Κώστας Σαμαράς
Το μήνυμα πως η Ελλάδα έχει καταφέρει να λειτουργεί σε μία ασταθή περιοχή ως ένας πυλώνας σταθερότητας για την ειρήνη, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισότιμη και βασισμένη στο διεθνές δίκαιο σχέση, τον σεβασμό στον πολιτιστικό πλουραλισμό και την αντιμετώπιση όλων των προβλημάτων με διάλογο, έστειλε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς κατά την ομιλία του στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Διεθνών Σχέσεων Μόσχας στην τελετή αναγόρευσής του ως επίτιμου διδάκτορα.
Ο κ. Κοτζιάς παρουσιάζοντας τις δώδεκα αρχές οι οποίες διέπουν την άσκηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής ως παράγοντα σταθερότητας, ανέφερε ότι τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει αναλάβει και διαμορφώσει 16 πρωτοβουλίες και σχηματισμούς με επιτυχία.
Πιο συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική ανέδειξε καταρχήν τη σημασία της γεωπολιτικής στην ευρύτερη περιοχή μας: «Η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο ενός τριγώνου αστάθειας -Ουκρανία, Λιβύη, Ιράκ και Συρία-, περιοχές όπου διακυβεύεται η σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής και απαιτούνται εξισορροπητικές κινήσεις από τα μέρη του συστήματος που είναι σε σταθερή κατάσταση, ώστε να μην συμπαρασυρθούν, αν αδρανήσουν, και αυτά στην αστάθεια και καταρρεύσει ολόκληρο το σύστημα».
Ο κ. Κοτζιάς τόνισε επιπλέον τη σημασία της συμβολής της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας στην έξοδο της χώρας από την οικονομική κρίση και τη διαμόρφωση μίας πολιτικής ειρήνης, προκειμένου να γίνει ο «δυνατός κρίκος» της σταθερότητας και ασφάλειας στην περιοχή και στην Ευρώπη συνολικότερα. Ενώ ως ένα βασικό στοιχείο στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής, δεν παρέλειψε ο υπουργός Εξωτερικών να αναφέρει στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, στη δεύτερη εποχή των μηχανών, όπως είπε, και στις τεκτονικές γεωπολιτικές αλλαγές, όπου το κέντρο του κόσμου μετακινείται από τη λίμνη του ατλαντικού σε εκείνη του ειρηνικού και από τη δύση στη νοτιοανατολική Ασία.
Αναφορικά με 16 πρωτοβουλίες και τους 9 διεθνείς σχηματισμούς που προώθησε η ελληνική διπλωματία τα τελευταία 3,5 χρόνια, δήλωσε πως βασίζονται σε ένα συμπαγές πλέγμα στρατηγικής θεώρησης η οποία πρωτίστως εστιάζει στην άσκηση μίας ενεργητικής και όχι παθητικής εξωτερικής πολιτικής, με ανάληψη πρωτοβουλιών και αντιμετώπιση των εκκρεμοτήτων.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ν. Κοτζιάς δήλωσε χαρακτηριστικά: «Αυτό που ζήσαμε στην Ελλάδα -πριν η κυβέρνησή μας αναλάβει την εξουσία- ήταν μία διαρκής προσδοκία ότι οι εκκρεμότητες κάποια στιγμή θα λυθούν από μόνες τους και εμείς δεν πρέπει να φύγουμε από μια κατάσταση ακινησίας. Χαρακτηριστικά λέγαμε ως προς το ονοματολογικό πρόβλημα που έχουμε με την πΓΔΜ: «Τι θα γίνει με τα Σκόπια; Δεν χρειάζεται να κάνουμε κάτι. Θα αντιμετωπίσουν κάποια στιγμή δυσκολίες και τότε θα έρθει και η λύση στο ονοματολογικό. Τι γίνεται με την Αλβανία, με την οποία είχαμε προβλήματα εδώ και 70 ή 100 χρόνια; Θα περιμένουμε και κάποια στιγμή τα προβλήματα θα επιλυθούν ή θα εξαναγκαστεί η Αλβανία να εγκαταλείψει τις θέσεις της».
Και συμπλήρωσε επίσης ότι: «Αυτή είναι μία πολιτική των προσδοκιών και των ευσεβών πόθων. Είναι μία πολιτική που κατά βάθος κρύβει μία εγωκεντρική και ανταγωνιστική θεώρηση των διεθνών σχέσεων, όπου η αδυναμία του γείτονα δεν αντιμετωπίζεται ως γενικότερο πρόβλημα σταθερότητας για την περιοχή, αλλά ως ευκαιρία επιβολής, επίτευξης «νίκης» στα διμερή θέματα. Είναι επίσης τόσο εξωπραγματική θεώρηση, όσο η προσδοκία κάποιων ότι η Ελλάδα θα υποχωρούσε από τα εθνικά της δίκαια και πάγιες θέσεις στην εξωτερική πολιτική, λόγω της οικονομικής κρίσης».
Ως παράδειγμα ενεργητικής εξωτερικής πολιτικής στο θέμα της ονομασία των Σκοπίων και την έντονα αρνητική προσωπικότητα του κ. Γρούεφσκι, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών αναφέρθηκε στα 21 Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), που διαμόρφωσε η Ελλάδα και «έσπασαν τον πάγο» ανάμεσα στις δύο χώρες. Στη βάση αυτής της ενεργητικής πολιτικής, πρόσθεσε, πετύχαμε, π.χ. με την Αλβανία, να επιλύσουμε προβλήματα δεκαετιών, εκφράζοντας την πεποίθηση ότι «πάρα πολύ σύντομα θα ολοκληρώσουμε την διαπραγμάτευση, σε ένα πακέτο δέκα θεμάτων. Αυτό το πακέτο περιλαμβάνει τον καθορισμό των συνόρων και των θαλάσσιων ζωνών κοκ».
Κατόπιν, ο υπουργός Εξωτερικών αναφέρθηκε στην ελληνική πρωτοβουλία για τη Διάσκεψη για την Προστασία του Θρησκευτικού και Πολιτιστικού Πλουραλισμού στη Μέση Ανατολή στην Αθήνα, όπου συμμετείχαν περί τις 400 ηγετικές προσωπικότητες των Εκκλησιών και των πολιτιστικών κοινοτήτων από τη Μέση Ανατολή. Ιδιαίτερη μνεία έκανε και στη Διάσκεψη της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα στην Αν. Μεσόγειο στην οποία συμμετέχουν 8 κράτη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, 14 αραβικές χώρες, ο Αραβικός Σύνδεσμος και το Συμβούλιο Συνεργασίας των Κρατών του Κόλπου. Μία πρωτοβουλία που στοχεύει στη δημιουργία μίας θετικής ατζέντας και μίας κοινότητας ασφάλειας και σταθερότητας, ίσως κατά το πρότυπο που εξελίχθηκε ο ΟΟΣΑ μετά το Ελσίνκι. Ο κ. Κοτζιάς εξέφρασε δε την ελπίδα ότι στη φετινή τρίτη Διάσκεψη της Ρόδου που θα διεξαχθεί σε μία εβδομάδα περίπου, «ίσως να καταλήξουμε σε ένα κοινό έγγραφο για τον από κοινού αφοπλισμό, την ασφάλεια και τη σταθερότητα, ώστε την επόμενη χρονιά η προσπάθεια να φτάσει στο τέλος της πρώτης φάσης της».
Σε ό,τι αφορά στις άλλες ελληνικές πρωτοβουλίες, ο υπουργός Εξωτερικών τόνισε πως παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι μία πολύ μικρή χώρα στον παγκόσμιο χάρτη και για την Ευρώπη μία μικρομεσαία χώρα, αντιθέτως είμαστε μία πολύ σημαντική χώρα για την περιοχή των Βαλκανίων, τόσο θεσμικά όσο και από την άποψη των παραγωγικών μας δυνατοτήτων. Και ως μεγαλύτερη και ισχυρότερη χώρα φέρουμε και τη μεγαλύτερη ευθύνη, είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε και συμβιβασμούς, συμπλήρωσε και σημείωσε: «Γιατί η ικανότητα να κάνει κανείς συμβιβασμούς είναι ένδειξη δύναμης, όχι αδυναμίας. Ότι είμαστε οι πρώτοι που πρέπει να ξεκινήσουμε να κάνουμε συμβιβασμούς. Ότι εμείς πρέπει να ηγηθούμε σε αυτήν την κουλτούρα συμβιβασμού και συναίνεσης μεταξύ των κρατών. Και δεν είναι κάτι εύκολο για την περιοχή και την ιστορία της, γιατί η λέξη «συμβιβασμός» έχει δυστυχώς αρνητική χροιά ακόμα στο υποσυνείδητο των λαών της περιοχής. Αυτή την προκατάληψη πάμε να ανατρέψουμε».
Ο υπουργός Εξωτερικών υπογραμμίζοντας τη σημασία του να διαθέτει κανείς στρατηγικό σχέδιο, αναφέρθηκε στους έξι σχηματισμούς που αποτελούν μέρος της πολυπολιτισμικής και πολυδιάστατης ελληνικής διπλωματίας, τις τριμερείς Ελλάδας και Κύπρου με την Αίγυπτο, το Ισραήλ, με την Παλαιστίνη, τον Λίβανο, την Ιορδανία και την Αρμενία.
Ειδική αναφορά έκανε ο Ν. Κοτζιάς στην Τουρκία ως «το πλέον δύσκολο σύστημα αντιφάσεων για εμάς», με παραδοσιακές αλλά και νέες αντιφάσεις που έχουν περισσότερο πολιτικό χαρακτήρα, ενώ οι παλιές σχετίζονται με το θέμα του έθνους τους. «Η πιο καινοφανής, και ίσως μεγαλύτερη, αντίφαση είναι ότι η τουρκική ηγεσία ταλαντεύεται ανάμεσα στην αλαζονεία και την αυτοπεποίθηση» είπε μεταξύ άλλων και πρόσθεσε: «Κατάφεραν να αποτρέψουν το πραξικόπημα, εισέβαλαν στο Ιράκ και τη Συρία, ανήκουν στο G20, τις 20 σημαντικότερες οικονομίες στον κόσμο. Όλα αυτά ενισχύουν την αυτοπεποίθηση, κάποιες φορές όμως προκαλούν και αλαζονεία –και αυτό είναι κάτι που το έχουμε βιώσει και εμείς. Ορισμένες φορές, όμως, η ηγεσία της Τουρκίας καταλαμβάνεται από κάποια ανασφάλεια, ίσως και εξαιτίας του άθλιου πραξικοπήματος που επιδιώχτηκε το καλοκαίρι του 2016. Είναι μία ανασφάλεια συνδεδεμένη με φόβους. Και αυτή η ανάμειξη της αυτοπεποίθησης με την αλαζονεία, την ανασφάλεια και το φόβο καθιστά το σύστημα της Τουρκίας –τουλάχιστον όπως εμείς το ερμηνεύουμε και το βιώνουμε- εξαιρετικά νευρικό. Σαν ένα εκκρεμές που κινείται από το ένα άκρο στο άλλο, ακανόνιστα, όμως, νευρικά».
Αναφερόμενος και στις αναθεωρητικές τάσεις της Τουρκίας, ο Ν. Κοτζιάς τόνισε: «Εμείς, προσπαθούμε πάντοτε να χαλαρώνουμε τις εντάσεις, αλλά είναι μία τέχνη που πρέπει να κατέχει κανείς «δείχνοντας» ψυχραιμία και αποφασιστικότητα, γιατί μόνο έτσι κερδίζει τον σεβασμό του αντιπάλου του. Επίσης, να μην υποχωρεί από τις αρχές και τις αξίες του. Έχουμε διαφορετική αντίληψη για την αξία της ζωής ή για τη διεξαγωγή ενός πολέμου. Αυτή είναι μία πολιτική υπευθυνότητας».
Η αρχή που διέπει ή κατευθύνει την πολιτική μας είναι αυτή του Διεθνούς Δικαίου, τόνισε ο υπουργός Εξωτερικών επισημαίνοντας ότι «το Διεθνές Δίκαιο είναι το εργαλείο με το οποίο αντιμετωπίζει κανείς διεθνείς συγκρούσεις, τα συμφέροντα, τις αντιφάσεις. Και τούτο είναι πολύ χαρακτηριστικό στο Κυπριακό». Στο πλαίσιο αυτό έκανε μία αναλυτική αναφορά στις διαπραγματεύσεις με έμφαση στο Κραν-Μοντανά της Ελβετίας εστιάζοντας σο ότι «εμείς στο Κυπριακό τασσόμαστε υπέρ μίας λύσης: η Κύπρος πρέπει να γίνει ένα κανονικό κράτος, μέλος της ΕΕ, μέλος του ΟΗΕ, να απολαμβάνει πλήρως όλων όσων δικαιούται ένα κανονικό κράτος, χωρίς παρεμβατικά «δικαιώματα» τρίτων».
Όσον αφορά στην ελληνική πολιτική για το Ιράν, είπε ότι οι διεθνείς συνθήκες μετά τη σύναψή τους, και εφόσον κανείς δεν τις παραβιάζει, θα πρέπει να γίνονται σεβαστές, και εξέφρασε τη διαφωνία του με τις δυνάμεις που θεωρούν ότι θα πρέπει να αποσυρθούν από τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Ειδική μνεία έκανε ο κ. Κοτζιάς στην ελληνική πρωτοβουλία του Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών, αναδεικνύοντας τον ρόλο του πολιτισμού στις διεθνείς σχέσεις και στην οικοδόμηση νέων ισχυρών σχέσεων ανάμεσα στην Ελλάδα και σε κράτη με μακραίωνη ιστορία, με τα οποία η χώρα μας δεν είχε ιδιαίτερη σχέση στο παρελθόν.
Καταληκτικά, ο υπουργός Εξωτερικών δήλωσε πως η χώρα μας είναι μια χώρα προσανατολισμένη στην ειρήνη: «Η Ελλάδα πρέπει να εμφανίζεται ως διαπραγματευτής, ως έντιμος μεσολαβητής -όπως είμαστε σε σχέση με τη Μέση Ανατολή και ως προς τις συγκρούσεις στα Βαλκάνια, στις οποίες δεν μετέχουμε- και ως μία χώρα που διαβουλεύεται. Πρέπει όλοι να συζητούμε περισσότερο, να σκεπτόμαστε περισσότερο, να μη βιαζόμαστε, όταν αυτό δεν είναι αναγκαίο».
