρήματα, εν καιρώ κρίσης. “Για αρχή να πω ότι πια η τιμή του φτάνει στα 1000 ευρώ, κάτι που συμβαίνει με όλα τα τεχνολογικά όταν περνούν τα χρόνια. Σκεφτείτε ότι κάποτε χρειαζόμασταν 500.000 δραχμές για έναν εκτυπωτή σπιτιού που πια κάνει 50 ευρώ. Αυτόν που χρησιμοποιούμε τον είχε το Πολυτεχνείο, για κάποιες δουλειές που έκανε με τους μετεωρολογικούς σταθμούς και με GPS. Οπότε το εκμεταλλευτήκαμε, στο πλαίσιο της συνεργασίας που συνάψαμε το 2015”.
Στην αρχή πλήρωνε τις εκτυπώσεις, σε δικά του χρήματα, σε μια εταιρία. Γενικά, όλο το project είναι αυτοχρηματοδοτούμενο. Ή δίνουμε δικά μας χρήματα ή καλύπτει ένα μέρος το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο έχουμε ως βασικό χρηματοδότη το Πανεπιστήμιο της Βέρνης”.
Αυτό μπήκε στη μέση… λόγω ενός Έλληνα. “Είχα πάει σε ένα εκπαιδευτικό σεμινάριο στη Ζυρίχη, πριν ενάμιση χρόνο. Διοργανωτής ήταν ένας Έλληνας καθηγητής, ο Αριστομένης Εξαδάκτυλος. Ξέρετε τι συμβαίνει όταν συναντιούνται Έλληνες στο εξωτερικό. Γνωριστήκαμε, μιλήσαμε, του είπα την ιδέα μου, μου εξήγησε πως τον ενδιαφέρει και “στήθηκε” ένα πρωτόσκολο, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Βέρνης που χρηματοδοτεί ένα βασικό κομμάτι. Δεν έχει βγει κονδύλι από το κράτος” λέει.
Προς το παρόν, το όλο project είναι σε πειραματικό στάδιο “για καθαρά εκπαιδευτικούς σκοπούς”. Ο Πέτρος, υποψήφιος διδάκτωρ στις εφαρμογές της τρισδιάστατης εκτύπωσης στη χειρουργική, ενημερώνει πως αυτές τις ημέρες τα 3D χειρουργικά εργαλεία “θα βγουν για πρώτη φορά από εμάς και πάνε σε τρίτους”, στο συνέδριο φοιτητών ιατρικής, με τίτλο “ABCS3 Applied Basic Clinical Seminar with Scenarios for Students”.
Διοργανώνεται για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά από το Παράρτημα Θεσσαλονίκης της Επιστημονικής Εταιρίας Φοιτητών Ιατρικής Ελλάδος, σε συνεργασία με δέκα πανεπιστημιακές κλινικές του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και άλλους φορείς, στο Κέντρο Διάδοσης Ερευνητικών Αποτελεσμάτων, της πόλης.
“Θα γίνουν κλινικές εφαρμογές, παρουσία ηθοποιών που θα υποδύονται τους ασθενείς, σε κλινικά σενάρια. Θα παρουσιαστούν κάποιες τεχνικές εκπαιδευτικής, μεταξύ των οποίων θα είναι και οι τεχνικές συρραφής με πραγματικά εργαλεία, αλλά και τα δικά μας”.
Το κόστος από τα 15 ευρώ -τη λαβίδα- “πέφτει” στα 60 λεπτά
Στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού του, ο Πέτρος έκανε και ανάλυση του κόστους “που είναι το 1/14. Ίσως και πιο μικρό. Αν, για παράδειγμα, μια λαβίδα έχει κοντά στα 15 ευρώ, η δική μας κοστίζει κάπου στα 60 λεπτά, μαζί με την επίστρωση”. Όπου “επίστρωση” είναι “η διαδικασία που καθιστά τα εργαλεία αντιμικροβιακά”.
Ξεκαθαρίζει ότι τα 3D χειρουργικά εργαλεία παρουσιάζονται ως εργαλεία μιας χρήσης. Ωστόσο “για λόγους πειράματος, τα επαναποστείρωσα έως και 10 φορές και όπως είδα στην ηλεκτρονική μικροσκοπία -το υπερμικροσκόπιο που βλέπεις αν υπάρχει αλλοίωση- δεν αλλοιωνόταν η μορφολογία τους. Θεωρητικά, θα μπορούσαν να μη γίνουν αντιμικροβιακά, αν η χρήση τους προορίζεται για την εκπαίδευση των φοιτητών”. Τότε το κόστος της εκτύπωσης πάει στα 10 λεπτά. “Σε περιπτώσεις βέβαια, μαζικής καταστροφής ή πολέμου, θες να είναι αντιμικροβιακά”. Τονίζει πως “αυτό ισχύει σε ό,τι κάναμε εμείς. Αν τώρα, το θέμα πάει στο επίπεδο της μαζικής παραγωγής και μπουν εταιρίες στη μέση, τα κόστη θα αλλάξουν”.
Δεκαοκτώ διαδοχικά χρόνια ο Πέτρος σπουδάζει, διευρύνει τους ορίζοντες του, σκέφτεται, δοκιμάζει, προτείνει. ¨”Από πέρυσι ασχολούμαι και με ένα ακόμα μεταπτυχιακό, στη χειρουργική ύπατος χοληφόρων παγκρέατος (για ασθενείς με διαταραχές του ήπατος, παγκρέατος , χοληφόρων και χοληδόχου κύστης), στην Αλεξανδρούπολη”.
Όταν, με το καλό, το πάρει και αυτό “λέω να σταματήσω”. Τον διακόπτω για να του πω ότι δεν είμαι τόσο σίγουρη πως θα μπορεί να διαχειριστεί τη ζωή του, με… ελεύθερο χρόνο. Γελάει. Ομολογεί ότι “όταν είμαι σε διακοπές, μετά την τρίτη ημέρα τρελαίνομαι. Πρακτικά, όλο αυτό με τις τρισδιάστατες εκτυπώσεις έγινε σε προσωπικό, ελεύθερο χρόνο. Δηλαδή, έφευγα για το νοσοκομείο και ακόμα και όταν επέστρεφα στις 7 το πρωί στην οικογένεια μου, περνούσα άλλες 2-3 ώρες στο project”.
Ευτυχώς η σύζυγος του, Χριστίνα δείχνει κατανόηση. “Είναι ανεκτική. Από την αρχή της γνωριμίας μας, είχε καταλάβει” ποιος είναι και τι κάνει. Πριν τρία χρόνια, το ζευγάρι απέκτησε το πρώτο του παιδί, τον Γιάννη. “Να είσαι σίγουρη πως βρίσκω χρόνο, τουλάχιστον μια με δυο φορές την εβδομάδα, να παίξουμε μπάλα μαζί”, διαβεβαιώνει. Ο Γιάννης είναι μικρός για να καταλάβει τι κάνει ο μπαμπάς του. Δεν θα αργήσει όμως, να συνειδητοποιήσει τη σημασία της δουλειάς που “έκλεβε” το δικό του χρόνο με τον Πέτρο. Ή τουλάχιστον αυτό ελπίζει -ο Πέτρος. Όλοι οι άλλοι είμαστε σίγουροι.
