Κώστας Σαμαράς
Η ευγνωμοσύνη, η εμπιστοσύνη, αλλά και η αγάπη του λαού προς την Υπεραγία Θεοτόκο διακρίνεται στην υμνογραφία, στην λαογραφία, στην τέχνη, αλλά και στην λατρεία.
Από τις εκκλησιαστικές ακολουθίες πού αναφέρονται στην Παναγία, οι πιο δημοφιλείς είναι οι Χαιρετισμοί της μεγάλης Τεσσαρακοστής, ο Ακάθιστος Ύμνος και οι Παρακλήσεις του Δεκαπενταύγουστου. Πώς αλλιώς, όμως, οι πιστοί τιμούν την Παναγία;
Προς τιμήν της φιλοτεχνήθηκαν πλήθος ιερές εικόνες. Αλλά και ύμνοι, τροπάρια, ακολουθίες και εορτές έχουν την αναφορά τους στη Θεομήτορα. Πολλά ιερά προσκυνήματα είναι καθιδρυμένα σε περιοχές, πού σχετίζονται με θαύματα της Παναγίας. Σε παραδόσεις, δοξασίες και λαϊκές παροιμίες τ’ όνομα της Θεοτόκου αναφέρεται με εξαιρετική τιμή και ευλάβεια.
Από τις πολλές γιορτές προς τιμήν της οι κυριότερες είναι: Η Σύλληψη της Θεοτόκου (9 Δεκεμβρίου), Η Γέννηση (8 Σεπτεμβρίου), τα Εισόδια, η αφιέρωσή της στο Ναό (21 Νοεμβρίου), η Σύναξις της Θεοτόκου, συνολική τιμητική μνήμη (26 Δεκεμβρίου), ο Ευαγγελισμός (25 Μαρτίου), η Κοίμηση (15 Αυγούστου). Ακόμη η Αγία Ζώνη της Θεοτόκου (31 Αυγούστου) και η Αγία Σκέπη (28 Οκτωβρίου).
Εκτός από τις βασικές θεομητορικές εορτές, ή ζωή της εκκλησίας και ή λαϊκή ευσέβεια έχουν προσθέσει και άλλες πολλές, πού σχετίζονται με θαυμαστές ενέργειες της Θεομήτορος, με εγκαινιασμούς ναών της ή με ευρέσεις θαυματουργών εικόνων της. Τα πολλά αφιερώματα, με τα οποία είναι κατάφορτες οι θεομητορικές εικόνες, αποτελούν μία ακόμη απόδειξη της λαϊκής ευγνωμοσύνης απέναντι της. Κάθε τόπος έχει και μία θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, καθεμιά με την ιστορία και τους θρύλους της, πού δημιουργούν ατμόσφαιρα θρησκευτικού μυστηρίου.
Από τις εκκλησιαστικές ακολουθίες πού αναφέρονται στην Παναγία, οι πιο δημοφιλείς είναι οι Χαιρετισμοί της μεγάλης Τεσσαρακοστής, ο Ακάθιστος Ύμνος (κάθε Παρασκευή βράδυ τις 5 πρώτες εβδομάδες της Μ. Τεσσαρακοστής πριν το Πάσχα) και οι Παρακλήσεις του Δεκαπενταύγουστου.
Στη Θεοτόκο δόθηκαν πολλές επωνυμίες, επίθετα εκφραστικά και κάποτε παράδοξα, πού αντιστοιχούν στις ιδιότητες της, στους εικονογραφικούς της τύπους, στον χρόνο των εορτών της κ. ά. Τέτοιες ονομασίες είναι: Μεγαλόχαρη, Οδηγήτρια, Γλυκοφιλούσα, Ελευθερώτρια, Γοργοϋπήκοος, Καρδιώτισσα,Πορταΐτισσα, Προυσιώτισσα, Φανερωμένη, Ζωοδόχος Πηγή, Μυρτιδιώτισσα κλπ.
