Κώστας Σαμαράς
Όλοι το έχουμε σίγουρα ακουστά: Από μια ιστορία για κάποιον γνωστό που έχει ανεύρυσμα που έσπασε ή που το παρακολουθεί ή έκανε εγχείρηση.
Παρ’ όλα αυτά, στην πραγματικότητα λίγα ξέρουμε γι’ αυτή την πάθηση που, δυστυχώς, δεν δίνει συμπτώματα και την ανακαλύπτουμε τυχαία.
Οι απορίες μας πολλές: Αν είναι κληρονομικό, πού «χτυπάει», αν εντοπίζεται με ειδικές εξετάσεις, πώς πρέπει να παρακολουθείται, αν πρέπει πάντα να χειρουργείται, τι συμβαίνει αν σπάσει… Στο Vita, με τη βοήθεια των ειδικών, σας παρουσιάζουμε όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για το ανεύρυσμα.
Τι είναι και πού εντοπίζεται;
Κάθε αρτηρία μοιάζει με έναν ελαστικό κυλινδρικό αγωγό. Η ύπαρξη ανευρύσματος σημαίνει ότι, υπό ορισμένες συνθήκες, σε κάποιο αδύνατο σημείο του τοιχώματος μιας αρτηρίας παρατηρείται μια λέπτυνση που οδηγεί στη δημιουργία ενός «σάκου» σαν μπαλόνι το οποίο είναι πολύ επικίνδυνο να σπάσει.
Τα ανευρύσματα μπορεί να εντοπιστούν στα εξής σημεία:
* Στις αρτηρίες του εγκεφάλου.
* Σε κάποιο σημείο της αορτής, της μεγαλύτερης αρτηρίας του σώματος: Είτε στο τμήμα που βρίσκεται μέσα στο θώρακα (θωρακική αορτή) είτε, πολύ συχνότερα, σε εκείνο που βρίσκεται στην κοιλιά (κοιλιακή αορτή). Στην κοιλιακή αορτή εμφανίζεται περίπου το 80% των ανευρυσμάτων αορτής.
Γιατί δηµιουργείται και σε ποιους;
Είναι διαφορετικά τόσο τα αίτια όσο και οι ευαίσθητες ομάδες ανάλογα με το είδος του ανευρύσματος:
* Το ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής είναι πολύ συχνότερο σε άνδρες πάνω από 55 ετών, καπνιστές, με αρτηριοσκλήρυνση, υψηλή πίεση και χοληστερίνη. Η κατάσταση επιβαρύνεται εάν υπάρχουν άτομα της ίδιας οικογένειας που παρουσιάζουν τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου.
* Το ανεύρυσμα της θωρακικής αορτής επηρεάζεται από παράγοντες όπως η υπέρταση, η αρτηριοσκλήρυνση, τα υψηλά λιπίδια, η ηλικία, καθώς και από κάποια σπάνια σύνδρομα (π.χ. το σύνδρομο Marfan, που αφορά ανθρώπους πολύ ψηλούς, λεπτούς, με πολύ λεπτά δάχτυλα που θυμίζουν αράχνη). Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει και η κληρονομικότητα.
* Για τη δημιουργία του ανευρύσματος του εγκεφάλου ευθύνονται γενετικοί λόγοι, εξαιτίας των οποίων προκύπτει το πρόβλημα όταν δημιουργούνται οι αρτηρίες. Επίσης, το οικογενειακό ιστορικό παίζει κάποιο ρόλο, και έτσι όσοι έχουν τουλάχιστον 2 μέλη στην οικογένειά τους που έχουν ήδη υποστεί ρήξη ανευρύσματος στον εγκέφαλο είναι σκόπιμο να ελεγχθούν.
* Τα ανευρύσματα μπορεί να προκληθούν και εξαιτίας κάποιου ατυχήματος (όπου, για παράδειγμα, πιέστηκε ιδιαίτερα ο θώρακας, η κοιλιά ή υπήρξε ένα χτύπημα στο κεφάλι).
Μπορούµε να κάνουµε κάτι προληπτικά;
Θα βοηθήσει το να μην καπνίζουμε, να ασκούμαστε, να διατηρούμε το σωματικό μας βάρος, τις τιμές των λιπιδίων καθώς και την πίεσή μας σε χαμηλά επίπεδα. Επιπλέον, εάν υπάρχει και κληρονομική επιβάρυνση, θα πρέπει μετά τα 35 -ή στα 30, αν συντρέχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου- να γίνει ένας πλήρης υπέρηχος καρδιάς, θωρακικής και κοιλιακής αορτής.
Τα συµπτώµατα που πρέπει να µας ανησυχήσουν
Γενικά τα ανευρύσματα δεν εμφανίζουν συγκεκριμένα συμπτώματα. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια σημάδια που μας προειδοποιούν είτε για την πιθανότητα ύπαρξης ενός ανευρύσματος είτε -σε ακόμη χειρότερη περίπτωση- για ρήξη του.
* Στο ανεύρυσµα της αορτής Εάν ψηλαφίσουμε μια παλλόμενη μάζα κοντά στην περιοχή του αφαλού ή εάν αισθανθούμε ευαισθησία ή πόνο στην κοιλιά ή το θώρακα, ακόμη και πόνο χαμηλά στη μέση (αν είναι μεγάλο και συμπιέζει νεύρα ή όργανα).
Εάν υποστεί ρήξη Τότε τα συμπτώματα είναι αιφνίδιος, έντονος και επίμονος πόνος στην κοιλιακή χώρα, πόνος στο στήθος, στην πλάτη, στη μέση, εφίδρωση, ζάλη, χαμηλή πίεση, ταχυκαρδία, απώλεια συνείδησης και δύσπνοια.
* Στο θωρακικό ανεύρυσµα Παρουσιάζονται συμπτώματα όταν το ανεύρυσμα γίνει πολύ μεγάλο, όπως ξερός βήχας, δυσκολία στην κατάποση, βραχνάδα, δύσπνοια.
Εάν υποστεί ρήξη (ή σκιστεί χωρίς να σπάσει τελείως και προκαλέσει μια μικρή αιμορραγία, όπου το αίμα δεν βγαίνει εκτός της αρτηρίας). Τότε το σύμπτωμα είναι πολύ έντονος πόνος, σαν αυτόν του εμφράγματος.
* Στο ανεύρυσµα του εγκεφάλου Σπανίως προκαλεί πονοκεφάλους.
Εάν υποστεί ρήξη Προκαλεί κατ’ αρχάς έναν πολύ δυνατό πονοκέφαλο και δυσκαμψία στον περιοχή του αυχένα, και στη συνέχεια συμπτώματα όπως ναυτία, εμετοί, προβλήματα όρασης και ακοής, παράλυση μελών του σώματος κ.ά.
Πώς διαγιγνώσκονται
* Το ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής με το υπερηχογράφημα κοιλιάς.
* Το ανεύρυσμα της θωρακικής αορτής με την ακτινογραφία, το υπερηχογράφημα, την αξονική ή τη μαγνητική τομογραφία.
* Το ανεύρυσμα του εγκεφάλου -αν δεν είναι τυχαίο εύρημα σε μία αξονική ή μαγνητική τομογραφία- μπορεί να διαγνωστεί με την ψηφιακή, τη μαγνητική ή την αξονική αγγειογραφία.
Μετά τη διάγνωση, τι:
Αν δεν αποφασιστεί επέμβαση, από την πλευρά των ειδικών συστήνεται η παρακολούθηση. Έτσι:
* Το ανεύρυσμα της θωρακικής αορτής το παρακολουθούν οι καρδιολόγοι με υπέρηχο ή/και αξονική μία φορά το χρόνο.
Επίσης, συνήθως οι ασθενείς παίρνουν αντιυπερτασικά για να κρατούν τα επίπεδα της πίεσης χαμηλά.
* Το ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής το παρακολουθούν οι αγγειοχειρουργοί με υπερήχους μία φορά το χρόνο.
* Το ανεύρυσμα του εγκεφάλου προτιμάται γενικά να αντιμετωπίζεται, επειδή απασχολεί συνήθως νέους ανθρώπους (συχνότερα ηλικίας από 35 έως 60 ετών) και επειδή το ρίσκο αιμορραγίας είναι 1-2%. Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες που καθορίζουν την επικινδυνότητά του, όπως το φύλο (στις γυναίκες οι πιθανότητες να σπάσει το ανεύρυσμα είναι μεγαλύτερες), το μέγεθος του ανευρύσματος (όσο πιο μεγάλο τόσο πιο επικίνδυνο), η υπέρταση, η ηλικία (με το χρόνο αυξάνονται οι πιθανότητες να σπάσει), το κάπνισμα (που επιδεινώνει την κατάσταση εφόσον γίνει η ρήξη), αλλά και το σημείο στο οποίο εντοπίζεται.
Πως αντιμετωπίζονται
Τα ανευρύσματα αντιμετωπίζονται επεμβατικά όταν είναι πολύ μεγάλα (περί τα 5 εκ.) και υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να σπάσουν, όταν υποστούν μια μικρή ρήξη και η αιμορραγία δεν είναι πολύ εκτεταμένη ή σταματήσει από μόνη της, και όταν σπάσουν.
* Η εγχείρηση του ανευρύσματος της θωρακικής αορτής γίνεται με μόσχευμα (πλεκτό πλαστικό σωλήνα), που ράβεται στο υγιές μέρος της αορτής πάνω και κάτω από την αρχή και το τέλος του ανευρύσματος, ώστε εκείνο να αποκλειστεί από την κυκλοφορία του αίματος.
* Το κοιλιακό ανεύρυσμα μπορεί να αντιμετωπιστεί με ανοιχτό χειρουργείο (αντικαθίσταται το πάσχον τμήμα της αορτής με ένα συνθετικό μόσχευμα και έτσι αποκαθίσταται η ομαλή ροή του αίματος διαμέσου του μοσχεύματος). Εναλλακτική λύση είναι η «ενδοαυλική αποκατάσταση» του κοιλιακού ανευρύσματος, χωρίς ανοιχτό χειρουργείο. Το μόσχευμα φτάνει μέσω των μηριαίων αρτηριών στο σημείο του ανευρύσματος, όπου και απελευθερώνεται.
* Το ανεύρυσμα του εγκεφάλου μπορεί να αντιμετωπιστεί με ανοιχτό χειρουργείο ή με εμβολισμό (όταν η φυσιολογία του ανευρύσματος το επιτρέπει), όπου ένα πηνίο από πλατίνα φτάνει στον εγκέφαλο μέσω της μηριαίας αρτηρίας.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Μανόλη Καλλιέρη, διευθυντή Καρδιολογικής Κλινικής στο Νοσοκομείο «Metropolitan», το δρ. Κωνσταντίνο Δ. Λαμπίδη, αγγειοχειρουργό, και τον κ. Χαράλαμπο Σεφέρη, νευροχειρουργό.
