Κώστας Σαμαράς
Οι Άγιοι της Εκκλησίας μας είναι εκείνοι που εφάρμοσαν στη ζωή τους τον Νόμο του Θεού. Είναι εκείνοι που έκαναν πράξι το Νόμο του Ευαγγελίου. Με την αγία τους ζωή δίνουν απάντησι σ’ όλους εκείνους που λέγουν ότι δεν μπορεί να εφαρμοστή το Ευαγγέλιο και ότι «τω καιρώ εκείνω» υπήρχαν άγιοι.
Σήμερα που το κακό παράγινε και η κοινωνία μας πάει να γίνη ζούγκλα αγρίων θηρίων, οι άγιοι απαντούν ότι και σήμερα και πάντα μπορούμε να γίνουμε άγιοι. Σ’ όλες τις εποχές υπήρχαν οι δυσκολίες και οι πειρασμοί. Όμως οι άγιοι, έχουν ένα μυστικό. Και αυτό το μυστικό φέρνουν σ’ εμάς. Να αγαπούμε τον Ιησού Χριστό πάνω από όλα μ’ όλη τη δύναμι της ψυχής μας και αν παραστή ανάγκη να πεθάνουμε για τον Κύριο μας, αφού πρώτος Αυτός μας αγάπησε και σταυρώθηκε για την αιώνια σωτηρία μας. Αυτοί μιμήθηκαν τον Χριστό και μεις πρέπει να τους μιμηθούμε. «Μιμηταί μου γίνεσθε, καθώς καγώ Χριστού» λέγει ο θείος Παύλος. «Ζω δε ουκέτι εγώ αλλά ζει εν εμοί Χριστός» συμπληρώνει ο ίδιος Απόστολος.
Να γιατί πρέπει να μελετούμε τη ζωή των αγίων μας που είναι γραμμένη στα συναξάρια της Εκκλησίας και να τους προβάλλουμε σαν παράδειγμα προς μίμησι. Αυτός είναι και ο πιό καλός τρόπος να τιμήσουμε τη μνήμη τους όταν εορτάζουν. «Μνήμη αγίου, μίμησις αγίου» λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.
ΓΕΝΝΗΣΙΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ
Μέσα στη χορεία των Άγιων, των μαρτύρων και Οσίων που ανέδειξε η Εκκλησία μας, συγκαταλέγεται και η οσία Παρασκευή η Νέα.
Η οσία Παρασκευή γεννήθηκε στους Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης στο τέλος του 10ου ή αρχές του 11 ου αιώνα.
Ο πατέρας της ονομαζόταν Νικήτας – δεν γνωρίζουμε το όνομα της μητέρας της – εγέννησεν και έτερον υιόν τον μετέπειτα άγιον Επίσκοπον Μαδύτου, Ευθύμιον τον Μυροβλύτην. Ο άγιος Ευθύμιος ο Μυροβλύτης επίσκοπος Μαδύτου, πόλεως της Ανατολικής Θράκης κοντά στα Δαρδανέλλια, είναι αδελφός της οσίας Παρασκευής. Ο πατέρας τους, ο ευλογημένος Νικήτας απέθανεν ενωρίς και έτσι έμειναν ορφανά από πατέρα. Η μητέρα τους τον άγιο Ευθύμιο τον έφερε από νέο σε κάποιο μοναστήρι της Κωνσταντινουπόλεως, όπου για τριάντα χρόνια ασκήτεψε και απέκτησε φήμη μεγάλου ασκητού και Αγίου, γι αυτό και ο Επίσκοπος Περίνθου τον εχειροτόνησε διάκονο. Αργότερα εχειροτονήθη πρεσβύτερος και τέλος Επίσκοπος Μαδύτου. Η αγία του ζωή και η δράσις του τον έκαναν γνωστό και στον αυτοκράτορα Βασίλειο τον Β'(976 -1025) ο όποιος ήλθε στην Μάδυτο και επισκέφθηκε τον Άγιο.
Η ευλογημένη μητέρα απερίσπαστη ασχολήθηκε με την ανατροφή της μικρής Παρασκευής. Την ανέθρεψε με φόβο και νουθεσία Κυρίου κατά την εντολήν του Κυρίου μας. Επήγαινε τακτικά με την μητέρα της στην Εκκλησία, άκουε και μελετούσε τον Νόμο του Θεού και προσπαθούσε να τον εφαρμόση. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός που συνέβη όταν πήγε κάποτε στην Εκκλησία σε ηλικία δέκα ετών και άκουσε το Ευαγγελικό ανάγνωσμα της ημέρας. Αναφερόταν στο διάλογο του πλουσίου νέου με τον Κύριο. «Πούλησε τα υπάρχοντα σου και μοίρασέ τα στους πτωχούς και ακολούθησέ με», είπε ο Κύριος στον πλούσιο νέο, που ήθελε να κληρονομήση τη Βασιλεία του Θεού. Για μένα τα λέγει, είπε η μικρή Παρασκευή, όπως κάποτε ο άγιος Αντώνιος που άκουσε το ίδιο Ευαγγελικό ανάγνωσμα, και βγαίνοντας από το Ναό, την πρώτη πτωχή που συνάντησε της έδωσε τα ρούχα της και ντύθηκε τα φτωχικά. Αυτό το έκανε συχνά. Μοίραζε τα ρούχα της στα πτωχά παιδιά και το φαγητό της στα παιδιά του σχολείου.
Μία άλλη φορά συνάντησε μία πτωχή κόρη και θέλησε να την ελεήση με χρήματα. Λυπήθηκε γιατί δεν είχε μαζί της. Τότε χωρίς δισταγμό βγάζει το χρυσό σταυρό που φορούσε και το δίνει στην πτωχή. Δεν είναι σωστό, της είπε η παιδαγωγός της και την μάλωσε, να δίνης ελεημοσύνη τον σταυρό σου. Η μικρή Παρασκευή απεκρίθη. Ο Σταυρός του Κυρίου μας δεν δείχνει την αγάπη, την ευσπλαχνία, τη θυσία του Κυρίου για μας; Γιατί λοιπόν ο δικός μου Σταυρός που υπενθυμίζει όλα αυτά, αγάπη, ευσπλαχνία, έλεος, θυσία, να μη δοθή ως ελεημοσύνη και να ανακούφιση την φτώχεια της κόρης αυτής; Αλήθεια, πόσοι χριστιανοί φορούμε σαν κόσμημα και στολίδι, πανάκριβο σταυρό – το σημάδι και σύμβολο της πιό μεγάλης αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο «τοσούτον ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμο ώστε τον Υιόν Του έδωκε ίνα σταυρωθή» – και γύρω μας υπάρχει τόση φτώχεια, πόνος θλίψι και εμείς μένουμε ασυγκίνητοι; Γιατί δεν μάθαμε να αγαπούμε τον Κύριο μας και τους αδελφούς Του τους ελαχίστους. Γιατί δεν μάθαμε να σταυρώνουμε τη φιλαυτία, τον εγωισμό μας. Γιατί δεν κάναμε πράξι το «αγαπήσεις τον πλησίον σου ως εαυτόν». Μ’ ένα λόγο ξεχάσαμε την εντολή της αγάπης, το γνώρισμα από όπου θα φαίνεται ότι είμαστε μαθηταί του Χριστού μας.
Η μητέρα της χαιρόταν για την πνευματική πρόοδο της κόρης της και φρόντιζε περισσότερο να την μεγαλώση με τα νάματα της Εκκλησίας. Να αφιέρωση την αγία κόρη της εξ ολοκλήρου στο Θεό.
Ήθελε η μητέρα της να την μεγαλώση «μετά αιδούς και σωφροσύνης, κοσμείν εαυτήν μη εν πλέγμασιν ή χρυσώ ή μαργαρίταις ή ιματισμώ πολυτελεί, άλλ’ ;ό πρέπει γυναιξίν επαγγελομέναις θεοσέβειαν δι’ έργων αγαθών» όπως λέγει ο θείος Παύλος. Δηλαδή να μη χρησιμοποιή καλλυντικά, ούτε να στολίζεται με χρυσαφικά και με μαργαριτάρια, ούτε πολυτελή ενδύματα, αλλά να είναι τιμημένη και σώφρων καθώς ταιριάζει σε χριστιανές γυναίκες οι οποίες θέλουν να αρέσουν στο Χριστό με έργα αγαθά και όχι με στολίδια. Ακούτε όσοι έχετε θυγατέρες πώς πρέπει να τις παιδεύετε και όχι να γίνετε κακό παράδειγμα με την συμπεριφορά σας.
ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ
Η καρδιά της Οσίας φλεγόταν για τον αγαπημένο Νυμφίο της ψυχής της. «Η αμνάς σου Ιησού κράζει μεγάλη τη φωνή, Σε Νυμφίε μου ποθώ και Σε ζητούσα αθλώ και συσταυρούμαι και συνθάπτομαι τω βαπτισμώ Σου». Τα λόγια αυτά ταιριάζουν στο στόμα της Οσίας. Σε μιά ηλικία που σε άλλες νέες αρχίζουν οι πρώτες ανησυχίες και τα σκιρτήματα της εφηβικής καρδίας και οι πρόωροι έρωτες και το κατρακύλισμα στο κακό και την αμαρτία και χάνονται ψυχικά και σωματικά, η Οσία βρήκε το δρόμο της. Είχε από μικρή ετοιμαστή. Έχει υψηλούς οραματισμούς, έχει σκοπό και πρόγραμμα στη ζωή της. Ξέρει το νόημα της αληθινής ζωής. Έχει στραμμένη την πυξίδα της καρδιάς στον πόλο έλξεως, στον Ιησού Χριστό. Έτσι σε ηλικία δέκα πέντε ετών εγκαταλείπει το πατρικό σπίτι των γονέων της και πηγαίνει στο σπίτι του Θεού Πατέρα. Που πήγε η νεαρή Παρασκευή, ρωτούν πολλοί. Μα που άλλου παρά στο σπίτι του Μεγάλου Πατέρα του Θεού, στην Εκκλησία. Ναι, η Εκκλησία είναι το σπίτι του πραγματικού Πατέρα μας Θεού και εκεί πρέπει να βρισκόμαστε συχνά. Δυστυχώς οι πιό πολλοί άνθρωποι και ιδιαίτερα οι νέοι μας ξέχασαν την πόρτα της Εκκλησίας και μαζεύονται στο σπίτι και τα στέκια του διαβόλου, τα αμαρτωλά και νυχτερινά κέντρα της αμαρτίας. Εκεί όπου καλλιεργείται η διαφθορά, διακινούνται οινοπνευματώδη ποτά και τα ναρκωτικά. Εκεί όπου ο Σατανάς σαν άλλη Κίρκη με το μαγικό ραβδί του μεταβάλλει τα παιδιά μας σε άβουλα κτήνη. Και ο άνθρωπος ο κατ’ εικόνα και ομοίωσι Θεού πλασθείς και τιμημένος με δόξα και τιμή από το Θεό, το παραγνώρισε και έμοιασε με τα αλόγα κτήνη. Το βεβαιώνει ο ψαλμωδός «Άνθρωπος εν τιμή ων ου συνήκε, παρασυνεβλήθη τοις κτήνεσι τοις ανοήτοις και ωμοιώθη αυτοίς».
Η οσία Παρασκευή πήγε στην Κωνσταντινούπολι και αφού προσκύνησε όλα τα άγια προσκυνήματα της βασιλεύουσας, πηγαίνει στην Μικρά Ασία, στην Ηράκλεια του Πόντου και παραμένει για πέντε ολόκληρα χρόνια στον Ιερό Ναό της Παναγίας. Η ζωή της είναι μιά άσκησι. Προσευχή, νηστεία, αγρυπνία, ουράνια χαρίσματα. Μένει και υπηρετεί στην Εκκλησία. Όλοι την αγαπούν, γιατί βλέπουν την αγία ζωή της, την σκληρή άσκησι που κάνει. Προσευχή αδιάλειπτη, δάκρυα, μετάνοιες, τακτικός εκκλησιασμός και συχνή θεία Κοινωνία. Γίνεται το παράδειγμα προς μίμησι. Οι μητέρες συμβουλεύουν τις θυγατέρες τους να μοιάσουν την νεαρή Παρασκευή, που έχει νου και γνώσι μεγάλου πνευματικού ανθρώπου. Πέντε ολόκληρα χρόνια σκληρής ασκήσεως. Όλοι μιλούν γι’ αυτήν στην Ηράκλεια του Πόντου.
ΕΠΙΣΚΕΨΙΣ ΣΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΤΟΠΟΥΣ.
Στην Ηράκλεια του Πόντου όπου ζη ασκητικά, κέρδισε την αγάπη, την εκτίμησι και την συμπάθεια του κόσμου. Η Οσία προσεύχεται και παρακαλεί τον Κύριο να την αξιώση να προσκύνηση τους αγίους τόπους. Να μπόρεση να δη με τα μάτια της εκεί όπου γεννήθηκε, την φάτνη της Βηθλεέμ, τη Ναζαρέτ όπου μεγάλωσε, τον Ιορδάνη όπου βαπτίσθηκε, εκεί όπου κήρυξε και θαυματούργησε και προπαντός το φρικτό Γολγοθά όπου σταυρώθηκε και όλα γενικά τα προσκυνήματα. Δεν προφθαίνει να τελείωση την παράκλησί της και ο Κύριος ανταποκρίνεται και εκπληρώνει με θαυμαστό τρόπο την αγία επιθυμία της. Ένας όμιλος Χριστιανών ετοιμάζεται για να μεταβή στους αγίους Τόπους. Μερικοί Χριστιανοί την προτείνουν να την πάρουν μαζί τους. Σκίρτησε από χαρά και αγαλλίασι η καρδιά της. Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριο, γιατί επάκουσε την προσευχή της δούλης Του. Ο Θεός πάντα ακούει τις καλές και αγίες επιθυμίες μας που είναι για το καλό μας. Η χαρά και τα δάκρυα της δεν περιγράφονται όταν αντικρίζη την αγία πόλι, την Ιερουσαλήμ. Η καρδιά της πάει να σπάση. Τα δάκρυα της δεν σταματούν. Ευλόγει η ψυχή μου τον Κύριο και πάντα τα εντός μου το όνομα το άγιον Αυτού σιγοψιθυρίζει. Ασπάζεται τον τίμιο Σταυρό στον Γολγοθά, τον Πανάγιο Τάφο, την Γεσθημανή, την φάτνη στη Βηθλεέμ και όλα τα άγια προσκυνήματα, πατεί την αγία Γη, εκεί όπου περπάτησε ο «κάλλει ωραίος παρά πάντας ανθρώπους». Και παίρνει μιά απόφασι, να μείνη για πάντα στους αγίους Τόπους. Να προσεύχεται εκεί που γονάτισε και προσευχήθηκε ο Κύριος, ο τίμιος Πρόδρομος, οι άγιοι Απόστολοι. Εκεί οπού έλαμψε και μεγαλούργησε η πρώτη Εκκλησία. Να μείνη σε κάποιο ερημικό μοναστήρι από τα πολλά που υπήρχαν εκεί. Πηγαίνει στην έρημο του Ιορδάνη. Περιπατεί όπου περιπάτησε η αγία Μαρία η Αιγύπτια. Βρίσκει ένα γυναικείο μοναστήρι στην έρημο του Ιορδάνη και μένει σ’ αυτό.
Η παραμονή της στο μοναστήρι, στην έρημο του Ιορδάνη αποτελεί μιά νέα περίοδο της αγίας ζωής της. Γνωρίζει τον μοναχισμό, αγωνίζεται σκληρά και σε λίγο καιρό ξεπέρασε όλες τις άλλες μοναχές στην άσκησι, στην αγρυπνία, την προσευχή, την υπακοή και προπαντός την ταπείνωσι, την μητέρα των αρετών. Μιμείται τον καθηγητή της ερήμου, τον Τίμιο Πρόδρομο, τον ένσαρκο άγγελο και δεύτερο πρόδρομο της παρουσίας Χριστού Ηλίαν τον ένδοξο και την οσία Μαρία την Αιγύπτια η οποία ασκήτεψε σαράντα επτά ολόκληρα χρόνια στην περιοχή αυτή, την έρημο του Ιορδάνη. Υποφέρει με καρτερία τον καύσωνα της ημέρας και το ψύχος της νύχτας. Η τροφή της είναι άγρια χόρτα και καρποί δένδρων. Και το νερό λιγοστό και με το μέτρο το πίνει.
Απόφασί της είναι να μείνη στην έρημο του Ιορδάνη όπου γεύτηκε τις πιό πολλές πνευματικές χαρές. «Ταις των δακρύων της ροαίς της ερήμου το άγονον εγεώργησε και τοις εκ βάθους στεναγμοίς εις εκατόν τους πόνους εκαρποφόρησε». Στολισμένη με τις αγγελικές αρετές στην έρημο συνεχίζει τον αγώνα της. Μιά νύχτα, όπως πάντα, αγρυπνεί παραδομένη στην προσευχή και την άσκησι, με υψωμένα τα χέρια στον ουρανό – αυτή ήταν η πιό αγαπημένη της στάσι, υψωμένα τα χέρια γονατιστή προσευχόταν – είδε μιά θεϊκή οπτασία, ένα φωτεινό άγγελο με μορφή νέου, ο όποιος ήρθε κοντά της και της είπε. «Άφησε την έρημο και γύρισε στην πατρίδα σου όπου θα εναποθέσης το σώμα σου στη γη – γη είσαι και στη γη θα επιστρέψης – την δε ψυχή σου θα την οδήγησης στον ουρανό κοντά στον Νυμφίο σου, τον οποίο αγάπησες περισσότερο από γονείς, συγγενείς και όλα τα αγαθά του κόσμου». Κατάλαβε ότι ήταν θεϊκή οπτασία και είχε μεγάλη χαρά για τον χωρισμό από τη γη και την αναχώρησι για τον ουρανό. Γιατί ο πιστός Χριστιανός δεν έχει εδώ μόνιμη πατρίδα, αλλά την μέλλουσα επιζητεί κατά τον θείο Παύλο. «Ούκ έχομεν ώδε μένουσαν πόλιν αλλά την μέλλουσαν επιζητούμεν». Λυπήθηκε όμως γιατί άφηνε την αγαπημένη της έρημο, την αγία παλαίστρα, το στάδιο των αρετών, όπου χάλκευσε και ατσάλωσε την θέλησί της. Τίποτε άλλο δεν καθαρίζει την ψυχή και δεν φέρνει κοντά στο Θεό όπως η έρημος και η ησυχία. «Τοις ερημικοίς, ζωή μακαρία εστί, θεϊκώ έρωτι πτερουμένοις».
Ύστερα λοιπόν από την θεϊκή εντολή, εγκαταλείπει την αγαπημένη της έρημο και σε ηλικία είκοσι πέντε ετών επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολι. Εδώ επισκέπτεται το θαύμα των αιώνων, το μεγαλοπρεπή Ναό της του Θεού Σοφίας, την Παναγία την Βλαχέρνα και τα άλλα προσκυνήματα. Σαν εργατική μέλισσα που ρουφά το νέκταρ από τα ανοιξιάτικα λουλούδια περιέρχεται όλα τα προσκυνήματα και τους ενάρετους ασκητάς και παίρνει πλούσιες τις ευλογίες. Μπροστά στην εικόνα την θαυματουργή της Παναγίας της Βλαχέρνας γονατίζει, υψώνει τα χέρια και χύνοντας θερμά δάκρυα προσεύχεται. «Παναγία Δέσποινα, σ’ εσένα στηρίζω ολόκληρη την ζωή μου, σε σένα ανέθεσα την ελπίδα μου. Μη με απόρριψης την φτωχή δούλη σου, μη με σιχαίνεσαι την αμαρτωλή. Από μικρή αγάπησα τον Υιό σου και Θεό μου. Εσύ γνωρίζεις την αδυναμία της γυναικείας φύσεως και τα σφάλματα μου. Δεν έχω άλλη ελπίδα. Εσύ είσαι ο φύλακας ολόκληρης της ζωής μου. Στην έρημο εσένα είχα βοηθό και τώρα που γύρισα στον κόσμο εσύ γίνε βοηθός μου. Γι’ αυτό, Παναγία μου, μείνε κοντά σε μένα την φτωχή και γίνε σύμβουλος και οδηγός μέχρι τέλους τής ζωής μου».
Αφού προσευχήθηκε και πήρε άφθονες ευλογίες, ξεκίνησε να επιστρέψη στην Πατρίδα της. Κατά μία μαρτυρία ήρθε στους Επιβάτες όπου ίδρυσε φιλόπτωχο αδελφότητα, υπηρέτησε στο Ναό και βοηθούσε τους πάσχοντας, χήρες, ορφανά, γέροντες, αρρώστους και όλους όσοι είχαν ανάγκη. Κατά την άλλη μαρτυρία – την πιό πιθανή – ήρθε στην Καλλικράτεια Ανατολικής Θράκης και υπηρέτησε στο ναό των Αγίων Αποστόλων. Πέρασε δύο ολόκληρα χρόνια στον ναό των Αγίων Αποστόλων της Καλλικρατείας, ως ξένη και άγνωστος.
ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΟΣΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ
Σε ηλικία μόλις είκοσι επτά ετών παρέδωσε την αγία ψυχή της στα χέρια του Κυρίου της τον οποίον αγάπησε από μικρό παιδί. Το σώμα της το έθαψαν κοντά στη θάλασσα.
Πέρασαν πολλά χρόνια. Λησμονήθηκε η ξένη που ασκήτεψε και υπηρέτησε το Ναό τους. Ο Θεός όμως που δοξάζει αυτούς που τον αγάπησαν δεν την ξέχασε. Μετά από πολλά χρόνια η θάλασσα έβγαλε στην παραλία της Καλλικρατείας το σώμα κάποιου ναύτη.
Το σώμα του νεκρού ναύτη προκαλούσε ανυπόφορη δυσοσμία και κανείς δεν τολμούσε να περάση από το μέρος εκείνο. Εκεί κοντά ασκήτευε ένας στυλίτης μοναχός και προσευχόταν νύχτα μέρα. Δεν άντεξε στην δυσοσμία ο στυλίτης μοναχός, κατέβηκε από την κολόνα και παρεκάλεσε μερικούς να σκάψουν και να θάψουν το νεκρό σώμα. Αυτοί δέχτηκαν την παράκλησι του μονάχου. Την ώρα που έσκαβαν, βρήκαν ένα άφθαρτο σώμα στη γη. Απόρησαν, όμως άπειροι καθώς ήταν, δεν έδωσαν σημασία στο γεγονός και πέταξαν το δύσοσμο σώμα του ναύτη στον ίδιο τάφο και σκέπασαν τα σώματα. Ξεχάστηκε το συμβάν.
Ένας ευλαβής από το χωριό, ονόματι Γεώργιος, αγαπούσε τον Χριστό μας και συχνά προσευχόταν τις νυχτερινές ώρες στο σπίτι. Μιά καλή και άγια συνήθεια που και σήμερα ευλαβείς συνηθίζουν να προσεύχωνται. Προσεύχονται ως αργά την νύχτα, την ώρα που άλλοι αμαρτάνουν στα ποικιλώνυμα νυχτερινά κέντρα. Τα ξημερώματα τον πήρε για λίγο ο ύπνος και είδε μιά λευκοφορεμένη σαν βασίλισσα, καθισμένη σ’ ένα λαμπρό θρόνο και περικυκλωμένη από πλήθος λαμπρών στρατιωτών.
Όταν τους είδε ο φιλόχριστος φοβήθηκε και έπεσε στη γη και δεν τολμούσε να βλέπη την δική τους λαμπρότητα και ομορφιά. Ένας από τους λαμπροφορεμένους στρατιώτες τον έπιασε το χέρι, τον σήκωσε και του είπε: «Γεώργιε, γιατί περιφρονήσατε το σώμα της οσίας Παρασκευής; Πάρτε το γρήγορα και βάλτε το σε κιβώτιο λαμπρό, γιατί ο Βασιλιάς του ουρανού την τίμησε στον ουρανό και θέλει να την δοξάση στη γη». Και η λευκοφορεμένη βασίλισσα του είπε: «Πάρτε γρήγορα το λείψανό μου και βάλτε το σε λαμπρό χώρο, γιατί δεν μπορώ να υποφέρω την δυσοσμία αυτού του ανθρώπου». «Άρον τας σάρκας μου μακράν από εδώ. Ήλιος δε ούσα και φως αύτη, σκότος και δυσωδίαν ουκ ηνείχετο». Του αποκαλύπτει δε και τον τόπον όπου ήταν θαμμένη και το όνομά της και τον τόπο καταγωγής της.
Το ίδιο βράδυ και μιά άλλη ευλογημένη γυναίκα του χωριού, η ευλαβής Ευφημία είδε στον ύπνο της παρόμοιο όραμα. Το πρωί διηγήθηκαν και οι δύο το όραμά τους στους συγχωριανούς των. Όλοι έτρεξαν στον τάφο και βρήκαν το άφθαρτο σώμα της Οσίας να ευωδιάζει και έκανε πολλά θαύματα την ώρα που το μετέφεραν με την συνοδεία ιερέων και του πιστού λαού στον ναό των αγίων Αποστόλων. Τα θαύματα που ακολούθησαν τόσο στο χωριό όσο και στα γύρω χωριά που άκουσαν και έφεραν τους ασθενείς, βεβαιώνουν την αγιότητά της. Ασθενείς, ανάπηροι, δαιμονισμένοι και κάθε είδους αρρώστιες εθεραπεύοντο. Το Ιερό και άγιο σκήνωμα της έγινε πηγή ιάσεων. Πλήθη πιστών προσέτρεχαν καθημερινά να ασπασθούν το άγιο λείψανο και να παρακαλέσουν την Οσία να μεσιτεύση στον Κύριο για τα προβλήματα που τους απασχολούσαν.
Το σεπτό λείψανο της οσίας Παρασκευής παρέμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα ως πολύτιμος θησαυρός στον ναό των αγίων Αποστόλων της Καλλικρατείας.
Κατά παραχώρησι Θεού, εξαιτίας των αμαρτιών μας, επέτρεψε ο Κύριος η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και η πόλις του Αγίου Κωνσταντίνου να υποκύψουν στους φράγκους σταυροφόρους. Αφού κυρίεψαν την Κωνσταντινούπολι και ολόκληρη την αυτοκρατορία οι φράγκοι κατακτητές άρπαξαν αδιάντροπα όλα τα ιερά σκεύη, κειμήλια, βιβλία, αγάλματα και αυτά ακόμη τα άγια λείψανα και τα στείλανε στην φραγκιά. Λεηλάτησαν κυριολεκτικά όλη την αυτοκρατορία οι πολιτισμένοι της Δύσεως και πλούτισαν τα μουσεία τους με τους κλεμμένους θησαυρούς μας. Και καυχώνται από πάνω ότι είναι πολιτισμένοι και μεις απολίτιστοι.
Την εποχή αυτή ο βασιλιάς των Βουλγάρων Ιωάννης Ασέν ο Β’ πίεζε ασφυκτικά τους φράγκους και ζήτησεν από τις λατινικές αρχές της Κωνσταντινουπόλεως να του παραδώσουν το λείψανο της τοπικής Αγίας, της οσίας Παρασκευής της Νέας, διότι η θαυματουργική δύναμι και τα θαύματα της, σύμφωνα με τις διηγήσεις των πιστών, του προκάλεσαν μεγάλη εντύπωσι. Οι φράγκοι προκειμένου να συνάψουν αγαθές σχέσεις και μπροστά στον κίνδυνο, του έδωσαν το λείψανο της οσίας Παρασκευής το 1238. Με πολλές τιμές και πανηγυρισμούς μεταφέρθηκε στην δεύτερη πρωτεύουσα της Βουλγαρίας στο Μεγάλο Τύρνοβο. Εδώ παρέμεινε το άγιο λείψανο ως το 1393. Με την ήττα των Βουλγάρων από τους Τούρκους μεταφέρεται για λίγο στο Βιδίνιο (1393-1398) και μέσω Βιδινίου στο Βελιγράδι της Σερβίας, όπου παρέμεινε ως το 1521. Στο Βελιγράδι υπάρχει Ναός και αγίασμα της Οσίας και τιμάται ιδιαίτερα στη Σερβία. Το έτος αυτό 1521 ο Σουλεϋμάν ο μεγαλοπρεπής κυριεύει το Βελιγράδι και όλα τα Βαλκάνια. Άκουσε για τα θαύματα της οσίας Παρασκευής. Ρώτησε και έμαθε περισσότερα για τα θαύματα που έκανε το άγιο λείψανο, το πήρε και το έστειλε στην Κωνσταντινούπολι και τοποθετήθηκε στο Ναό της Παμμακάριστου όπου ήταν το Πατριαρχείο, αφού παρέμεινε στη Σερβία 125 ολόκληρα χρόνια.
Εδώ κλείνει και η πρώτη φάσις της περιοδείας των αγίων λειψάνων της οσίας Παρασκευής. Η πορεία αυτή του ιερού λειψάνου στους Βαλκανικούς λαούς είναι ενδεικτικό της ενότητος των ορθοδόξων λαών, αφού ξεκίνησε από το κέντρο της Ορθοδοξίας βοήθησε στην σύσφιξι των σχέσεων και επέστρεψε πάλιν εκεί από όπου είχε ξεκινήσει. Και παλαιότερα αλλά και στις ημέρες μας υπάρχει αυτή η καλή συνήθεια, λείψανα αγίων, θαυματουργές εικόνες, ο Σταυρός με τίμιο Ξύλο, συχνά κάνουν περιοδείες στις διάφορες χώρες για αγιασμό των πιστών και ευλογία, για να τονωθή το θρησκευτικό φρόνημα των πιστών και να βοηθήσουν στην σύσφιξι των σχέσεων και στην ενότητα των ορθοδόξων λαών. Πολύ πρόσφατα στις ημέρες μας η Ιερά Μονή Ξηροποτάμου του αγίου Όρους έστειλε με αντιπροσωπεία μοναχών τεμάχιον Τιμίου Ξύλου με τον τίμιο Σταυρό στην Ρουμανία και Βουλγαρία. Ο λαός και στις δύο ορθόδοξες χώρες υποδέχθηκε με πολύ ευλάβεια και ενθουσιασμό το Τίμιο Ξύλο. Ο ίδιος ο Πατριάρχης με μητροπολίτες, ιερείς, μοναχούς και πλήθος κόσμου υποδέχονταν με τιμές και έστρωναν τους δρόμους με λουλούδια και ρούχα για να περάσει ο Σταυρός του Κυρίου μας με το Τίμιο Ξύλο. Ο Τίμιος Σταυρός είναι το σύμβολο της θυσίας, της αγάπης, της νίκης και της ενότητος των λαών. Είναι ο φύλαξ πάσης της οικουμένης, πιστών το στήριγμα, αγγέλων η δόξα και των δαιμόνων το τραύμα. Στη μονή Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους σώζεται το μεγαλύτερο τεμάχιο από τον Τίμιο Σταυρό που σταυρώθηκε ο Κύριος μας.
Η χιλιόχρονη Αυτοκρατορία, η Ρωμανία των Παλαιολόγων, η άγια Σοφιά, το μέγα μοναστήρι με τα τετρακόσια σήμαντρα και τις εξηνταδυό καμπάνες δεν υπάρχει πια. Οι ορθόδοξοι λαοί των Βαλκανίων στενάζουν κάτω από το ζυγό του άπιστου αγαρηνού πληρώνοντας φόρους και την ίδια τη ζωή τους. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο συναντά πολλές δυσκολίες. Το χρέος από τη φορολογία μεγαλώνει. Στενά πανταχόθεν. Τη δύσκολη αυτή στιγμή ο ηγεμόνας της Μολδαβίας Βασίλειος Λούπου αναλαμβάνει να ξεχρεώση το Πατριαρχείο. Επλήρωσε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό και απάλλαξε το Οικουμενικό Πατριαρχείο από το χρέος που είχε. Επλήρωσε για το πρώτο χρέος δύο εκατομμύρια άσπρα και σαράντα οκτώ χιλιάδες άσπρα για το δεύτερο χρέος. Ο Πατριάρχης Παρθένιος ο γέρων από ευγνωμοσύνη στον ηγεμόνα με απόφασι της Ιεράς Συνόδου έδωσε ως δώρο το λείψανο της όσίας Παρασκευής.
Το Λείψανο κατέβασαν κρυφά από τις τουρκικές αρχές από τα τείχη της πόλεως και το μετέφεραν ασφάλεια στο Ιάσιο της Ρουμανίας, στην έδρα του ηγεμόνα Βασιλείου Λούπου το έτος 1641. Για την μεταφορά και τις εορταστικές εκδηλώσεις ο ηγεμόνας εξώδευσε το ποσό των τετρακοσίων εξήντα οκτώ χιλιάδων άσπρων.
Αρχικά τοποθετήθηκε το άγιο λείψανο στον Ιερό Ναό των Τριών Ιεραρχών, ένα μεγαλοπρεπή Ναό που κτίσθηκε τότε με πολλά έξοδα. Στο Ναό των Τριών Ιεραρχών παρέμεινε το άγιο λείψανο ως το 1888. Ας σημειωθή ότι η Ελληνική Επανάστασι του 1821 ξεκίνησε από το Ιάσιον της Μολδαβίας.
Στο προαύλιο του Ναού των Τριών Ιεραρχών, όπου φυλασσόταν το λείψανο της οσίας Παρασκευής, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ύψωσε το λάβαρο της Επαναστάσεως την 22αν Φεβρουαρίου 1821 και κήρυξε την επανάστασι του Ελληνικού Έθνους εις τον υπέρ ελευθερίας αγώνα. Οι ήρωες της επαναστάσεως και οι σπουδαστές άφησαν τα θρανία και τα βιβλία και κατατάχθηκαν στο στρατό του Υψηλάντη. Σχημάτισαν τον Ιερό Λόχο, που αργότερα έπεσαν στο Δραγατσάνι ηρωικώς μαχόμενοι υπέρ πίστεως και Πατρίδος και πότισαν με το αίμα τους το δένδρο της Ελευθερίας. Προσευχήθηκαν στο Ναό, ασπάσθηκαν το άγιο Λείψανο της οσίας Παρασκευής και ορκίσθηκαν να πολεμήσουν για του Χριστού την πίστι την αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία. Απ’ εδώ ξεκίνησε η απελευθέρωσις της Πατρίδος μας. Οι πρεσβείες της οσίας Παρασκευής βοήθησαν στην απελευθέρωσι, αναπτέρωσαν το ηθικό των παληκαριών μας. Πόσες ευχαριστίες πρέπει να στείλουμε στην Οσία και να την παρακαλούμε για την ειρήνη και ευημερία του λαού μας.
Στις 27 Δεκεμβρίου 1888 μεταφέρθηκε το Ιερό Λείψανο της οσίας Παρασκευής στον νέο Ναό που τιμάται στη μνήμη της. Η μεταφορά στον νέο Ναό έγινε όταν ήταν Μητροπολίτης ο άγιος Επίσκοπος Ιωσήφ Νανιέσκου ο ελεήμων. Η μεταφορά αυτή του Λειψάνου της Οσίας έγινε ύστερα από ένα μεγάλο θαύμα. Το λείψανο της Οσίας φυλάσσονταν στον Ναό των Τριών Ιεραρχών στο Ιάσιο της Ρουμανίας. Το χειμώνα όμως διατηρούνταν στο Γοτθικού ρυθμού μέγαρο του ηγεμόνα Βασιλείου Λούπου μέσα σ’ ένα παρεκκλήσιο. Μπορεί από αμέλεια εκείνων που έμεναν εκεί ή από παραχώρηση Θεού, τη νύχτα της 26ης προς 27η Δεκεμβρίου του 1888, ξεχάστηκε μία λαμπάδα αναμμένη στο ξύλινο κηροπήγιο που ήταν κοντά στην Λειψανοθήκη. Τη νύχτα πήρε φωτιά το παρεκκλήσιο και κάηκαν όλα.
Έμεινε ανέπαφο το άγιο Λείψανο της Οσίας. Το πρωί ο κόσμος που συγκεντρώθηκε έκλεγε απαρηγόρητα γιατί νόμισε πως κάηκε το Λείψανο της Οσίας. Όταν όμως είδαν το μεγάλο αυτό θαύμα δόξασαν τον Θεό και ευχαρίστησαν την Οσία και μετέφεραν το θείο σκήνωμα στον καινούργιο Ναό της.
Το θαύμα αυτό μας το διηγήθηκε πρώτη φορά το 1975 στη Θεσσαλονίκη ο γενικός γραμματέας Τουρισμού της Ρουμανίας τον οποίον γνώρισα σ’ ένα Τουριστικό Γραφείο και όταν του είπα ότι θα πάμε εκδρομή στο Ιάσιο να προσκυνήσουμε την Οσία, τότε διηγήθηκε το θαύμα αυτό. Αργότερα το ξαναδιάβασα σε βιβλίο με θαύματα της Οσίας στην Ρουμανία.
Έτσι σήμερα φυλάγεται το άγιο σκήνωμα στον περικαλλή καθεδρικό Ναό του Ιασίου που τιμάται στην μνήμη της Οσίας Παρασκευής και του αγίου Γεωργίου. Χιλιάδες πιστοί προστρέχουν στην Χάρι της καθημερινά, ιδιαίτερα στην εορτή της την 14η Οκτωβρίου. Μέχρι το 1944 που τη χώρα κυβερνούσαν βασιλείς, είχαν ψηφίσει ειδικό νόμο για το μεγάλο προσκύνημα και όλα τα μέσα συγκοινωνίας μετέφεραν δωρεάν για ένα τριήμερο από όλη τη χώρα τον πιστό λαό και κατόπιν τους επέστρεφαν στα σπίτια τους.
ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ
Θαυμαστός ο Θεός εν τοις αγίοις αυτού» και «τοις αγίοις τοις εν τη γη Αυτού εθαυμάστωσεν ο Κύριος» ψάλλει η Εκκλησία μας. Το πιό μεγάλο θαύμα των Αγίων της Εκκλησίας μας είναι η αγία τους ζωή. Πίστεψαν στον Κύριο μας, τον αγάπησαν εξ όλης της ψυχής τους και τον πλησίον τους σαν τον εαυτό τους. Δεν υποτάχθηκαν στον σατανά και έσπασαν τις παγίδες του. Πέρασαν μέσα από δοκιμασίες και μαρτύρια και νίκησαν τους πειρασμούς. Έζησαν σαν άγγελοι πάνω στη γη. Γι’ αυτό και η Εκκλησία μας τους ονομάζει επίγειους αγγέλους και ουράνιους ανθρώπους.
Οι Άγιοι όταν ζούσαν επιτελούσαν πολλά θαύματα, αλλά και μετά την κοίμησί τους δεν έπαυσαν να θαυματουργούν.
Η οσία Παρασκευή έφθασε σε μεγάλα ύψη αρετής και αγιότητος παρά το γεγονός ότι έζησε τόσο λίγα χρόνια πάνω στη γη. Έζησε μόλις είκοσι επτά χρόνια. Έφθασε σε ύψη αγιότητος μεγάλα που άλλοι ούτε σε διάστημα αιώνων δεν κατώρθωσαν. Άλλωστε όπως διαβάζουμε στο βιβλίο της Π.Δ. στη Σοφία Σολομώντος «γήρας γαρ τίμιον ου το πολυχρόνιον, ουδέ αριθμώ ετών μεμέτρηται. Πολιά δε εστι φρόνησις ανθρώποις, και ηλικία γύρος βίος ακηλίδωτος». Το άφθαρτο Λείψανο της εδώ και δέκα περίπου αιώνες είναι ένα μεγάλο θαύμα. Το άγιο Λείψανο της Οσίας ομοιάζει μ’ ένα ζωντανό άνθρωπο ο όποιος κοιμάται. Φυλάγεται μέσα σε μία ασημένια λειψανοθήκη. Όλο το σώμα είναι σκεπασμένο με ένα λευκό μεταξωτό ύφασμα και στο κεφάλι ένα ασημένιο στεφάνι σκεπάζει το πρόσωπο. Επάνω στο άγιο Λείψανο υπάρχει μία εικόνα της Οσίας για ασπασμό. Η αγάπη και ο σεβασμός των πιστών στο άγιο Λείψανο, η συγκίνησι, η χαρά, η δύναμι που αντλούν οι πιστοί, όταν το ασπάζωνται είναι ένα μεγάλο θαύμα.
Με θαυμαστό τρόπο απεκάλυψε το άγιο της Λείψανο. Στην Καλλικράτεια στον τόπο όπου βρέθηκε το Λείψανό της υπήρχε πιό μεγάλο θαύμα των Αγίων της Εκκλησίας μας είναι η αγία τους ζωή. Πίστεψαν στον Κύριο μας, τον αγάπησαν εξ όλης της ψυχής τους και τον πλησίον τους σαν τον εαυτό τους. Δεν υποτάχθηκαν στον σατανά και έσπασαν τις παγίδες του. Πέρασαν μέσα από δοκιμασίες και μαρτύρια και νίκησαν τους πειρασμούς. Έζησαν σαν άγγελοι πάνω στη γη. Γι’ αυτό και η Εκκλησία μας τους ονομάζει επίγειους αγγέλους και ουράνιους ανθρώπους.
Όταν το άγιο Λείψανο της Οσίας μεταφερόταν από την Καλλικράτεια στο Τύρνοβο της Βουλγαρίας, πέρασε και από τον τόπο όπου γεννήθηκε η Οσία, τους Επιβάτες. Το αμάξι που μετέφερε το Λείψανο σταμάτησε στους Επιβάτες και ήρθαν όλοι οι Χριστιανοί και το ασπάσθηκαν. Ο αμαξηλάτης ετοιμάσθηκε να ξεκινήση. Στάθηκε όμως αδύνατο να προχώρηση. Μόνον τότε ξεκίνησε όταν ήρθε μιά γριά ευλαβής και ασπάσθηκε το άγιο Λείψανο της οσίας Παρασκευής.
Στη Βουλγαρία όπου μεταφέρθηκε το 1238 και παρέμεινε ως το 1393 και στη Σερβία από 1398 ως το 1521 έκανε πολλά θαύματα και την τιμούν ιδιαίτερα. Το γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί ιεροί Ναοί στο όνομά της και οι γονείς δίνουν το όνομα της Οσίας στα παιδιά τους, δείχνει πόσο έχει επηρεάσει την ζωή των λαών η άφιξι του αγίου Λειψάνου στις χώρες αυτές.
Από το 1641 το άγιο Λείψανο της οσίας Παρασκευής βρίσκεται στο Ιάσιο της Ρουμανίας, μιά πόλι με 350.000 πληθυσμό. Φυλάγεται στο μεγαλοπρεπή Ναό που τιμάται στο όνομα του αγίου Γεωργίου και της Οσίας Παρασκευής.
Στο Ιάσιο έχει κάνει η Οσία πολλά θαύματα. Θα αναφέρουμε μόνο λίγα. Όποιος θέλει περισσότερα ας διαβάσει το Ρουμανικό Γεροντικό και το Οδοιπορικό της Ορθοδόξου Ρουμανικής Εκκλησίας, του μοναχού Δαμάσκηνου Γρηγοριάτη.
Η πρεσβυτέρα του ιερέως Γεωργία Λάτες από το χωριό Ραντασάνη έπασχε από ανίατη ασθένεια. Οι γιατροί δεν μπορούσαν να την βοηθήσουν. Τότε με πίστι και δάκρυα έρχεται και ασπάζεται το Λείψανο της Οσίας, κάνει παράκλησι και άγιο ευχέλαιο και το βράδυ βλέπει την Οσία ντυμένη στα λευκά και της είπε: «Μη κλαις πια, από τώρα γίνεσαι καλά». Πραγματικά την άλλη μέρα έγινε εντελώς καλά και ευχαρίστησε την Οσία με θερμά δάκρυα.
Μιά νέα γυναίκα 35 ετών πήγε ανήσυχη και απελπισμένη στο Ναό να ζητήση βοήθεια. Ήταν νευρασθενής. Την ώρα που προσπαθούσε να ασπασθή το άγιο Λείψανο μία δαιμονική δύναμι την εμπόδισε και την έρριξε κάτω. Ο ιερέας που βρέθηκε εκεί την σήκωσε και τη ρώτησε «αδελφή μου ποια αμαρτία έκανες και σε βασανίζει τόσο σκληρά ο σατανάς;». Ασχολούμουν με τα μάγια πάτερ μου. Άκουσα ότι ο σύζυγός μου με απατούσε και έτρεξα στα μέντιουμ και στους μάγους. Ξέρεις να διαβάζης; Την ρώτησε ο ιερέας. Ξέρω απάντησε, και της έδωσε να διάβαση γονατιστή την παράκλησι και τους χαιρετισμούς της Οσίας. Όλη την ώρα ο δαίμονας την τάραζε και την εμπόδιζε. Μόλις τελείωσε την παράκλησι και τους χαιρετισμούς ασπάσθηκε το άγιο Λείψανο και ηρέμησε. Εξομολογήθηκε στον ιερέα και θεραπευμένη ευχαρίστησε με δάκρυα την Οσία που την απάλλαξε από τον δαίμονα.
Πολλοί ασθενείς που ασπάσθηκαν το άγιο Λείψανο της με θερμή προσευχή και δάκρυα θεραπεύτηκαν, άλλοι πέτυχαν στις εργασίες τους, άλλοι πέτυχαν στις εξετάσεις στα μαθήματά τους και πολλοί φυλακισμένοι ελευθερώθηκαν.
Κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου γλύτωσε την πόλι του Ιασίου από τους βομβαρδισμούς και τα βλήματα κανονιών.
Επισκέφτηκα 4-5 φορές το Ιάσιο με Χριστιανούς της Ενορίας μας. Την τελευταία φορά τον Οκτώβριο του 1991 ήμερα της εορτής της Οσίας. Ένας ιερέας μας διηγήθηκε ένα ακόμη θαυμαστό γεγονός. Στη χώρα τους επεκράτησε ο υπαρκτός σοσιαλισμός. Η Εκκλησία διώχθηκε. Πολλοί μαρτύρησαν. Φυλακίστηκαν, εξωρίσθηκαν, κλείσθηκαν σε ψυχιατρεία. Όμως ο λαός έμεινε πιστός στον Θεό. Στο Ιάσιο καθημερινά πλήθη πιστών συρρέουν στο Ναό και ασπάζονται το Λείψανο της Οσίας. Αντλούν δύναμι και κουράγιο και δυναμώνει η πίστις των Χριστιανών. Τα μέλη του κόμματος συνεδριάζουν όπως το παράνομο συνέδριο των Ιουδαίων. Φοβούνται και τρέμουν το νεκρό σώμα της οσίας Παρασκευής. Τους τρομάζει, δεν μπορούν να σταματήσουν τους πιστούς, και αντί με τον διωγμό να λιγοστέψουν οι πιστοί, αντιθέτως αυξάνουν και ομολογούν την πίστι τους.
Ύστερα από συσκέψεις και διαβουλεύσεις παίρνουν απόφασι να απομακρύνουν το άγιο Λείψανο της Οσίας από το Ιάσιο σε κάποιο απομακρυσμένο μοναστήρι για να μη μπορούν να πηγαίνουν οι Χριστιανοί. Φεύγει η επιτροπή από το Βουκουρέστι να εκτέλεση την απόφασι. Όταν πια πλησιάζουν στο Ιάσιο – ώ Θεέ μεγαλοδύναμε -ξεσπάει μιά θύελλα με βροχή, δυνατό αέρα, χαλάζι, αστραπές και κεραυνούς. Τους εμποδίζει να προχωρήσουν. Πέφτουν δένδρα, κολώνες του ηλεκτρικού, σπάζουν βιτρίνες, χαλασμός Κυρίου. Αυτό ήταν ένα μεγάλο θαύμα της Οσίας. Δεν ξανατόλμησαν οι άθεοι να πειράξουν το άγιο Λείψανο. Απ’ εναντίας εμψύχωσε περισσότερο τους πιστούς. Παραμένει μιά αστείρευτη πηγή ιάσεων και ευλογίας το άγιο Λείψανο. Είναι φοβερό όπλο κατά των δαιμόνων και των απίστων.
Ο βίος και η ακολουθία της Οσίας Παρασκευής προέρχεται από το βιβλίο
«ΟΣΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΤΗ Η ΝΕΑ» ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΚΑΙ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
έκδοσις του Ι.Ν. Οσίας Παρασκευής Νέας Καλλικρατείας Χαλκιδικής, τον οποίο και ευχαριστούμε για την χορήγηση της άδειας αναδημοσίευσης του κειμένου.
Όσιος Φιλόθεος της Πάρου
Ορθόδοξος Κυψέλη Θεσσαλονίκη
