Κώστας Σαμαράς
Ο Χριστόδουλος πέρα από ο νεότερος ιεράρχης που υπήρξε στη χώρα μας ήταν και ο πιο αγαπητός που πέρασε ποτέ.
Η ιστορία του
Χριστόδουλος, o νεότερος ιεράρχης που ανέλαβε το πηδάλιο της Εκκλησίας της Ελλάδος, ο Προκαθήμενος που τόλμησε να σπάσει το εκκλησιαστικά ταμπού και να καλέσει τους νέους να επιστρέψουν… στους ναούς ακόμη και αν φορούν σκουλαρίκι, άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 69 ετών στο σπίτι του στο Ψυχικό, σχεδόν δύο μήνες πριν συμπληρώσει δέκα χρόνια στον αρχιεπισκοπικό θρόνο.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος της Εκκλησίας της Ελλάδος (Ξάνθη, 17 Ιανουαρίου 1939 – Αθήνα, 28 Ιανουαρίου 2008), κατά κόσμον Χρήστος Παρασκευαΐδης, διετέλεσε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος την περίοδο 1998 – 2008.
Γεννήθηκε στην Ξάνθη στις 17 Ιανουαρίου 1939 και ήταν γιος του Κωνσταντίνου και της Βασιλικής Παρασκευαΐδη, προσφύγων. Η οικογένειά του καταγόταν από την Αδριανούπολη της Ανατολικής Θράκης και εγκαταστάθηκε στην Ξάνθη μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης. Σε ηλικία 2 ετών, μετά την εμπλοκή της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1941, η οικογένειά του μετακόμισε για λόγους ασφαλείας στην Αθήνα, όπου ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος έζησε μέχρι την ηλικία των 35 ετών.
Μαθήτευσε στο δημοτικό σχολείο Κοραής και ακολούθως στο Λεόντειο Λύκειο Πατησίων με άριστη επίδοση. Το 1962 έλαβε το πτυχίο της Νομικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών με άριστα, και το 1967 αποφοιτά από τη Θεολογική σχολή του ιδίου πανεπιστημίου επίσης με άριστα. Παράλληλα σπούδασε Βυζαντινή Μουσική στο Ωδείο Αθηνών.
Το 1982 υπέβαλε τη διδακτορική του διατριβή στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με τίτλο «Ιστορική και Κανονική θεώρησις του Παλαιοημερολογητικού ζητήματος κατά τε την γένεσιν και την εξέλιξιν αυτού εν Ελλάδι» και ονομάστηκε διδάκτωρ του Κανονικού Δικαίου με βαθμό άριστα.
Η πορεία του
Ήταν πτυχιούχος της γαλλικής και αγγλικής γλώσσας, και γνώστης της ιταλικής και γερμανικής γλώσσας. Έχει ανακηρυχθεί Επίτιμος Διδάκτωρ των πανεπιστημίων Κραϊόβας και Ιασίου το 2003 και Λατερανού το 2006.
Το 1957, σε ηλικία 18 ετών, ήταν ήδη ψάλτης στην Αγία Ζώνη Κυψέλης όπου συναντά τον διάκονο Καλλίνικο Καρούσο, μετέπειτα Μητροπολίτη Πειραιώς, ο οποίος λειτουργούσε στον ίδιο ναό. Εκείνος θα του γνωρίσει τον 19χρονο τότε Αθανάσιο Λενή, νυν Μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Αμβρόσιο.
Το 1958 οι τρεις κληρικοί ιδρύουν τη μοναστική αδελφότητα «Χρυσοπηγή» στο Παγκράτι, η οποία ασχολούνταν με φιλανθρωπικές και ανθρωπιστικές δραστηριότητες καθώς και με την οργάνωση κατηχητικών σχολείων. Κείρεται μοναχός στις 16 Μαΐου 1961 στην Ιερά Μονή Βαρλαάμ των Μετεώρων, όπου μόλις είχε εγκατασταθεί η αδελφότητα και στις 17 Μαΐου 1961 χειροτονείται διάκονος στον Ιερό Ναό Αγίων Αναργύρων Τρικάλων. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος το 1965, όταν τοποθετείται ως ιεροκήρυκας στον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγίτσας) στο Παλαιό Φάληρο, όπου έμεινε για 9 χρόνια.
Χριστόδουλος: Πρώτη φορά Αρχιμανδρίτης Πριν την τοποθέτησή του στον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγίτσας) στο Παλαιό Φάληρο, είχε τοποθετηθεί ως Αρχιμανδρίτης, για περίπου ένα έτος, στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στον Άγιο Δημήτριο (Μπραχάμι) αντικαθιστώντας τον πρεσβύτερο Παπα-Δημοσθένη.
Κατόπιν γραπτών εξετάσεων εισήχθη ως γραμματέας της Ιεράς Συνόδου επί αρχιεπισκοπίας Ιερωνύμου Α΄ και ακολούθως του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ. Στις 18 Ιανουαρίου 1973 ιδρύεται στο Καπανδρίτι το Συνοδικό Μοναστήρι της Παναγίας της Χρυσοπηγής, το οποίο υπαγόταν απ’ ευθείας στην Ιερά Σύνοδο.
Το 1974 εξελέγη Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού σε ηλικία 35 ετών, ο νεότερος στην Ιεραρχία. Η ενθρόνισή του έγινε στις 4 Αυγούστου 1974 μέσα σε κλίμα ενθουσιασμού, με επευφημίες και ροδοπέταλα. Έλαβε μέρος σε πολλές εκκλησιαστικές αποστολές στο εξωτερικό. Συνέγραψε πλήθος Θεολογικών και ηθικοπλαστικών κειμένων. Αρθρογράφησε στον εκκλησιαστικό τύπο και σε εφημερίδες. Στις 28 Απριλίου 1998 εξελέγη από την ιεραρχία με μεγάλη πλειοψηφία Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, σε διαδοχή του μακαριστού Σεραφείμ. Η ενθρόνιση του Αρχιεπισκόπου έγινε στις 9 Μαΐου 1998 στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών, όπου εξεφώνησε τον επιβατήριο λόγο του.
Χριστόδουλος: Μητροπολίτης Δημητριάδος Κατά τα 24 χρόνια που διετέλεσε Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού, ίδρυσε το «Σπίτι της Γαλήνης του Χριστού» για τους ηλικιωμένους, τη «Χριστιανική Αλληλεγγύη» για τους άπορους, το Κέντρο Συμπαράστασης Οικογένειας και το Συμβουλευτικό Σταθμό Προβλημάτων Εφηβείας.
Καθιέρωσε για πρώτη φορά κληρικολαϊκές συνελεύσεις, δημιούργησε κατασκηνώσεις για παιδιά όλων των ηλικιών, στέκι για τη νεολαία, ραδιοφωνικό σταθμό Ορθόδοξη Μαρτυρία (τον πρώτο για Μητρόπολη εκτός Αθηνών) και ιδιωτικό σχολείο της Μητρόπολης. Χορήγησε υποτροφίες εκ μέρους της Ιεράς Μητρόπολης, και συνεισέφερε στην αποστολή αρρώστων στο εξωτερικό.
Επί των ημερών του λειτούργησε Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, συγκρότησε ενώσεις για την προστασία της ελληνικής γλώσσας σε συνεργασία με επιστήμονες της περιοχής. Θεμελίωσε ένα κτηριακό συγκρότημα σε μία έκταση περίπου 100 στρεμμάτων στην περιοχή Μελισσάτικα, έξω από τον Βόλο. Σήμερα, εκτός των γραφείων της Μητρόπολης στο συγκρότημα αυτό λειτουργεί συνεδριακό κέντρο. Έμφαση όμως έδινε και στο έμψυχο υλικό της περιοχής.
Είναι χαρακτηριστικό πως όταν πήγε για πρώτη φορά στον Βόλο υπήρχαν δώδεκα ιερείς θεολόγοι, ενώ όταν έφυγε άφησε πίσω του περίπου 80.
Αρθρογραφούσε πολλές φορές
Εξαιτίας ενός άρθρου του, που δημοσιεύτηκε στον τοπικό τύπο, το δημοτικό συμβούλιο του Βόλου, με ψήφισμά του στις 28 Ιουνίου 1984 τον κήρυξε «ανεπιθύμητο» για την πόλη, καθώς θεωρήθηκε ότι με το άρθρο του αυτό είχε «ξεφύγει από τα πλαίσια των θρησκευτικών καθηκόντων του και έβαλλε και κατ’ αυτών ακόμη των Δημοκρατικών Θεσμών»
Το 1987 ανέλαβε να τεκμηριώσει και να εκπροσωπήσει την άποψη της Εκκλησίας στα ζητήματα περί Εκκλησιαστικής περιουσίας που είχε θέσει ο τότε Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Αντώνης Τρίτσης, και ήταν εκ των ομιλητών στο συλλαλητήριο την 1η Απριλίου 1987. Η Ιερά Σύνοδος τον όρισε εκπρόσωπό της στην Επιτροπή Συντάξεως Νέου Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας το 1988, καθώς επίσης και στο Εθνικό Συμβούλιο Μεταμοσχεύσεων και στο Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων.
Ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος ίδρυσε 14 Ειδικές Συνοδικές Επιτροπές για ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων της σύγχρονης ζωής, μερικές από τις οποίες είναι για τα εξής θέματα: Βιοηθική (1988), Ακαδημία Εκκλησιαστικών Τεχνών (1999), Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (1999), Γάμου, Οικογενείας, Προστασίας του Παιδιού και Δημογραφικού Προβλήματος (1999), Χριστιανικών Μνημείων (1999), Θείας και Πολιτικής Οικονομίας και Οικολογίας (1999), Πολιτισμικής Ταυτότητας (1999), Γυναικείων Θεμάτων (1999), Παρακολούθησης των Ολυμπιακών Αγώνων «Αθήνα 2004» (1999), Αθλητισμού (2006), Μεταναστών, Προσφύγων και Παλλιννοστούντων (2006) κλπ.
Δηλώσεις του:
Ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Κυρός Χριστόδουλος της Ορθόδοξος Ανατολικής Εκκλησίας της Ελλάδος (17 Ιανουαρίου 1939 – 28 Ιανουαρίου 2008), κατά κόσμον Χρήστος Παρασκευαΐδης, διετέλεσε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος την περίοδο 1998 – 2008.
Στα πρώτα χρόνια της θητείας του απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα λόγω του ότι προωθούσε το λεγόμενο «άνοιγμα της Εκκλησίας προς την κοινωνία» και λόγω της διαμάχης του με τον τότε πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη στο ζήτημα των ταυτοτήτων.
Ήταν ένας από τους πιο αγαπητούς ανθρώπους της Εκκλησίας που είδε η Ελλάδα. Ας δούμε όμως μερικές από τις δηλώσεις του που άφησαν ιστορία.
3 Μαΐου 1998 στον Βόλο «Αν ο λόγος ο πειστικός δεν αποφέρει καρπούς, τότε η Εκκλησία θα προχωρήσει σε δυναμική αντιπαράθεση, θα καταφύγει στο λαό μας. Και είμαι βέβαιος», κατέληξε, «ότι η ψυχή του λαού χτυπά Ορθόδοξα και Ανατολικά».
9 Μαΐου 1998 «Κηρύσσω, από τη θέση αυτή, πανστρατιά σύναξης των ικανών, των χαρισματικών και των αξίων εκ του ποιμνίου, προκειμένου να απαρτισθεί ο μεγάλος ειρηνικός στρατός της αγάπης και της δύναμης, που θα αναλάβει με επίγνωση και συνείδηση να υποστασιάσει τις ελπίδες του λαού και τις προσδοκίες του κόσμου».
27 Μαΐου 1998 «Εσείς εδώ και χιλιάδες άλλοι είσθε οι γνήσιοι αληθινοί Ελληνες πατριώτες, όχι απλώς αιθεροβάμονες του παρελθόντος. Υπάρχουν, όμως, και κάποιοι γραικύλοι που θέλουν τη συρρίκνωση της Εκκλησίας, γιατί ξέρουν ότι το έθνος οφείλει την επιβίωσή του σε αυτή».
15 Αυγούστου 1998 «Να πούμε και πάλι πως είμαστε διατεθειμένοι να επαναλάβουμε το “Μολών λαβέ” και να διατρανώσουμε προς πάσα κατεύθυνση ότι δεν είναι εύκολος του Ελληνα ο τράχηλος».
19 Νοεμβρίου 1998 «Οταν οι πρόγονοί μας έδιναν τα φώτα του πολιτισμού, αυτοί ήταν ανεβασμένοι στα δένδρα» (σ.σ. οι Ευρωπαίοι).
5 Ιουνίου 1999 «Ο λαός μας χόρτασε από τα μεγάλα λόγια, ο λαός μας χόρτασε από τις υποσχέσεις, ο λαός μας χόρτασε από τους εκμεταλλευτές. Τους εκμεταλλευτές είτε της δικής του αμέλειας είτε της δικής του αφέλειας, ή τους εκμεταλλευτές της δικής του οξύνοιας. Σήμερα ο λαός θέλει αγωνιστές, ο λαός θέλει ομολογητές, ο λαός θέλει ανθρώπους που παίρνουν τη σημαία των ιδανικών, του Χριστού και την ανυψώνουν».
2 Σεπτεμβρίου 1999 «Σας ερωτώ, είναι μάθημα Θρησκευτικών αυτό που κάνουν τα παιδιά μας στα σχολεία; Είναι μάθημα όπως το ονειρεύονται αυτοί οι δήθεν ευρωπαϊστές, οι ευρωλιγούρηδες».
11 Σεπτεμβρίου 2000 «Το Τίμιο Ξύλο έρχεται σε επίκαιρη στιγμή, γιατί από την επομένη της εορτής της Υψώσεως του Σταυρού τίθεται εν λειτουργία η εκστρατεία που έχει κηρύξει η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος για συλλογή υπογραφών των πιστών μελών της Εκκλησίας…».
16 Οκτωβρίου 2000 «Το υπέροχο τρίπτυχο Πατρίδα, Θρησκεία, Οικογένεια. Αυτά τα τρία μοιάζουν με πανίερες εικόνες και οι βάρβαροι εικονοκλάστες του καιρού μας στρέφουν εναντίον τους όλην τους τη μανία και τη λύσσα και τις πολεμούν».
29 Οκτωβρίου 2000 «Σήμερα είναι περί το ένα εκατομμύριο (σ.σ. οι μετανάστες), σε λίγα χρόνια θα υπερβαίνουν τα τρία. Σε συνδυασμό με το δημογραφικό πρόβλημα των Ελλήνων και παρότι δεν μας το επιτρέπει ο πολιτισμός μας και η θρησκεία μας να πούμε “έξω οι ξένοι”, από την άλλη αντιλαμβάνεσθε τον κίνδυνο που ελλοχεύει να μετατραπούμε, ύστερα από λίγο, σε πρόσφυγες στην ίδια μας την πατρίδα;».
11 Φεβρουαρίου 2001 «Οταν έπεσε η χούντα και ήρθε η Μεταπολίτευση, εγώ τότε έγινα μητροπολίτης, το 1974, και μεταβαίνων να αναλάβω τα καθήκοντά μου στο Βόλο, είπα στον εαυτό μου πως αυτά που συνέβησαν όλα αυτά τα χρόνια ή το γεγονός ότι είδαμε μια Εκκλησία ουσιαστικώς να μην υψώνει φωνή, να μη διαμαρτύρεται… Αυτά, λοιπόν, είπα μέσα μου ότι πρέπει να ανήκουν στο παρελθόν».
4 Μαρτίου 2001 «Ομολογώ ότι δεν ήξερα πως γίνονταν βασανιστήρια, πως υπήρχε ΕΑΤ-ΕΣΑ. Όλα αυτά ήρθαν στο φως μετά. Δεν πειράζει, μπορεί να τα ήξερε ο τότε αρχιεπίσκοπος, αν τα ήξερε και σιώπησε έκανε άσχημα. Στον κύκλο μου δεν είχα ακούσει τέτοια πράγματα, δεν άκουγα ξένους σταθμούς, εκ των υστέρων τα έμαθα. Θα πει κανείς ότι ήμουν βαθιά νυχτωμένος. Μπορεί γιατί εγώ τότε σπούδαζα. Σας ομολογώ εν πλήρει αληθεία ότι δεν ήξερα. Δεν ντρέπομαι να το πω, αν και μπορείτε να πείτε ότι ήμουν έξω από τα πράγματα. Τώρα, πάντως, είμαι μέσα».
14 Μαρτίου 2002 «Αυτοί που γκρεμίζουν τα εθνικά θεμέλια αυτού του έθνους και δεν δίνουν λόγο σε κανέναν, πρέπει να γνωρίζουν ότι υπονομεύουν το έθνος. Είναι οι ψευτοκουλτουριάρηδες που μας κατηγορούν για εθνικιστές και πρέπει να μπουν στη θέση τους. Ο λαός δεν τους ακολουθεί και τα τρία εκατομμύρια των υπογραφών είναι μάθημα για το έθνος. Είναι φωνές που κανείς δεν έχει το ανάστημα να τις παραβιάσει».
«Αν κουνούσαμε το δαχτυλάκι μας, θα γίνονταν 6-7 εκατομμύρια» ( σ.σ. οι υπογραφές).
29 Οκτωβρίου 2002 «Εσείς τι θέλετε να είσθε; Κρέας ή κιμάς; Οι ξένοι θέλουν να μας κάνουν κιμά, ενώ το κρέας είναι στέρεο πράγμα».
29 Μαΐου 2003 «Η Ιστορία διδάσκει πως αυτοί οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι ήταν εκείνοι που πάντα ήθελαν το κακό μας. Πολύ πριν από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως η ρωμιοσύνη είχε δοκιμάσει τη φρικτή εμπειρία των φράγκων της Δύσεως που με κάθε τρόπο επεδίωκαν τον αφανισμό της».
5 Αυγούστου 2003 «Η Εκκλησία έχει τον πνευματικό αγώνα και ο Στρατός τον αγώνα για τη διαφύλαξη της ανεξαρτησίας του έθνους».
4 Δεκεμβρίου 2003 «Ο Αγιος Σεραφείμ στο Φανάρι στην Καρδίτσα κατηγορήθηκε ότι ήταν αναμεμειγμένος σε επανάσταση, γι’ αυτό τον εσούβλισαν. Οπως σούβλισαν τον Αθανάσιο Διάκο αυτοί που θέλουν σήμερα να μπουν στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Γι’ αυτό αντιστεκόμαστε. Δεν μπορούν οι βάρβαροι να έλθουν μέσα στην οικογένεια των χριστιανών, διότι δεν μπορούμε να ζήσουμε μαζί».
5 Δεκεμβρίου 2003 «Οσοι από μας έχουμε αναλάβει καθήκοντα να είμαστε ηγέτες του λαού μας -εφόσον αυτός μας προσέχει και προσβλέπει σε μας- έχουμε καθήκον να του προσφέρουμε και τα πρότυπα του αγωνιζόμενου ανθρώπου και χριστιανού, αυτού που προτιμά πολλές φορές να θυσιάσει την ηρεμία και την ησυχία του χάριν της αλήθειας, της δικαιοσύνης και γενικότερα των αρχών που υπηρετεί».
21 Ιανουαρίου 2004, Θεολογική Σχολή Αθηνών «Αν σήμερα απαγορευτεί η μαντίλα, αύριο θα απαγορεύσουν στις γυναίκες των χριστιανών να φέρουν τον σταυρό. Εγώ θέλω να πάει το παιδί μου στο σχολείο ντυμένος τσολιάς. Ετσι μ’ αρέσει και έτσι θα το κάνω. Ποιος θα μου το απαγορεύσει»;
5 Απριλίου 2004 «Η παγκοσμιοποίηση επιδιώκει να μας κάνει χυλό, σούπα, πρόβατα ή μάλλον γαλοπούλες, ώστε κάποιος να μας καθοδηγεί με το καλάμι».
5 Ιουνίου 2004 «Η λέξη έθνος έχει εξοστρακιστεί από τη γλώσσα μας, γιατί ορισμένοι τη συγχέουν με τον εθνικισμό. Οι πατριώτες δεν είναι εθνικιστικές. Ορισμένοι ρομαντικοί δεχόμεθα επίθεση για τις απόψεις μας».
31 Οκτωβρίου 2004 «Αλλά σκεφθείτε πού έχουμε φθάσει. Σε ποιο κατάντημα έχει φθάσει σήμερα η ανθρωπότητα, η οποία, αυτό που είναι αμαρτία βοώσα και κράζουσα, θέλει να την καλύψει. Να μη λέμε, να μη μιλάμε, γιατί ενοχλούνται αυτοί που έχουνε το κουσούρι, γιατί θέλουνε όλοι οι άλλοι να το παραδεχθούν ως μια φυσιολογική κατάσταση» (μιλά για την ομοφυλοφιλία).
Ιανουάριος 2005 «Η συγγραφή των βιβλίων των θρησκευτικών απαιτεί, κατά την ισχύουσαν νομοθεσίαν, και την συνεργασίαν μετά της Ιεράς Συνόδου».
25 Φεβρουαρίου 2005 «Δίνουμε πολλές φορές κάποιες συστατικές επιστολές και εκ των υστέρων, οι κινηθέντες, με τις επιστολές αυτές, αποδεικνύονται ανάξιοι. Επομένως, ουδείς (από αυτούς που δίνουν τη συστατική επιστολή) είναι ένοχος».
14 Μαρτίου 2005, στην Αγ. Μαρίνα Ηλιούπολης «Αλλά δεν τους ενδιαφέρει η κάθαρση. Η τηλεθέαση τους ενδιαφέρει, γιατί ξέρετε πόσα κερδίζουν από τα τηλεφωνήματα; Σας τρώνε τα λεφτά σας. Αλλά υπάρχει και ένα όριο».
5 Οκτωβρίου 2005, στην Ιερά Σύνοδο «Πέραν των ληφθέντων μέτρων προς πάταξη της διαφθοράς, όπου αυτή εντοπίζεται στους κόλπους μας, απαιτείται μια ουσιαστική, πνευματική, σε βάθος, εκ των ένδον επισκόπηση του σύγχρονου εκκλησιαστικού προβλήματος, προκειμένου να οδηγηθούμε, όσοι το επιθυμούμε, σε μία ενδοστρέφεια πνευματικότητας, αυτοκριτικής και μετανοίας, εν Αγίω Πνεύματι».
1 Φεβρουαρίου 2006, στη Μητρόπολη Αθηνών «Οι φίλοι και σύμμαχοι μας υπολογίζουν, όταν είμαστε γενναίοι και διεκδικητικοί. Εάν είμαστε καρπαζοεισπράκτορες, δεν μας υπολογίζει κανένας».
«Οι Πρωτοχριστιανοί επί Ιουστινιανού ευλόγησαν τους ιερούς ναούς των Αρχαίων Ελλήνων, παίρνοντας τη λάσπη και το χώμα και τα υλικά που ήταν φτιαγμένοι οι ναοί των ειδωλολατρών και χρησιμοποιώντας τα για να φτιάξουν τους δικούς τους ναούς»
Δηλώσεις του χωρίς ημερομηνία:
Εκκλησία και Πολιτεία είναι σαν σιαμαίοι αδερφοί που κανείς δεν μπορεί να τους χωρίσει γιατί τότε ένας από τους δύο θα πεθάνει.
Είναι στιγμές που αισθάνομαι ότι δεν έχει απομακρυνθεί ο κόσμος από την εκκλησία αλλά η εκκλησία από τον κόσμο.
Οι πρώτοι ξενόφερτοι Έλληνες που κατέλαβαν θέσεις και αξιώματα στο νεο ελλαδικό κράτος, ήσαν ποτισμένοι με το πνεύμα της γαλλικής διαφώτισης. Κουβάλησαν κοντά τους την αθεΐα.
μολογώ ότι εγώ και η γενιά μου εδιδαχθήκαμε πολλά απ΄αυτά, τα οποία ευθύς μετά τη Μεταπολίτευση ο κόσμος και τα κόμματα κατελόγιζαν εις βάρος της Εκκλησίας. Ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος είχε αποστείλει δύο επιστολές εις τον τότε δικτάτορα, τον Παπαδόπουλο, διαμαρτυρόμενος για ορισμένες απάνθρωπες μεταχειρίσεις ανθρώπων
Ελάτε όπως είστε. Και με τα πανταλόνια σας και τις κοντές φούστες σας, ακόμη ελάτε και με τα σκουλαρίκια σας.
