Κώστας Σαμαράς
Γύρω στο 27 μ.Χ. ο Ιησούς Χριστός προφήτεψε την καταστροφή του ναού και της πόλης των Ιεροσολύμων. Υπάρχει μια σειρά από χωρία με τις σχετικές προφητείες του Κυρίου.
Αυτά είναι:
Μθ. 24,1-2: « καί προσήλθον οι μαθηταί αυτού επιδείξαι αυτώ τάς οικοδομάς τού ιερού. Ο δέ Ιησούς είπεν αυτοίς. Ου βλέπετε ταύτα πάντα; αμήν λέγω υμίν, ου μή αφεθή ώδε λίθος επί λίθον, ός ου καταλυθήσεται».
Μθ. 23,37-8: « Αμήν λέγω υμίν ότι ήξει ταύτα πάντα επί τήν γενεάν ταύτην. Ιερουσαλήμ Ιερουσαλήμ, η αποκτένουσα τούς προφήτας καί λιθοβολούσα τούς απεσταλμένους πρός αυτήν! Ποσάκις ηθέλησα επισυναγαγείν τά τέκνα σου όν τρόπον επισυνάγει όρνις τά νοσσία εαυτής υπό τάς πτέρυγας, καί ουχ ηθελήσατε. Ιδού αφίεται υμίν ο οίκος υμών έρημος. Λέγω γάρ υμίν ου μή με ίδητε απ’ άρτι έως άν είπητε, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου ».Λκ. 19,41-44: « Καί ως ήγγισεν ιδών τήν πόλιν έκλαυσεν επ’ αυτή λέγων ότι ει έγνως καί σύ, καί γε εν τή ημέρα σου ταύτη τά πρός ειρήνην σου• νύν δέ εκρύβη από οφθαλμών σου• ότι ήξουσιν ημέραι επί σε καί παρεμβαλούσιν οι εχθροί σου χάρακά σοι καί περικυκλώσουσί σε καί συνέξουσί σε πάντοθεν, καί εδαφιούσί σε καί τά τέκνα σου εν σοί, καί ουκ αφήσουσιν εν σοί λίθον επί λίθω, ανθ’ ών ουκ έγνως τόν καιρόν τής επισκοπής σου ».
Λκ. 23,27-31: « Ηκολούθει δέ αυτώ πολύ πλήθος τού λαού καί γυναικών αί εκόπτοντο καί εθρήνουν αυτόν. Στραφείς δέ πρός αυτάς ο Ιησούς είπεν. Θυγατέρες Ιερουσαλήμ, μή κλαίετε επ’ εμέ. Πλήν εφ’ εαυτάς κλαίετε καί επί τά τέκνα υμών, ότι ιδού έρχονται ημέραι εν αίς ερούσιν. Μακάριαι αι στείραι καί αι κοιλίαι αί ουκ εγέννησαν καί μαστοί οί ουκ έθρεψαν. Τότε άρξονται λέγειν τοίς όρεσιν• πέσετε εφ’ ημάς, καί τοίς βουνοίς• καλύψατε ημάς• ότι ει εν τώ υγρώ ξύλω ταύτα ποιούσιν, εν τώ ξηρώ τί γένηται; ».
Η καταστροφή που προφήτεψε ο Κύριος δεν θα αργήσει να έρθει. Μετά τη σταύρωση του Χριστού, η Ιερουσαλήμ βρίσκεται σε συνεχή αναστάτωση, καθώς αντιμετωπίζει το ένα πρόβλημα μετά το άλλο. Η είσοδος των εικόνων του Καίσαρα στα Ιεροσόλυμα προκαλεί αναταραχές. Η στάση που προκαλείται απ’ το γεγονός της χρησιμοποίησης των χρημάτων του ναού για την κατασκευή υδραγωγείου πνίγεται στο αίμα. Ξεσπούν η επανάσταση του Θευδά και άλλες εξεγέρσεις.
Η στάση που εκδηλώνεται το Πάσχα κατά τη βασιλεία του Κλαυδίου Καίσαρος καταλήγει σε τραγωδία. Τουλάχιστον 30.000 Ιουδαίοι φονεύονται. Ακολουθούν άλλες θλίψεις. Οι φόνοι των Σικαρίων• η στάση του Αιγυπτίου ψευδοπροφήτη που συγκέντρωσε 30.000 οπαδούς, απ’ τους οποίους οι περισσότεροι φονεύτηκαν απ’ τους Ρωμαίους• και διάφορα άλλα δεινά. Ωστόσο, τα χειρότερα έπονται.
Το 66 μ.Χ. οι Ιουδαίοι επαναστατούν. Ουράνια σημάδια δείχνουν την εγκατάλειψη του ναού των Ιεροσολύμων απ’ τη Θεία Χάρη. « Δαιμόνιον φάσμα » εμφανίζεται στο ναό, άρματα και ένοπλες φάλαγγες φαίνονται γύρω απ’ τα σύννεφα να περικυκλώνουν την πόλη. Οι ιερείς ακούν θορύβους και φωνή να λέγει « μεταβαίνομεν εντεύθεν ».
Την ώρα που οι Χριστιανοί εγκαταλείπουν την Ιερουσαλήμ, πειθαρχώντας στους λόγους του Κυρίου και σε χρηματισμό αγγέλου, τρία περίπου εκατομμύρια Ιουδαίοι κλείνονται στην πόλη. Ο λιμός τους αποδεκατίζει. Μια γυναίκα φονεύει και εσθίει το βρέφος της, για να επαληθευτεί ο λόγος του Κυρίου: « Ουαί ταίς εν γαστρί εχούσαις καί ταίς θηλαζούσαις εν εκείναις ταίς ημέραις ».
Μετά από μια σειρά μαχών, ο πόλεμος καταλήγει στην κατάληψη της πόλης στις 10 Αυγούστου του 70 μ.Χ.. Ο στρατηγός Τίτος, γιος του αυτοκράτορα Βεσπασιανού καταλαμβάνει την πόλη. Εξακόσιες χιλιάδες Ιουδαίοι φονεύονται. Ο ναός, παρά τις αντίθετες διαταγές του Τίτου, τελικά, καίγεται. Το μοναδικό τμήμα του ναού που δεν καταστράφηκε ήταν ένα τμήμα απ’ το δυτικό τείχος του ναού, το οποίο, σήμερα, αποτελεί για τους Ιουδαίους ιερό προσκύνημα.
Αυτό το τμήμα του ναού, γνωστό σήμερα ως το τείχος των δακρύων, έμεινε όρθιο για να μαρτυρεί τη δύναμη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και του Βεσπασιανού που εκπόρθησε τέτοια δυνατά τείχη. Κάποια ερείπια του εσωτερικού ναού σώζονταν για μερικούς αιώνες ακόμη, όπως φαίνεται από κάποιους λόγους του Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων στις κατηχήσεις του. Με τον καιρό και αυτά καταστράφηκαν.
Η καταστροφή του Ιουδαϊσμού θα ολοκληρωθεί μερικές δεκαετίες αργότερα. Το 132 μ.Χ. οι Ιουδαίοι επαναστατούν για άλλη μια φορά υπό την ηγεσία του Μπαρ Κοχμπά, που ισχυρίζεται πως είναι ο Μεσσίας. Ο Αυτοκράτορας Αδριανός στέλνει τον Σεβήρο, ο οποίος πνίγει την επανάσταση στο αίμα, οργώνει στην κυριολεξία την Ιερουσαλήμ και σπέρνει αλάτι, ώστε να μην φυτρώσει τίποτε ξανά σε αυτήν. Χτίζει καινούργια πόλη, την ονομάζει Aelia Capitolina και οικοδομεί ειδωλολατρικό ναό στο όρος Σιών. Η παρουσία Ιουδαίων στην περιοχή απαγορεύεται με διάταγμα.
Όλη αυτή η καταστροφή ερμηνεύτηκε απ’ τους Πατέρες της Εκκλησίας ως τιμωρία για τη σταύρωση του Σωτήρος. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος με τη ρητορική του δεινότητα επισημαίνει: « Ηδέως άν ούν εροίμην Ιουδαίους, πόθεν ούτω θεήλατος οργή καί ήλθεν επ᾿ αυτούς, καί πασών έμπροσθεν γενομένων, ουκ εν Ιουδαία μόνον αλλά πανταχού τής οικουμένης χαλεπωτέρα;
Ουκ εύδηλον, ότι διά τό τού σταυρού τόλμημα καί τήν απόφασιν ταύτην; Άπαντες είποιεν άν, καί μετά πάντων καί πρό πάντων αυτή η τών πραγμάτων αλήθεια ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία, ο Αρέθας Καισαρείας σημειώνει: « Πάντα γάρ αυτούς κατέλαβε τά κακά. Πόλεων πυρπολήσεις, γής δηώσεις επί φυτών ολέθρω καί εκτομή. Άπαντα είσπραξις ήν τής κατά τού Σωτήρος θρασύτητος ».
Κατά τον ιερό Χρυσόστομο, αυτή η τελευταία « ερήμωση » του Ιουδαϊσμού, που ολοκληρώθηκε το 132 μ.Χ., σε αντίθεση με τις δύο προηγούμενες ερημώσεις που διήρκεσαν για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, θα διαρκέσει μέχρι την εποχή της συντελείας. Και, πράγματι, μετά την καταστροφή του ναού των Ιεροσολύμων απ’ τον Τίτο, οι Ιουδαίοι προσπάθησαν τρεις ακόμη φορές – « καθάπερ εν τοίς ολυμπιακοίς αγώσι », σχολιάζει με κάποια ειρωνία ο ιερός Χρυσόστομος – να αναστήσουν το ναό των Ιεροσολύμων.
Και τις τρεις φορές απέτυχαν παταγωδώς, « ώστε αναμφισβήτητον είναι τής Εκκλησίας τόν στέφανον ». Την τελευταία, μάλιστα, φορά, άρχισαν να σκάβουν τα θεμέλια με τη στήριξη του Ιουλιανού του Παραβάτου. Όμως, πυρ που βγήκε απ’ τη γη έκαψε πολλούς εργάτες με αποτέλεσμα οι εργασίες να εγκαταλειφθούν.
Από τότε οι Ιουδαίοι θα περιπλανώνται για 19 αιώνες ανέστιοι, χωρίς το ναό και τις τελετές τους, χωρίς έστω και έναν Προφήτη. Θα αποτελούν, έτσι, την ζωντανή απόδειξη της αλήθειας των προφητειών του Χριστού. Αυτό επισημαίνεται και απ’ τον Blaise Pascal που, επαναλαμβάνοντας τις απόψεις των Πατέρων της Εκκλησίας, γράφει: « Με τον Ναβουχοδονόσορα υπήρχε εξορία, αλλά υπήρχε και ελπίδα, προφητεία για αποκατάσταση. Αλλά η δεύτερη καταστροφή είναι δίχως υπόσχεση αποκατάστασης, δίχως Προφήτες, δίχως βασιλιάδες, δίχως παρηγοριά, δίχως ελπίδα γιατί το σκήπτρο αφαιρέθηκε για πάντα… Κατά τη διάρκεια 1600 χρόνων υπήρξαν άνθρωποι που πίστεψαν σε Προφήτες, οι οποίοι προφήτεψαν τον χρόνο και τον τρόπο.
Ότι μετά ( τη Σταύρωση ) επί 400 χρόνια διασκορπίστηκαν παντού, γιατί ο Ιησούς Χριστός ήρθε με τον τρόπο και στον χρόνο, σύμφωνα με όσα είχαν προαναγγελθεί. Ότι από τότε οι Εβραίοι είναι διασκορπισμένοι παντού εξ αιτίας της κατάρας, και μολαταύτα υφίστανται πάντοτε… Είναι πράγμα καταπληκτικό και άξιο ιδιαίτερης προσοχής, να βλέπει κανείς τον Ιουδαϊκό λαό έπειτα από τόσα χρόνια να υφίσταται και να είναι πάντοτε άθλιος.
Επειδή είναι αναγκαίο για ν’ αποδεικνύει τον Ιησού Χριστό, γι’ αυτό υπάρχει, για να τον αποδεικνύει. Και είναι άθλιοι γιατί τον σταύρωσαν. Και μολονότι είναι αντίθετα πράγματα, να είναι άθλιος και να υπάρχει, εντούτοις υφίσταται παρ’ όλη την αθλιότητά του ». Συχνά, σε συζητήσεις Χριστιανών προς Ιουδαίους αναφέρεται αυτό το επιχείρημα.
Αλλά και πολλοί Ιουδαίοι, μελετώντας την Ιστορία τους, συχνά, προβληματίζονταν απ’ την πορεία του λαού τους και αποδέχονταν τον Ιησού ως Μεσσία. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια κάποιου ραββίνου, ο οποίος, όταν αντιλήφθηκε την αιτία της κακοδαιμονίας του λαού του, είπε: « “ Τό αίμα Αυτού εφ’ ημάς καί επί τά τέκνα ημών ”… Και, ιδού, διατί βασανιζόμεθα! Οίμοι! Το αίμα εκείνο καταδιώκει ημάς επί τόσους αιώνες ».
Πρέπει να επισημάνουμε πως όλη αυτή η επιχειρηματολογία των Πατέρων της Εκκλησίας, που υιοθετήθηκε στη συνέχεια και από τους Χριστιανούς όλων, γενικά, των δογμάτων, σε καμία περίπτωση δεν συνιστά ή έστω δεν συνοδεύεται από κανενός είδους αντιεβραϊσμό. Πρέπει, επιτέλους, να γίνει κατανοητό πως άλλο πράγμα είναι η κρίση πάνω στην ιστορική στάση εκάστου έθνους απέναντι στο μυστήριο και την Ιστορία της Θείας Οικονομίας καί άλλο η προκατειλημμένη με μίσος καταδίκη του « άλλου ».
Άλλωστε, αυτές οι παρατηρήσεις και η προσπάθεια ερμηνείας της Ιουδαϊκής κακοτυχίας και κακοδαιμονίας γίνονταν και γίνονται και από Ιουδαίους. Βέβαια, είναι αλήθεια πως, όταν η ιστορική κρίση δεν είναι ευνοϊκή απέναντι σε κάποιον, αυτός ο κάποιος μπορεί, πράγματι, να πικραθεί. Σ’ αυτή την περίπτωση αρμόζει το αρχαίο ρητό « Φίλος ο Πλάτων, φιλτάτη δε η αλήθεια »• ή το παράδειγμα του ιατρού που καυτηριάζει ένα τραύμα για να το θεραπεύσει. Άλλωστε, η επισήμανση των σφαλμάτων του παρελθόντος μπορεί να οδηγήσει στη διόρθωση αυτών των σφαλμάτων και σε μια καλύτερη πορεία στο μέλλον.
Ο σοφός Σολομών υπαγορεύει : « Μή έλεγχε κακούς ίνα μή μισήσωσί σε. Έλεγχε σοφόν καί αγαπήσει σε » ( Παροιμίες 9,8 ). Άλλωστε, οι Χριστιανοί λατρεύουμε τον Χριστό, που ως άνθρωπος ήταν Εβραίος, τιμούμε ιδιαίτερα την Παναγία και τους Αποστόλους, που, επίσης, ήταν Εβραίοι, και αναμένουμε τον Προφήτη Ηλία, που και αυτός είναι Εβραίος.
