Κώστας Σαμαράς
Κάθε πρωί, έβαζε μια σταγόνα ελαίου από λιβάνι, που μερικοί λένε ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, κάτω από τη γλώσσα της. Εάν είχε πονοκέφαλο, έβαζε χαλαρωτικό έλαιο μέντας στους κροτάφους της.
Τη νύχτα, έκανε μασάζ στα πόδια της με έλαιο από γκρέιπφρουτ, το οποίο θεωρείται από κάποιους κατασταλτικό της όρεξης. Την ημέρα, άπλωνε στα χέρια της ένα λεπτό στρώμα ελαίου από «αντιβακτηριακό» περγαμόντο και έριχνε λίγο αρωματικό έλαιο λεμονιού στο απορρυπαντικό της και στο μπουκάλι που έπινε νερό.
Κάποια νύχτα μετά από αρκετές ώρες στον ήλιο, εντόπισε ένα εξάνθημα στον λαιμό και τα χέρια της.
Μέχρι το πρωί, τα μάτια της ήταν τόσο πρησμένα, που είχαν κλείσει και τα σπυράκια με υγρό στον λαιμό της, την έκαιγαν. Το εξάνθημα υποχώρησε, αλλά για μερικές εβδομάδες, κάθε φορά που ο ήλιος χτυπούσε το δέρμα της, ακόμη και για λίγο, το εξάνθημα επέστρεφε.
Τελικά, η κατάστασή της έγινε τόσο ανυπόφορη που οι γιατροί της συνέστησαν ενέσεις με στεροειδή. Η «ένοχη» αιτία ήταν μια τοξική αντίδραση του οργανισμού της στα αιθέρια έλαια.
«Παραδέχομαι ότι πιθανότατα τα χρησιμοποιούσα υπερβολικά, αλλά δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι ακόμα κι αν είναι φυσικά προϊόντα, μπορούν να κάνουν πραγματικές ζημιές», λέει η Rachael Armstrong
Η 44χρονη συγκαταλέγεται μεταξύ ενός μικρού αλλά αυξανόμενου αριθμού καταναλωτών που εκδηλώνει χημικά εγκαύματα, αλλεργικές αντιδράσεις, αναπνευστικά προβλήματα και άλλες παρενέργειες από τα δημοφιλή εκχυλίσματα αρωματικών φυτών. Πέρυσι οι λιανικές πωλήσεις αιθέριων ελαίων αυξήθηκαν κατά 38% στις ΗΠΑ, ενώ οι καταναλωτές δαπανούν περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο δολάρια για αιθέρια έλαια και συναφή προϊόντα. Και σε αυτά δεν περιλαμβάνονται δεκάδες εκατομμύρια πωλήσεων από εταιρείες που παρακάμπτουν τα ράφια λιανικής και πωλούν απευθείας στους καταναλωτές μέσω ενός αυξανόμενου δικτύου ανεξάρτητων διανομέων.
Αυτοί οι διανομείς και η μεγαλύτερη ζήτηση για υπερβολικά «φυσικά» φάρμακα χωρίς τις παρενέργειες που μπορεί να έχουν τα συνταγογραφούμενα φάρμακα, πυροδότησε μια αύξηση της ζήτησης για αιθέρια έλαια.
Πώς λειτουργούν τα αιθέρια έλαια
Μέχρι το 1.000 μ.Χ., οι θεραπευτές χρησιμοποιούσαν μηχανικές πρέσες ή ατμό για να εκχυλίσουν αιθέρια έλαια από αρωματικά φυτά. Σήμερα, υπάρχουν αλοιφές με αιθέρια έλαια που απλώνονται στην επιδερμίδα και απορροφώνται στην κυκλοφορία του αίματος. Ή μπορούν να διαχέονται στον αέρα όπου, όταν τις εισπνεύσει κανείς, διεγείρουν το κεντρικό νευρικό σύστημα, λέει η δρ. Joie Power, νευροψυχολόγος και αρωματοθεραπεύτρια, που διδάσκει εδώ και δεκαετίες σε νοσηλευτές πώς να χρησιμοποιούν τα έλαια.
Η επιστημονική έρευνα για τα αιθέρια έλαια παραμένει περιορισμένη, με τους επιστήμονες να έχουν κάνει μόλις πρόσφατα ελεγχόμενες δοκιμές σε ανθρώπους. Αλλά χάρη σε έναν αυξανόμενο αριθμό μελετών που δείχνουν το πώς λειτουργούν, τα αιθέρια έλαια χρησιμοποιούνται περισσότερο στα νοσοκομεία και τις κλινικές για ανακούφιση από τον πόνο, το στρες, τη ναυτία κ.α.
Μια πρόσφατη μελέτη σε 300 ασθενείς διαπίστωσε ότι όσοι έτρωγαν μείγμα τζίντζερ, δυόσμου, μέντας και καρδάμου, υπέστησαν πολύ λιγότερη ναυτία μετά από χειρουργική επέμβαση. Άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι το έλαιο λεβάντας μπορεί να μειώσει τα επίπεδα της κορτιζόλης (της ορμόνης του στρες), ενώ η εισπνοή ελαίου από λεμόνιπριν από ένα αγχωτικό συμβάν μπορεί να αποτρέψει το στρες. Μελέτες δείχνουν επίσης ότι τα έλαια τσαγιού και ρίγανης μπορούν να καταπολεμήσουν τα μικρόβια, καθιστώντας τα δημοφιλή για τον μύκητα της πιτυρίδας και των ποδιών. Άλλα αιθέρια έλαια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αντιφλεγμονώδη.
Το πρόβλημα, λένε οι κριτικοί (συμπεριλαμβανομένων των μακρόχρονων αρωματοθεραπευτών), είναι ότι οι εταιρείες υπερεκτιμούν τις δυνατότητες των αιθέριων ελαίων.
Το 2014, ο αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έστειλε προειδοποιητικές επιστολές σε δύο εταιρείες άμεσης πώλησης (DoTERRA και Young Living) επειδή έκαναν αβάσιμους ισχυρισμούς, ότι τα έλαια τους θα μπορούσαν να τα θεραπεύσουν σχεδόν τα πάντα, από τον έρπη μέχρι… τον ιό Εμπόλα!
Εν τω μεταξύ, οι παραπληροφορημένοι χρήστες στο σπίτι, τείνουν να καταχρώνται τα αιθέρια έλαια, όπως έκανε στο παραπάνω παράδειγμα και η 44χρονη Rachael. Μια ομάδα ενδιαφερομένων αρωματοθεραπευτών άρχισε να συλλέγει αναφορές αντίστοιχων προβλημάτων online. Από το φθινόπωρο του 2013, συγκέντρωσε 229 τέτοιες περιπτώσεις, από ήπια εξανθήματα και αναφυλακτικό σοκ έως εσωτερικά χημικά εγκαύματα από τη χρήση ελαίων για τη θεραπεία των κολπικών μολύνσεων ζύμης.
«Τα αιθέρια έλαια είναι πολύ ασφαλή και αποτελεσματικά αν χρησιμοποιηθούν κατάλληλα για την αντιμετώπιση κάποιων καταστάσεων υγείας. Αλλά υπάρχει τόσο πολύ παραπληροφόρηση εκεί έξω αυτή τη στιγμή, που πραγματικά με ανησυχεί», λέει η δρ. Power.
Αιθέρια έλαια: Τι να μην κάνετε
Σε αντίθεση με όσα «συνιστούν» πολλές παρασκευαστικές εταιρείες, τα αιθέρια έλαια γενικά δεν πρέπει να λαμβάνονται με κατάποση, λέει η δρ. Power. Το σώμα απορροφά περισσότερη ποσότητα με αυτόν τον τρόπο, ενισχύοντας την πιθανότητα ότι τα αιθέρια έλαια να αλληλεπιδράσουν με φάρμακα ή να προκαλέσουν αλλεργική, ή τοξική αντίδραση. Ακόμα και η συνεχιζόμενη έκθεση σε μικρές ποσότητες (λίγες σταγόνες την ημέρα σε ένα μπουκάλι νερό) μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση και πονοκεφάλους. Η λήψη ορισμένων ελαίων σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να οδηγήσει σε πρήξιμο του λαιμού, ταχυπαλμία, έμετο και ακόμη και επιληπτικές κρίσεις, λέει το Κέντρο Δηλητηριάσεων του Τενεσί, που είδε τα περιστατικά με προβλήματα υγείας από αιθέρια έλαια να διπλασιάζονται από το 2011 έως το 2015.
Εν τω μεταξύ, μερικά αιθέρια έλαια, όπως ο ευκάλυπτος, περιέχουν ενώσεις που ονομάζονται φαινόλες, οι οποίες μπορούν να ερεθίσουν την αναπνευστική οδό, αν εισπνευστούν, ιδιαίτερα για μωρά. Και μερικά αιθέρια έλαια έχουν ορμονικές ιδιότητες που οι έρευνες δείχνουν ότι θα μπορούσαν να βλάψουν τα παιδιά και τις έγκυες γυναίκες.
Για τις έγκυες γυναίκες, ακόμη και τα αιθέρια έλαια που χρησιμοποιούνται στο δέρμα μπορούν να διασχίσουν το φράγμα του πλακούντα και να φτάσουν στο έμβρυο. Και η κατάποση ορισμένων σπάνιων ελαίων μπορεί να οδηγήσουν σε αποβολή. Το ασφαλέστερο κατά τη διάρκεια της είναι να είστε σε διαρκή συνεννόηση με τον γιατρό σας, που ξέρει πώς να χρησιμοποιήσει τα αιθέρια έλαια, ή αν πρέπει να παρακάμψετε εντελώς.
Πολλά αιθέρια έλαια εσπεριδοειδών περιέχουν φουροκουμαρίνες, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν χημικά εγκαύματα, όταν εκτίθενται στις ακτίνες UV του ήλιου. Οι δερματολόγοι λένε ότι συχνά βλέπουν ασθενείς που έχουν δερματικές αντιδράσεις, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων κυψελών (φουσκάλες) στην επιδερμίδα, οι οποίες προκαλούνται από επάλειψη με 100% καθαρά αιθέρια έλαια απευθείας στο δέρμα.
Οι αλλεργικές αντιδράσεις είναι επίσης συχνές. Μπορεί να εμφανίσετε εξανθήματα στα βλέφαρα από σταγονίδια αιθέριου ελαίου που φτάνουν εκεί κατά λάθος μετά από ψέκασμα και γύρω από το στόμα από στοματικά διαλύματα ή lip balm με αιθέρια έλαια.
Η υπερβολική χρήση μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αλλεργία με την πάροδο του χρόνου. Αυτό είναι πιθανό ότι συνέβη με την 44χρονη Armstrong, η οποία ακόμα δεν μπορεί να ακουμπήσει λεμόνι χωρίς να βγάλει φουσκάλες. Μόλις ο οργανισμός αναπτύξει ευαισθησία σε κάποια ουσία, θα είστε για πάντα αλλεργικοί σε αυτήν.
Όλα αυτά σε καμία περίπτωση δεν σημαίνουν ότι πρέπει να μην χρησιμοποιείτε καθόλου τα αιθέρια έλαια. Το μόνο που μας δείχνουν είναι ότι πρέπει να το κάνετε με σύνεση και σε συνεννόηση με τον γιατρό σας.
