Κώστας Σαμαράς
Mέγας Αγιασμός: Τι προτείνουν οι πνευματικοί
Ο Μέγας Αγιασμός προτείνεται από τους πνευματικούς σε κάποιες περιπτώσεις, όπου ο εξομολογούμενος έχει πέσει σε κάποιο αμάρτημα και δεν έχει ευλογία να κοινωνήσει.
Ο πνευματικός του, λοιπόν, του προτείνει να νηστέψει και να πιεί Αγιασμό για να παρηγορηθεί. Ο Αγιασμός δεν αντικαθιστά την Θεία Κοινωνία, η οποία είναι το υπέρτατο δώρο του Θεού στον άνθρωπο.
Γύρω από τό θέμα του Μεγάλου Αγιασμού οι πιστοί θέτουν διάφορες απορίες. Ερωτούν: «Πίνεται ο αγιασμός της παραμονής των Θεοφανείων; Μπορούμε να έχουμε το Μεγάλο Αγιασμό στο σπίτι μας και να τον χρησιμοποιούμε;». Πολλοί δίνουν αβασάνιστα μια πρόχειρη απάντηση με αποτέλεσμα να δημιουργείται σύγχυση.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει για το Μεγάλο Αγιασμό και τη φύλαξή του: «Κατά την εορτήν ταύτην άπαντες υδρευσάμενοι, οίκαδε τα νάματα αποτίθενται και εις ενιαυτόν ολόκληρον φυλάττουσιν…
Και το σημείον γίνεται εναργές, ού διαφθειρομένης της των υδάτων εκείνων φύσεως τω μηκέτι του χρόνου, αλλ’ εις ενιαυτόν ολόκληρον και δύο και τρία πολλάκις έτη του σήμερον αντληθέντος ύδατος ακεραίου και νεαρού μένοντος». Δηλαδή, με λίγα λόγια, όσος καιρός κι αν περάσει, παραμένει κρυστάλλινος, ως μόλις τώρα ελήφθη από την πηγήν.
Η ακολουθία του αγιασμού των υδάτων την ημέρα των Θεοφανείων είναι μια παλιά ιερή συνήθεια/πράξη της Εκκλησίας μας. Ευχές για τον αγιασμό του νερού βρίσκουμε σε αρχαιότερα κείμενα όπως οι Αποστολικές Διαταγές, Αποστολική Παράδοση του Ιππόλυτου και στο Ευχολόγιο του Σεραπίωνα, Επισκόπου Θμουέως κ.ά.
Τελείται δύο φορές, την παραμονή και την κυριώνυμον ημέρα των Θεοφανείων, μετά το τέλος της Θ. Λειτουργίας. Και στις δύο περιπτώσεις τελείται η ίδια ακριβώς ακολουθία.
Ο Αγιασμός και των δύο ημερών είναι ακριβώς ο ίδιος, «Μέγας Αγιασμός».
Μόνη διαφορά: ο πρόλογος της μεγάλης καθαγιαστικής ευχής δηλ. από το «Τριάς Υπερούσιε…» μέχρι το «συνεχόμενος φόβω εν κατανύξει βοώ σοι», διαβάζεται μόνο την ημέρα των Θεοφανείων.
Εις το Άγιον Όρος οι μοναχοί κοινωνούν του Μεγάλου Αγιασμού όχι μόνον κατά την ημέρα των Θεοφανείων, αλλά κατά την συνήθειά τους να πίνουν αγιασμό κάθε μέρα μετά την Θ. Λειτουργία, πίνουν από τον Μ. Αγιασμό της παραμονής όλο το οκταήμερο μετά τα Φώτα, μέχρι της αποδόσεως της εορτής. Επομένως, πίνεται ο Αγιασμός αυτός.
Και πίνεται, ως γνωστόν, μετά την Θεία Μετάληψη και πριν να πάρουμε το αντίδωρο (ή ο,τιδήποτε άλλο). Το κείμενο της Ακολουθίας του Μ. Αγιασμού αναφέρει: «ίνα πάντες οι αρυόμενοι και μεταλαμβάνοντες έχοιεν αυτό (το ηγιασμένο ύδωρ…) προς ιατρείαν παθών, προς αγιασμόν οίκων, προς πάσαν ωφέλειαν επιτήδειον», και δή και «δαίμοσιν ολέθριον, ταίς εναντίαις δυνάμεσιν απρόσιτον» (πρβλ. και τη συναφή ευχή σε βασκανία· «φυγάδευσον και απέλασον πάσαν διαβολικήν ενέργειαν, πάσαν σατανικήν έφοδον και πάσαν επιβουλήν… και οφθαλμών βασκανίαν των κακοποιών ανθρώπων»).
Με το Μεγάλο Αγιασμό έχουμε ένα ισχυρό θεραπευτικό μέσο – φάρμακο, διδόμενο εκτάκτως και σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Με το ραντισμό του εκδιώκονται από κάθε τόπο τα πονηρά πνεύματα· συγχωρούνται συγγνωστά καθημερινά αμαρτήματα, δηλαδή δαιμονικές φαντασίες και αισχροί λογισμοί, εκδιώκονται ασθένειες και δίδεται ψυχική και σωματική υγεία. Και για να λεχθεί πιο συνοπτικά: όλοι όσοι τον δέχονται με πίστη παίρνουν αγιασμό και ευλογία.
Γι’ αυτό μπορεί να φυλάσσεται στο σπίτι (με επιμέλεια και ευλάβεια) και να πίνουν απ’ αυτόν οι πιστοί σε καιρό ασθένειας ή για αποτροπή βασκανίας και κάθε σατανικής ενέργειας. Φυσικά, καλόν είναι, όπως αυτό γίνεται και με την ευλογία του πνευματικού τους.
Με τον τρόπο αυτό χειραγωγείται ο πιστός να αποφεύγει άλλες «διεξόδους» (μαγείες, «ξόρκια», και άλλες μεθοδείες του πονηρού), και να καταφεύγει στα έγκυρα «αγιάσματα» της Εκκλησίας, όπως είναι ο Μέγας, αλλά και ο Μικρός Αγιασμός.
«Αγιάσματα» της Εκκλησίας, όπως είναι ο Μέγας, αλλά και ο Μικρός Αγιασμός.
Αγαπητοί μας αδελφοί, η αγία μας Εκκλησία κλείνοντας την ευλογημένη περίοδο των εορτών του αγίου Δωδεκαημέρου, στην οποία γιορτάζουμε την αποκάλυψη του Θεού σε μας,
α) με την Ενσάρκωση του δευτέρου προσώπου της αγίας Τριάδας στον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό
β) με την Βάπτιση του Χριστού όπου φανερώνονται και τα τρία πρόσωπα αυτός αγίας Τριάδας, θέλει να απευθυνθεί στα παιδιά της και να τα πληροφορήσει υπεύθυνα για το θέμα του Μεγάλου Αγιασμού ο οποίος τελείται κάθε χρόνο αυτός 5 και 6 Ιανουαρίου.
Πολλοί είναι αυτοί οι οποίοι ρωτούν αν ο Αγιασμός αυτός πίνεται, χρησιμοποιείται για ραντισμό, φυλάσσεται στα σπίτια και αν αντικαθιστά την Θεία Κοινωνία.
1. Ο Αγιασμός που τελείται την παραμονή και ανήμερα της γιορτής των Θεοφανείων είναι ακριβώς ο ίδιος.
Ο Μικρός Αγιασμός τελείται την πρώτη μέρα κάθε μήνα καθώς και εκτάκτως όταν το ζητούν οι χριστιανοί σε διάφορες περιστάσεις. Δεν τίθεται θέμα ποιος είναι αγιότερος και ποιος λιγότερο άγιος, καθώς και οι δύο τύποι αγιασμού είναι αγιασμένοι από τη ζωοποιώ χάρη του αγίου Πνεύματος.
2. Ο Μεγάλος Αγιασμός φυλάσσεται όλο το χρόνο στο ναό και δίδεται στους χριστιανούς σε 2 περιπτώσεις: όταν κάποιος είναι ασθενής «εις αγιασμόν και ίασιν ψυχής τε και σώματος» και στην περίπτωση που κάποιος χριστιανός δεν μπορεί να μεταλάβει το Σώμα και το Αίμα του Χριστού γιατί διατελεί κάτω από κάποιο παιδαγωγικό επιτίμιο του πνευματικού του.
Ο Μεγάλος Αγιασμός δεν αντικαθιστά σε καμία περίπτωση την Αγία Κοινωνία, αλλά δίδεται σαν μία παρηγοριά στους χριστιανούς που δεν μπορούν να κοινωνήσουν και για να ενισχυθούν στον αγώνα τους για την μετάνοια.
3. Ο Μεγάλος Αγιασμός είναι δυνατόν να φυλάσσεται και στα σπίτια των ευσεβών χριστιανών όλο το χρόνο για τον αγιασμό τους «δια του ραντισμού και της μεταλήψεως», καθώς για να αγιάζουν τα ίδια τα σπίτια τους, τους κήπους, τα σπαρτά τους, τα ζώα, τα οχήματα τους κλπ.
Είναι καλό να χρησιμοποιείται και για την προφύλαξη μας από την βασκανία και κάθε σατανική ενέργεια και όχι άλλα δεισιδαιμονικά ξόρκια, λάδια, ξεματιάσματα κλπ.
Εξυπακούεται πως στο σπίτι, διατηρούμε τον Αγιασμό (Μικρό ή Μεγάλο) στο εικονοστάσιο όπου καίει κανδήλα και πως τα μέλη της οικογενείας αυτής επιμελώς θα αποφεύγουν τις αφορμές και αιτίες της αμαρτίας που φυγαδεύουν την θεία χάρη.
4. Τέλος θα εξετάσουμε τη σχέση του Μεγάλου Αγιασμού και της νηστείας. Δεν νηστεύουμε την παραμονή των Θεοφανείων για να πιούμε την άλλη μέρα τον Μεγάλο Αγιασμό, αλλά νηστεύουμε για την Μεγάλη εορτή των Θεοφανείων!
Η ιστορική αρχή του Μεγάλου Αγιασμού:
Στην αρχαία Εκκλησία την Παραμονή των Θεοφανείων γινόταν η βάπτιση των Κατηχουμένων, δηλαδή των νέων χριστιανών (όπως την παραμονή του Πάσχα και της Πεντηκοστής).
Τα μεσάνυχτα τελούνταν ο αγιασμός του ύδατος για την τελετή του βαπτίσματος τότε εισήχθη η συνήθεια (όπως μας πληροφορεί ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος) οι χριστιανοί να παίρνουν από το αγιασμένο νερό και να πίνουν ή να το μεταφέρουν στα σπίτια τους προς ευλογία και να το διατηρούν όλο το χρόνο.
Αργότερα όμως (σε καιρούς λειτουργικής παρακμής) η ακολουθία του αγιασμού απομονώθηκε από αυτή του βαπτίσματος παρόλο που διατήρησε πολλά στοιχεία του. Παρέμεινε η συνήθεια οι πιστοί να παίρνουν από το αγιασμένο νερό «προς αγιασμόν οίκων» όπως αναφέρει η καθαγιαστική ευχή του Μεγάλου Αγιασμού. Νωρίς επίσης επικράτησε και η συνήθεια της νηστείας προ της εορτής των Θεοφανείων, για δύο λόγους: Πρώτον.
Η δύο μεγάλες γιορτές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων στην αρχαία Εκκλησία ήταν ενωμένες σε μία, αυτή των Θεοφανείων ή Επιφανείων, που τελούνταν στις 6 Ιανουαρίου (συνήθεια που διατηρείται στην Αρμενική Εκκλησία μέχρι σήμερα) όμως ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (5ος αιώνας) χώρισε τις δύο γιορτές και
όρισε η μεν Γέννηση του Χριστούνα γιορτάζεται στις 25 Δεκεμβρίου, η δε Βάπτιση και φανέρωση της αγίας Τριάδας στις 6 Ιανουαρίου.
Πριν από κάθε Δεσποτική εορτή προηγούνταν νηστεία για την ψυχική και σωματική κάθαρση των πιστών. Ας θυμηθούμε πως η νηστεία έχει μέσα της το στοιχείο του πένθους για τις αμαρτίες μας.
Έτσι όταν χώρισαν οι δύο γιορτές η νηστεία που προηγούνταν ακολούθησε τη γιορτή των Χριστουγέννων γι’ αυτό η Εκκλησία όρισε να νηστεύουμε μόνο την παραμονή των Θεοφανείων σαν προετοιμασία για την γιορτή και όχι περισσότερες ημέρες γιατί βρισκόμαστε σε εορταστική περίοδο, το άγιο Δωδεκαήμερο.
Και Δεύτερον. Αρχαία συνήθεια ήταν επίσης αυτοί που θα βαπτίζονταν να νηστεύουν και μαζί με αυτούς οι ανάδοχοι, οι συγγενείς αλλά και άλλοι χριστιανοί οι οποίοι τηρούσαν εθελοντικά νηστεία «υπέρ των βαπτιζομένων».
Δεν ήταν λοιπόν δύσκολο στη συνείδηση των χριστιανών να συνδεθούν η πόση του αγιασμού και η νηστεία, χωρίς να υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ αυτών.
Έτσι λοιπόν, μεταφέροντας το ζήτημα στη σημερινή εποχή μπορούμε να πούμε τα εξής: Οι τακτικώς μεταλαμβάνοντες των αγίων Μυστηρίων και τηρούντες στις νηστείες της Εκκλησίας μας (και της 5ης Ιανουαρίου) δεν χρειάζεται να νηστέψουν παραπάνω για να πιουν από το Μ. Αγιασμό.
Γι’ αυτούς που τον πίνουν γιατί δεν μπορούν να μεταλάβουν το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, ας νηστεύουν όσο ορίσει σε αυτούς ο πνευματικός τους.
Τέλος όσοι εκτάκτως πίνουν από το Μ. Αγιασμό που φυλάσσουν στο σπίτι τους, σε ώρες ασθενειών και κινδύνων μετά ή άνευ νηστείας, ας μην υστερούν στην πνευματική νηστεία «απέχοντες από παντός μολυσμού σαρκός τε και πνεύματος, επιτελούντες αγιωσύνην εν φόβω Θεού».
