Κώστας Σαμαράς
Ανίχνευση Toxoplasma gondii σε έτοιμες προς κατανάλωση σαλάτες: Πανευρωπαϊκή μελέτη εκτίμησης κινδύνου
Τα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρηθεί αύξηση των κρουσμάτων τοξοπλάσμωσης (Toxoplasma gondii ) σε ανθρώπους που σχετίζονται με την κατανάλωση φρέσκων προϊόντων. Το παράσιτο Toxoplasma gondii μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ασθένεια στους ανθρώπους, που μπορούν να μολυνθούν τρώγοντας ωμό ή μη καλά μαγειρεμένο μολυσμένο κρέας ή άπλυτα φρούτα ή λαχανικά που έχουν μολυνθεί με το παράσιτο. Ιδιαίτερα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να εμφανίσουν σοβαρά νευρολογικά και αναπνευστικά συμπτώματα, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε θάνατο.
Επιπλέον, οι λοιμώξεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορούν να προκαλέσουν συγγενή τοξοπλάσμωση (CT) που οδηγεί σε αποβολές, εμβρυϊκές δυσπλασίες και κακοήθειες στο νευρικό σύστημα. Η οξεία τοξοπλάσμωση είναι ασυμπτωματική περίπου στο 80% των ατόμων και τα συμπτώματα στο άλλο 20% περιλαμβάνουν πυρετό, συμπτώματα που μοιάζουν με μονοπυρήνωση, με αυχενική οπίσθια αδενοπάθεια, μυαλγία και εξασθένιση. Αν και αυτά τα συμπτώματα δεν είναι σχετικά σοβαρά, η σοβαρότητα της μόλυνσης εξαρτάται από τον γονότυπο του στελέχους του παρασίτου. Στην πραγματικότητα, οι λοιμώξεις με ένα εξαιρετικά λοιμογόνο στέλεχος μπορεί να προκαλέσουν θανατηφόρα πνευμονίτιδα, μυοκαρδίτιδα, μηνιγγοεγκεφαλίτιδα και πολυμυοσίτιδα.
Η συγγενής τοξοπλάσμωση είναι μία από τις ασθένειες με το υψηλότερο νοσολογικό φορτίο στις χώρες ΕΕ/ΕΟΧ (21η θέση). Συνεπώς, υπάρχει ανάγκη ποσοτικοποίησης της σχετικής συμβολής διαφόρων οδών μετάδοσης για το T. gondii , ώστε να καταστεί δυνατός ο σχεδιασμός κατάλληλων στρατηγικών παρέμβασης. Στόχος μελέτης που δημοσιεύτηκε στο eurosurveillance, ήταν η εκτίμηση της εμφάνισης και της επικράτησης των ωοκύστεων T. gondii σε έτοιμες προς κατανάλωση σαλάτες RTE στο λιανικό εμπόριο στην Ευρώπη. Δύο τύποι προϊόντων RTE επιλέχθηκαν για την επιτόπια έρευνα: μείγματα για μικρά φύλλα και μείγματα για κομμένες σαλάτες. Οι σαλάτες συλλέχθηκαν σε καταστήματα λιανικής πώλησης σε 10 χώρες στην ίδια ή σε κοντινή πόλη του συμμετέχοντος εργαστηρίου, περιορίζοντας έτσι τον χρόνο και το κόστος μεταφοράς των δειγμάτων.
Τα δείγματα συλλέχθηκαν εβδομαδιαίως, με μέσο όρο 7-8 δείγματα την εβδομάδα, που αντιστοιχεί σε 320 δείγματα ανά χώρα, από τον Οκτώβριο του 2021 έως τον Σεπτέμβριο του 2022. Ο συνολικός στόχος αριθμού δειγμάτων ήταν 3.200, με 400 δείγματα κομμένης σαλάτας και 400 δείγματα για μικρά φύλλα ανά εποχή. Τα δείγματα συλλέχθηκαν και υποβλήθηκαν σε επεξεργασία για ανάκτηση ωοκύστεων πριν από την ημερομηνία λήξης του προϊόντος και μεταφέρθηκαν από τα καταστήματα λιανικής στο εργαστήριο υπό συνθήκες ψύξης (π.χ. χρησιμοποιώντας πλαστικές σακούλες με ψυχρές συσκευασίες).
Χρησιμοποιώντας μοριακή μέθοδο, οι ερευνητές εντόπισαν T. gondii στο 4,1% των 3.293 δειγμάτων σαλάτας RTE από 10 ευρωπαϊκές χώρες. Τα περισσότερα θετικά αποτελέσματα προήλθαν από δείγματα που συλλέχθηκαν τον χειμώνα. Σχεδόν το 28,5% των δειγμάτων δεν είχε πληροφορίες για την περιοχή προέλευσης, ενώ το 37,5% προερχόταν από τη Νότια Ευρώπη (Ιταλία, Πορτογαλία και Ισπανία). Τα δείγματα που προέρχονταν από τη Δυτική Ευρώπη είχαν το υψηλότερο ποσοστό θετικού αποτελέσματος.
Καθώς το DNA του T. gondii ανιχνεύθηκε σε εμπορικά διαθέσιμα μείγματα σαλάτας RTE σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι ερευνητές ανέφεραν ότι, πρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τα συστήματα παραγωγής για να αξιολογήσουμε τους σχετικούς κινδύνους και να εφαρμόσουμε μέτρα πρόληψης και ελέγχου. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένου ότι οι σαλάτες RTE προορίζονται για κατανάλωση ωμές χωρίς περαιτέρω επεξεργασία από τον καταναλωτή.
Πληροφορίες σχετικά με την εγκατάσταση συσκευασίας ήταν διαθέσιμες μόνο σε λίγες χώρες (Δανία, Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία), γεγονός που καταδεικνύει την απουσία εναρμονισμένης επισήμανσης των συσκευασιών σαλάτας στην Ευρώπη, γεγονός που παρεμποδίζει την ιχνηλάτηση του σημείου μόλυνσης. Από την 1η Ιανουαρίου 2025, ο κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2023/2429 της Επιτροπής ισχύει σε όλες τις χώρες της ΕΕ, βελτιώνοντας την επισήμανση στις συσκευασίες σαλάτας (συμπεριλαμβανομένης της χώρας προέλευσης) για να διασφαλιστεί η ιχνηλασιμότητα του προϊόντος.
Οι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα πως, καθώς οι σαλάτες RTE προορίζονται για κατανάλωση ωμές χωρίς περαιτέρω επεξεργασία, το T. gondii σε σαλάτες από ευρωπαϊκές χώρες μπορεί να οδηγήσει σε λοιμώξεις στους ανθρώπους. Απαιτούνται μέτρα για την πρόληψη και τον έλεγχο της μόλυνσης των σαλατών. Περαιτέρω πλύσιμο των σαλατών RTE συνιστάται γενικά αλλά κυρίως για συγκεκριμένες ομάδες κινδύνου, όπως οι έγκυες σύμφωνα με τη μελέτη. Το πλύσιμο φρέσκων προϊόντων μετά τη συγκομιδή και πριν από την κατανάλωση είναι ένα σημαντικό μέτρο ελέγχου, καθώς τα χημικά απολυμαντικά δεν είναι αποτελεσματικά.
