Κώστας Σαμαράς
Ήταν 21 Αυγούστου του 1986. Η ζέστη στο Καμερούν ήταν αφόρητη. Για τους κατοίκους των χωριών, Cha, Nyos και Subum ήταν μια ακόμη συνηθισμένη ημέρα. Δεν γνώριζαν όμως πως ο θάνατος παραμόνευε.
Μια από τις πιο περίεργες και μυστηριώδεις φυσικές καταστροφές στην ιστορία της ανθρωπότητας συνέβη στη λίμνη Nyos – μια λίμνη που σχηματίστηκε πάνω από έναν ηφαιστειακό κρατήρα στο βορειοδυτικό Καμερούν.
Χωρίς προειδοποίηση, η λίμνη απελευθέρωσε εκατοντάδες χιλιάδες τόνους τοξικού διοξειδίου του άνθρακα – οι εκτιμήσεις κυμαίνονται από 300.000 έως και 1.6 εκατομμύρια – και αυτό το σιωπηλό σύννεφο θανάτου απλώθηκε στην ύπαιθρο με ταχύτητα περίπου 100 χλμ. / Ώρα (62 μίλια / ώρα) σκοτώνοντας μέσα σε λίγα λεπτά από ασφυξία -ελλείψει οξυγόνου- 1.746 άτομα και περισσότερα από 3.500 ζώα.
Το αποτέλεσμα ήταν εξίσου καταστροφικό με την ταχύτητα και με τη σοβαρότητα ενός Βιβλικού χτυπήματος. Σε ακτίνα 25 χιλιομέτρων, ο θάνατος συνάντησε τους ντόπιους και τα άγρια ζώα Πολλοί άνθρωποι από τα χωριά Cha, Nyos και Subum έσβησαν σιωπηλά στον ύπνο τους. Μερικοί βρέθηκαν με αίμα γύρω από τις μύτες και τα στόματά τους.
Όταν οι λίγοι υπόλοιποι επιζώντες ξύπνησαν, δεν βρήκαν ίχνη από αναταραχή ούτε καμία ακαταστασία ούτε βία, απλά, πτώματα. Ακόμη και οι μύγες είχαν πέσει νεκρές.
Οι δημοσιογράφοι στην περιοχή το περιέγραψαν σαν να έβλεπαν τα επακόλουθα αποτελέσματα μιας βόμβας νετρονίων.
Ο Joseph Nkwain, ο οποίος ξύπνησε 3 ώρες μετά το σύννεφο, αναφέρθηκε στην τραγική του εμπειρία συνομιλώντας με τον ερευνητή του Πανεπιστημίου του Plymouth, Arnold H. Taylor:
«Δεν μπορούσα να μιλήσω, ήμουν παραζαλισμένος, δεν μπορούσα να ανοίξω το στόμα μου γιατί μύριζα κάτι τρομερό… άκουσα την κόρη μου να ρεγχάζει με τρομερό τρόπο, ακανόνιστα… Όταν δρασκέλισα την απόσταση μέχρι το κρεβάτι της κόρης μου … κατέρρευσα και έπεσα. Τα χέρια μου έχουν κάποιες πληγές και δεν ξέρω πραγματικά πώς τις απέκτησα. Ήθελα να μιλήσω, η αναπνοή μου δεν έβγαινε… όταν έσκυψα να την σηκώσω, η κόρη μου ήταν ήδη νεκρή».
Είναι ένα από τα πιο θανατηφόρα φυσικά γεγονότα καταγεγραμμένα στην ιστορία και οι επιστήμονες ακόμα δεν έχουν ιδέα τι το προκάλεσε.
«Ήταν μια από τις πιο παράξενες ολικές καταστροφές που οι επιστήμονες έχουν διερευνήσει ποτέ. Οι λίμνες δεν εκρήγνυνται ξαφνικά ένα βράδυ και εξαφανίζουν χιλιάδες ανθρώπους», δήλωσε στον Guardian το 2005 ο George Kling, οικολόγος στο Πανεπιστήμιο του Michigan.
Ήταν η λίμνη ο δολοφόνος;
Εκείνη την εποχή, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η λίμνη Nyos απελευθέρωσε μια τεράστια ποσότητα CO2 περίπου στις 9μμ κι επειδή το CO2 είναι βαρύτερο από τον περιβάλλοντα αέρα, κατακάθισε γρήγορα στις κοιλάδες γύρω, καλύπτοντας τα πάντα με ένα στρώμα τοξικού αερίου πάχους 50 μέτρων.
Συνήθως, εκατοντάδες χιλιάδες τόνοι CO2 διατηρούνται διαλυμένοι στον πάτο της λίμνης, αλλά αυτή τη φορά κάτι «πέταξε το καπάκι».
Όπως εξηγεί ο David Bressan για το Scientific American, τα ηφαιστειακά αέρια που εκλύονται από το έδαφος κάτω από τη λίμνη διαλύονται και συγκεντρώνονται στα βαθύτερα νερά τους και οι τροπικές θερμοκρασίες σχηματίζουν ένα είδος «καπάκι» ελαφρότερου ζεστού νερού πάνω από το πιο πυκνό δροσερό νερό του βυθού με το διαλυμένο αέριο.
Δεν είναι ξεκάθαρο τι «έσπασε τη σφραγίδα» και επέτρεψε να ανεβεί το βαθύ, μολυσμένο νερό, αλλά θα μπορούσε να ήταν ένας σεισμός, μια κατολίσθηση ή μια ηφαιστειακή έκρηξη ή ακόμα και κάτι τόσο απλό όσο τα βαριά λασπώδη βροχόνερα που συρρέουν στη λίμνη και την γεμίζουν από τον πάτο προς τα πάνω, ανυψώνοντας τα επίπεδα του νερού.
Το έναυσμα για τον αναβρασμό των νερών ήταν σιωπηλό, αλλά τα αποτελέσματα καταστροφικά.
«Η λίμνη κυριολεκτικά εξερράγη σε αυτό που είναι γνωστό ως λημναία έκρηξη (limnic erruption), στέλνοντας μια στήλη νερού πάνω από 90 μέτρα ψηλή στον αέρα και δημιουργώντας ένα μικρό τσουνάμι», αναφέρει ο Atlas Obscura.
Οι θεωρίες συνωμοσίας
Ελλείψει επιστημονικής εξήγησης, οι θεωρίες των συνωμοσιών έδιναν κι έπαιρναν, με ορισμένους ντόπιους να πιστεύουν ότι η έκρηξη είχε προκληθεί από μια μη κοινοποιημένη, στους κατοίκους, δοκιμή βόμβας, την οποία διεξήγαγαν οι κυβερνήσεις του Ισραήλ και του Καμερούν.
Όλως περιέργως, κάτι παρόμοιο είχε συμβεί στη γύρω περιοχή μόλις δύο χρόνια νωρίτερα στη λίμνη Monoun, όπου μια εκρηκτική έκλυση CO2 σκότωσε 37 άτομα. Και πάλι κανείς δεν γνωρίζει τι προκάλεσε εκείνη την έκρηξη.
Για να μην εκραγούν ξανά αυτές οι λίμνες, το 2001, μηχανικοί εγκατέστησαν σωλήνες και στις δύο για να αναρροφήσουν το CO2 από το στρώμα στο βυθό της λίμνης και να το απελευθερώσουν σταδιακά στον αέρα.
Ένα άλλο σύνολο σωλήνων εγκαταστάθηκε το 2011, αφού οι ερευνητές προειδοποίησαν για έκρηξη φυσικού αερίου «που θα μπορούσε να αποβεί μεγαλύτερη από οποιαδήποτε από αυτές τις καταστροφές».
Με την επίλυση αυτού του προβλήματος, ένα άλλο εμφανίστηκε – ο φυσικός τοίχος που περιβάλλει τη λίμνη Nyos άρχισε να υποχωρεί και η ανησυχία ήταν ότι αν κάτι άλλαζε τη γη γύρω της και την απομακρύνει, τότε δεν υπάρχει τρόπος να προβλέψουμε τι θα συμβεί αν το περιεχόμενό της ξεχυθεί.
Από τότε, ένα φράγμα έχει κατασκευαστεί γύρω από την όχθη για να την προστατεύσει από υποχώρηση και ενώ οι ερευνητές πιστεύουν ότι θα κρατήσει στο εγγύς μέλλον, διαδικασίες όπως καιρικές συνθήκες ή υπερχείλιση της λίμνης «μπορεί να προκαλέσουν άμεση κατάρρευση».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
