Πέγκυ Σκουλού
Η Ανάληψη του Κυρίου τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία ως μία από τις πιο σημαντικές Δεσποτικές εορτές, καθώς σηματοδοτεί την ολοκλήρωση της επίγειας αποστολής του Χριστού και την άνοδό Του στους ουρανούς.
Η γιορτή συνδέεται με πολλά θρησκευτικά και λαογραφικά στοιχεία, που παραμένουν ζωντανά σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.
Τι γιορτάζουμε την ημέρα της Αναλήψεως
Η Εκκλησία τιμά την Ανάληψη του Κυρίου σαράντα ημέρες μετά την Ανάσταση, όπως προβλέπεται από την εκκλησιαστική παράδοση.
Πρόκειται για τη μέρα κατά την οποία ο Χριστός αναλήφθηκε στους ουρανούς, ενώπιον των μαθητών Του, ολοκληρώνοντας το λυτρωτικό Του έργο στη Γη.
Η σχετική περιγραφή περιλαμβάνεται στα Ευαγγέλια των Μάρκου (ιστ΄, 19), Λουκά (κδ΄, 50-52) και Ιωάννη (στ΄, 62 και κ΄, 17), στις Πράξεις των Αποστόλων (α΄, 2-9), στις επιστολές του Αποστόλου Παύλου (Προς Εφεσίους δ΄, 8-10, Προς Εβραίους δ΄, 14 και ζ΄, 26, Α΄ Προς Τιμόθεον γ΄, 16), αλλά και στην Α΄ Καθολική Επιστολή του Πέτρου (γ΄, 22).
Ο Ματθαίος είναι ο μόνος Ευαγγελιστής που δεν αναφέρεται καθόλου στο γεγονός.
Η Ανάληψη πραγματοποιήθηκε, σύμφωνα με τις μαρτυρίες της Καινής Διαθήκης, στο Όρος των Ελαιών στην Ιερουσαλήμ.
Εκεί, οι μαθητές παρακολούθησαν με δέος τον Χριστό να απομακρύνεται από κοντά τους.
Στην πατερική παράδοση δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στον υπερφυσικό χαρακτήρα της Αναλήψεως, γεγονός που εντάχθηκε και στο «Πιστεύω»:
«…και ανελθόντα εις τους ουρανούς και καθεζόμενον εκ δεξιών του Πατρός…».
Η Εκκλησία συνδέει την Ανάληψη με τη Δευτέρα Παρουσία, καθώς τόσο στις Πράξεις όσο και στο Σύμβολο της Πίστεως δηλώνεται ξεκάθαρα πως ο Χριστός θα επιστρέψει με δόξα.
Από κοινή γιορτή με την Πεντηκοστή σε ξεχωριστή εορτή
Κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, η Ανάληψη συνεορταζόταν με την Πεντηκοστή.
Από τον 4ο αιώνα και μετά, όμως, οι δύο εορτές άρχισαν να ξεχωρίζουν, με την Ανάληψη να αποκτά αυτόνομη σημασία και καθιερωμένο εορτασμό.
Απολυτίκιο της Αναλήψεως
Ανελήφθης εν δόξη, Χριστέ ο Θεός ημών,
χαροποιήσας τους μαθητάς, τη επαγγελία του Αγίου Πνεύματος·
βεβαιωθέντων αυτών δια της ευλογίας,
ότι συ ει ο Υιός του Θεού, ο λυτρωτής του κόσμου.
Λαϊκές ονομασίες και έθιμα της ημέρας
Πέρα από τη θεολογική της σημασία, η Ανάληψη είναι βαθιά ριζωμένη στη λαϊκή παράδοση.
Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας έχει ιδιαίτερες ονομασίες:
- Σαντορίνη: Αναληψού
- Θράκη: Αναληψιός
- Ίμβρος: Τ’ Αγιού Αναληψιού
- Ρόδος: Συναληψιού
- Κομοτηνή: Τα Σαράντα της Πασκαλιάς
- Μύκονος, Σίφνος, Σκύρος: Γαλατοπέφτη – επειδή οι κτηνοτρόφοι προσφέρουν δωρεάν γάλα στους συγχωριανούς τους.
Η λέξη «Ανάληψη» χρησιμοποιείται μεταφορικά και στην καθημερινή γλώσσα για καταστάσεις που δηλώνουν εξαφάνιση ή απομάκρυνση:
«αναλήφθηκε το αρνί», «έγινε της Αναλήψεως», ή ακόμα «έκανε ανάληψη» για κάποιον που έφυγε ξαφνικά.
Η μέρα του πρώτου μπάνιου και τα σαράντα κύματα
Παλιότερα, η Ανάληψη συνδεόταν με την πρώτη βουτιά στη θάλασσα, καθώς πολλοί πίστευαν ότι η μέρα είναι «ευλογημένη» για το πρώτο καλοκαιρινό μπάνιο.
Από αυτή την πρακτική πιθανώς προέκυψε και η γνωστή φράση «πέρασε από σαράντα κύματα».
Σε ορισμένες περιοχές, όπως η Σκύρος, γέμιζαν μπουκάλια με «σαράντα κύματα» – θαλασσινό νερό δηλαδή – και το κρατούσαν ως γιατρικό για πρηξίματα, τσιμπήματα και πόνους.
Η γουρνοπούλα της Καλαμάτας
Στην Καλαμάτα, η Ανάληψη έχει ταυτιστεί με ένα νόστιμο έθιμο: τη γουρνοπούλα.
Στο λιμάνι και σε διάφορα σημεία της πόλης στήνονται πάγκοι που προσφέρουν το παραδοσιακό έδεσμα, το οποίο προσελκύει πλήθος κόσμου με το άρωμα και την τραγανή πέτσα του.
Η γουρνοπούλα αποτελεί παραδοσιακό φαγητό της Μεσσηνίας και η ιστορία της συνδέεται με την Τουρκοκρατία, καθώς το χοιρινό δεν καταναλωνόταν από τους κατακτητές και άρα προσφερόταν ελεύθερα στους ντόπιους.
Ο αγιασμός των αλόγων στα Καλά Νερά
Στα Καλά Νερά του Δήμου Νοτίου Πηλίου, κάθε χρόνο πραγματοποιείται το εντυπωσιακό έθιμο του αγιασμού των αλόγων.
Ο τοπικός μητροπολίτης αγιάζει τα άλογα, τα οποία παρελαύνουν και κατόπιν μπαίνουν στη θάλασσα.
Η τελετή συνοδεύεται από χορούς, τραγούδια και πανηγύρι που κρατά μέχρι το βράδυ στην παραλία.
Από τον 17ο αιώνα, οι κάτοικοι των γύρω ορεινών περιοχών κατέβαιναν στην παραλία ανήμερα της Αναλήψεως για να κάνουν το πρώτο τους μπάνιο και να «αναληφθούν από τα κακά».
Μαζί τους έφερναν και τα ζώα τους – άλογα, κατσίκες, γίδες – για να τα καθαρίσουν και να τα ευλογήσει ο παπάς της περιοχής.
