Κώστας Σαμαράς
Η παράδοση να χτίζονται οι εκκλησίες του Προφήτη Ηλία σε βουνά και σε υψώματα είναι ένα χαρακτηριστικό φαινόμενο σε όλη την Ελλάδα.
Αν και ο Προφήτης Ηλίας είναι μια σημαντική μορφή της Παλαιάς Διαθήκης, το συγκεκριμένο έθιμο έχει βαθιές ρίζες τόσο στη χριστιανική πίστη όσο και σε αρχαιότερες παραδόσεις που σχετίζονται με τη λατρεία των κορυφών.
Ο Προφήτης Ηλίας θεωρείται προστάτης της βροχής, της βροντής και της αστραπής. Σύμφωνα με τη Βίβλο, συχνά εμφανίζεται σε ψηλά βουνά και λόφους, όπου συνομιλεί με τον Θεό ή εκτελεί θαυματουργές πράξεις. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι όταν ανέβηκε στο όρος Χωρήβ, όπου συνάντησε τον Θεό. Έτσι, οι βουνοκορφές έγιναν συνδεδεμένες με την παρουσία του και θεωρούνται ευλογημένες τοποθεσίες για να ανεγείρονται ναοί στη μνήμη του.
Επιπλέον, πολλοί λαογράφοι επισημαίνουν ότι η συνήθεια αυτή σχετίζεται και με την αρχαία ελληνική παράδοση. Πριν τον χριστιανισμό, οι αρχαίοι Έλληνες έχτιζαν βωμούς στους θεούς τους στις κορυφές των βουνών, ιδιαίτερα σε όσους σχετίζονταν με τα καιρικά φαινόμενα, όπως ο Δίας. Με την εξάπλωση του χριστιανισμού, η λατρεία αυτή ενσωματώθηκε στη νέα θρησκεία και τοποθετήθηκε στο πρόσωπο του Προφήτη Ηλία, ο οποίος ταυτίστηκε με τις δυνάμεις της φύσης και το στοιχείο της φωτιάς.
Η πρακτική πλευρά, επίσης, έπαιξε ρόλο στην επιλογή τοποθεσίας. Από τις κορυφές των βουνών, οι κάτοικοι μπορούσαν να παρακολουθούν τον καιρό, να προστατεύουν τα χωριά τους από εισβολείς και να αισθάνονται πιο κοντά στον ουρανό και το θείο. Οι εκκλησίες αυτές, πολλές φορές, λειτουργούσαν και ως παρατηρητήρια ή σημεία συγκέντρωσης σε δύσκολες εποχές.
Τέλος, οι γιορτές του Προφήτη Ηλία στα βουνά έχουν ιδιαίτερη σημασία για τις τοπικές κοινότητες. Η ανάβαση στην εκκλησία γίνεται με πανηγυρικό χαρακτήρα, ενώ διατηρούνται έθιμα που συνδυάζουν τη θρησκευτική κατάνυξη με το πανηγύρι, το μοίρασμα φαγητού και την ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών. Έτσι, οι εκκλησίες του Προφήτη Ηλία στα βουνά αποτελούν όχι μόνο θρησκευτικά αλλά και πολιτισμικά ορόσημα της ελληνικής παράδοσης.
