Κώστας Σαμαράς
Έτυχε πριν από λίγες μέρες να πέσω πάνω στο Κωνσταντίνου και Ελένης στον ΑΝΤ1 και αυτή πρέπει να ήταν η 59 φορά που το πετύχαινα. Σε κάποια στιγμή του επεισοδίου υπήρχε η λέξη «γκόμενος». Μια λέξη που δεν ακούστηκε ποτέ, γιατί στο νέο edit ο ΑΝΤ1 έχει βάλει μπιπ ακόμα και σε αυτό. Το κανάλι που παίζει το Game of Love είχε μπιπ σε αυτό. Τέλος πάντων, αυτό μου έφερε στο μυαλό ένα περιστατικό που κάποτε μου περιέγραψε ο παππούς μου. Στα σπάργανα της τηλεόρασης, τότε που η ΕΡΤ 2 αποφάσισε να προβάλει ένα σαββατόβραδο την ταινία «Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι και ο τραυματισμένος καλλιτέχνης αναστενάζει».
Ο παππούς μου δεν θυμόταν πολλές λεπτομέρειες, αλλά ευτυχώς τα περιέγραψε τα πράγματα όπως έγιναν σε μια συνέντευξη του στον Αντώνη Ντινιακό ο Νίκος Αλευράς, ο σκηνοθέτης της ταινίας. Μια ταινία που αν κρίναμε από τον τίτλο, θα λέγαμε ότι αποτελούσε μια πολιτική κριτική και προφανώς κάποιος πολιτικός άρχων διέταξε να μην ολοκληρωθεί η προβολή της. Όχι. Δεν ήταν αυτός ο λόγος που η ΕΡΤ 2 σταμάτησε την προβολή και «έπεσε» μαύρο στους δέκτες.
Το «Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι και ο τραυματισμένος καλλιτέχνης αναστενάζει» γυρίστηκε το 1977. Μια περίοδος που η χώρα ναι μεν είχε μπει σε ένα δημοκρατικό μονοπάτι, αλλά δεν είχε υπάρξει μια πλήρης ομαλότητα. Ορισμένα κατάλοιπα ακόμα υπήρχαν. Και εμφανίζονταν ακόμα και μετά την πρώτη διακυβέρνηση ΠΑΣΟΚ με τον Αντρέα Παπανδρέου.
Εδώ έχουν επιβιώσει μέχρι σήμερα, στα 1980 θα δείλιαζαν;
Εκείνη την εποχή ο Αντρέας Παπανδρέου βρισκόταν στην Κρήτη για την προεκλογική περίοδο. Τις περισσότερες ώρες της ημέρας η δημόσια τηλεόραση – που ήταν τότε η μόνη επιλογή και στήνονταν όλοι μπροστά της – έπαιζε πολιτικές εκπομπές και σε χαμηλό ποσοστό μυθοπλασία. Τα βράδια του Σαββάτου και γενικά το πρόγραμμα του σαββατοκύριακου αποτελούσε το αντίστοιχο Στην Υγειά Μας. Όχι με την έννοια της μουσικής. Αλλά με την έννοια ότι οι περισσότεροι περίμεναν να δουν κάποια ταινία του ελληνικού σινεμά ή κάτι από το Χόλιγουντ.
Ένα Σάββατο οι υπεύθυνοι της ΕΡΤ αποφασίζουν να προβάλουν στο δεύτερο κανάλι το «Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι και ο τραυματισμένος καλλιτέχνης αναστενάζει». Μάλιστα, πήραν τηλέφωνο και τον Αλευρά για να τον ενημερώσουν. Φυσικά αυτοί που έκαναν την επιλογή δεν είχαν ιδέα τι ακριβώς έδειχνε το φιλμ.
Ο Νίκος Αλευράς είχε φτιάξει την ταινία με κίνητρο να αποδώσει τα κενά σημεία ανάμεσα στην αλήθεια της κοινωνίας, την αλήθεια του κάθε ατόμου, την αλήθεια του έρωτα και κάθε μορφή αλήθειας που χαρακτηρίζεται από την δική της υποκειμενικότητα. Η οπτική του είχε στοιχεία αυτοβιογραφικά και πόνταρε στο σατιρικό του πράγματος. Είχε και μπόλικους συμβολισμούς.
Σημαντική σημείωση είναι και ότι αποτελούσε ένα από τα πρωτόλεια του. Άρα υπήρχε έντονο το στοιχείο του πειραματισμού κι ελάχιστη γνώστη του τηλεοπτικού κοινού. Γιατί το κινηματογραφικό κοινό είχε τιμήσει με την αποδοχή του την ταινία στα διάφορα φεστιβάλ που προβλήθηκε πριν από την επίμαχη βραδιά. Ο Αλευράς την είχε κάνει και λίγο interactive, μιας και σε κάποιο σημείο έβγαινε στην οθόνη και έλεγε ότι υπάρχει τηλεφώνημα για βόμβα και το κοινό σηκωνόταν πανικόβλητο.
Με τα πολλά, φτάνουμε σε εκείνο το βράδυ. Ο ίδιος περιγράφει ότι είχε μαζευτεί με φίλους και άλλους συντελεστές για να δουν μαζί την ταινία. Η πρώτη σκηνή έδειχνε εκείνον να θηλάζει τη μάνα του ως ενήλικος. Μέσα σε δέκατα δευτερολέπτου το φιλμ αρχίζει να προχωράει σε fast forward μέχρι που οι επικεφαλής στην ΕΡΤ καταλαβαίνουν ότι οι επόμενες σκηνές είναι ανάλογης λογικής. Πολύ γρήγορα πέφτει μαύρο. Επί ώρες. Ο αναβρασμός εκείνο το βράδυ ομοίαζε σε πολεμική προετοιμασία.
Οι συντηρητικές δυνάμεις του τόπου έσπευσαν με επιθετική διάθεση έξω από το μέγαρο της ΕΡΤ για να διαμαρτυρηθούν. Μέχρι και φήμες για τανκς ακούστηκαν. Μέσα σε 24 ώρες ο χρόνος έμοιαζε να έχει περάσει σαν ένας μήνας. Τηλέφωνα να χτυπάνε συνεχώς στο σπίτι του Αλευρά, βρισιές οργισμένων τηλεθεατών στο τηλεφωνικό κέντρο της ΕΡΤ, παραίτηση όλου του Δ.Σ. και πολλά ακόμα.
Το «Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι και ο τραυματισμένος καλλιτέχνης αναστενάζει» είχε γίνει μια παράξενη επιτυχία. Ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος, ηθοποιός που τότε βρισκόταν στην Αμερική, αποκάλυψε στον Αλευρά ότι έγραφαν γι΄αυτόν οι New York Times.
Και πώς να είναι αλλιώς, όταν μέχρι και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, Πρόεδρος της Δημοκρατίας, συζήτησε τα όσα έγιναν στη συνάντηση του με τον Μιτεράν που είχε έρθει στην Ελλάδα και επισκιάστηκε από την ταινία του Αλευρά. Το παράξενο παιχνίδι της μοίρας για το «Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι και ο τραυματισμένος καλλιτέχνης αναστενάζει» ήρθε μερικές δεκαετίες αργότερα. Το καλοκαίρι του 2013, λίγο πριν κλείσει η ΕΡΤ, είχε αποφασιστεί η συμβολική προβολή της ταινίας. Να κλείσει ο κύκλος που έμεινε ανολοκλήρωτος το 1984.
Ούτε τότε πρόλαβε να παιχτεί. Λες και ήταν καταραμένη. Ένα χρόνο νωρίτερα ο Αλευράς είχε κυκλοφορήσει το Χαιρετίσματα στην Ευρώπη ή αλλιώς Klain Main Puts. Πρόκειται για μια κριτική εν είδει σάτιρας προς την Ευρώπη.
Ο σκηνοθέτης την περιγράφει ως «κωμική μουσικοχορευτική τραγωδία για τη γερμανική οικογένεια, μια προκήρυξη της μυστικής ερωτικής εΠΑΝαστατικής οργάνωσης όλων των ελλήνων, που περιμένουν το σύνθημα για να κάνουν «ντου» στην δυστυχία και την κατάθλιψη όλης της Ευρώπης και για να ξαναφέρουν την ελληνική ΕΥΤΥΧΙΑ κι ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ!»
Ο κύκλος τελικά έμελε να κλείσει με έναν ανορθόδοξο τρόπο για τον Αλευρά…
* Το «Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι» βρέθηκε μετά από χρόνια και ανέβηκε όλο στο Youtube.
https://youtu.be/q2Rd6-ayWvQ
