Κώστας Σαμαράς
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί την ομιλία του μακαριστού Γέροντα Μωυσή Αγιορείτη, στην εσπερίδα που πραγματοποιήθηκε για τον Άγιο Παΐσιο τον Αγιορείτη τον Ιούνιο του 2004 στη Βέροια.
Προλογικά
Από αρκετό καιρό, ειλικρινά, από αρκετούς παρακινούμουν να γράψω κι εγώ κάτι περισσότερο απ’ όσο έχω γράψει για τον μακαριστό Γέροντα Παίσιο τον Αγιορείτη, που μία περίπου δεκαετία υπήρξα γείτονάς του. Έβλεπα από το παράθυρό μου καθημερινά ένα πλήθος κόσμου να πηγαίνει και να έρχεται στο ταπεινό καλύβι του, της Παναγούδας, για να λάβει ευχή, ευλογία, παραμυθία, λύση αποριών και προβλημάτων. Ορισμένοι, πριν ή μετά, στάθμευαν και στο δικό μας καλύβι για να μας πούν τους πόνους τους ή την αναψυχή και την ειρήνευση, μετά τη συνάντησή τους με τον μακαριστό Γέροντα.
Έχω ήδη πεί ότι έχουν γραφεί πολλά για τον Γέροντα. Έτσι δεν θα είχα κάτι σημαντικό να προσθέσω. Ο φιλοαθωνίτης Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμων που έχει γευθεί άφθονο αθωνικό μέλι, και κατά την ενταύθα παραμονή του και κατά τις πολλές προσκυνηματικές επισκέψεις του, θέλησε μετά την επιτυχή τιμητική εκδήλωση που είχε κάνει στην έδρα της θεόσωστης επαρχίας του για τον μακαριστό Γέροντά του Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη, Υμνογράφο της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, να πραγματοποιήση μια παρόμοια εκδήλωση για τα δέκα χρόνια της προς Κύριον εκδημίας του Γέροντος Παισίου στις 21-3-2005 στην αίθουσα χώρου Τεχνών στη Βέροια. Επέλεξε να ’μαι κύριος ομιλητής της σεμνής και μετά μεγάλης κοσμοσυρροής εκδηλώσεως εκείνης. Η ομιλία αυτή επανελήφθη στη Φλώρινα κατόπιν προσκλήσεως του φιλομονάχου Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας κ. Θεοκλήτου και στην αίθουσα του Πνευματικού Κεντρου της Ενορίας του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Σερρών, κατόπιν προσκλήσεως του φιλοαγιορείτου Πρωτοπρεσβυτέρου Χρήστου Μάνθου.
Τα κείμενα αυτά βασικά είναι μια ομιλία που αργότερα λίγο επαυξήσαμε. Ο Σεβασμιώτατος Βεροίας θέλησε να την τυπώσει. Παραιτήθηκα αμέσως των όποιων συγγραφικών δικαιωμάτων. Ζήτησα τα τυχόν έσοδα εκ της πωλήσεως του βιβλίου να διατεθούν υπέρ των αναγκών της ανεγειρόμενης και πολλά υποσχόμενης ανδρώας Κοινοβιακής Ιεράς Μονής Παναγίας Δοβρά Βεροίας, με τους Μοναχούς της οποίας από ετών συνδεόμεθα πνευματικώς. Μάλιστα ο Γέροντας Παίσιος πάντα αγαπούσε και παρακινούσε την ανάπτυξή του παντού, λέγοντας πως ο κόσμος όσο περνά ο χρόνος, θα ’χει πιο μεγάλη ανάγκη τους Μοναχούς και τα Μοναστήρια και θα τρέχει προς πνευματική βοήθεια προς αυτούς. Μία πνευματική κυψέλη για όλη την εκεί περιοχή πανθομολογουμένως έχει καταστεί και η Μονή Παναγίας Δοβρά, με τη ζωή της συνεχούς θείας λατρείας, προσευχής και ιεραποστολής.
Εμείς θελήσαμε απλά και ταπεινά να μην κουράσουμε με πολλά, αλλά να τηρήσουμε τον λόγο του φιλαγίου και φιλοπάτορα Γέροντα, που γράφοντας για εναρέτους Αγιορείτες Πατέρες, προλογίζοντας έγραφε: «Οι απόγονοι πάντοτε έχουν ιερό καθήκον να γράφουν τα θεία κατορθώματα των Αγίων πατέρων της εποχής τους και τον φιλότιμο αγώνα που έκαναν για να πλησιάσουν στον Θεό. Φυσικά, με το να γράφουμε για τους Αγίους μας, πάλι εμείς ωφελούμαστε, διότι μ’ αυτόν τον τρόπο θυμόμαστε και προσπαθούμε να τους μιμηθούμε, και οι Άγιοι τότε συγκινούνται περισσότερο και μας βοηθούν για να φθάσουμε και εμείς κοντά τους».
Μακάρι να συγκινηθούμε από την ανάγνωση και να ζεσταθούμε για να φιλοτιμηθούμε και δίχως αναβολές και προφάσεις να οδηγηθούμε προς ανάνηψη και ανάταση πνευματική.
Αγιοτρόφος εικοστός αιώνας
Συχνά κατηγορείται η εποχή μας για την κρίση των πνευματικών αξιών, και δικαίως, για την κοσμικότητα και την αγάπη την μεγάλη των πολλών στην ύλη, τη σάρκα, το χρήμα και τη δόξα. Όμως και στις ημέρες μας δεν τέλειωσαν οι λάτρεις του πνεύματος, οι ανδρείοι αγωνιστές, οι φίλοι του Θεού, οι χαρισματούχοι πατέρες, οι Άγιοι. Τον εικοστό αιώνα έχουμε τους αναγνωρισμένους Αγίους Ιωάννη της Κροστάνδης, Λουκά της Κριμαίας, Μεθοδία της Κιμώλου, Νεκτάριο Πενταπόλεως, Νικόλαο Πλανά, Σιλουανό Αθωνίτη, Σάββα της Καλύμνου, Άνθιμο της Χίου, Χρυσόστομο Σμύρνης, Αρσένιο Καππαδόκη. Επίσης ονομαστούς Γέροντες όπως: Αμφιλόχιο της Πάτμου, Φιλόθεο Ζερβάκο, Δημήτριο Γκαγκαστάθη, Κλεόπα της Ρουμανίας, Ιουστίνο της Σερβίας, Γεώργιο Καρσλίδη, Ιάκωβο Τσαλίκη και τους Αγιορείτες· Δανιήλ Κατουνακιώτη, Καλλίνικο Ησυχαστή, Ιγνάτιο Πνευματικό, Ιερώνυμο Σιμωνοπετρίτη, Κοδράτο Καρακαλληνό, Φιλάρετο Κωνσταμωνίτη, Τύχωνα Ρώσο, Αθανάσιο Γρηγοριάτη, Σάββα Μικραγιαννανίτη, Ιωσήφ Σπηλαιώτη, Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη, Πορφύριο Καυσοκαλυβίτη, Εφραίμ Κατουνακιώτη, Παΐσιο Αγιορείτη. Περί αυτού του τελευταίου θα αναφερθούμε στη συνέχεια.
Αγιότεκνη Καππαδοκία
Ο Γέροντας Παΐσιος γεννήθηκε στα Φάρασα της αγιοτόκου Καππαδοκίας στις 25 Ιουλίου του 1924. Τα Φάρασα βρίσκονταν διακόσια χιλιόμετρα περίπου νότια της Καισάρειας. Παρότι χωμένα στα βάθη της Τουρκίας, διατήρησαν απαραχάρακτη την Ορθόδοξη πίστη και την Ελληνική συνείδηση. Οι Φαρασιώτες είχαν μεγάλη και καλή φήμη για την ευσέβειά τους, την ευλάβεια και την ανδρεία τους. Λειτουργούσαν πενήντα Εκκλησίες. Καυχιόνταν, γιατί ήταν φορείς της αρχαίας Καππαδοκίας ασκητικομαρτυρικής παραδόσεως, των γνωστών Καππαδοκών Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας μας.
Ο Άγιος Αρσένιος ο Καππαδόκης
Τελευταίος απόγονος αυτών ήταν ο ταπεινός εφημέριος των Φαράσων, ο Άγιος Αρσένιος ο Καππαδόκης, ο μεγάλος κρυφός ασκητής, που η θερμή προσευχή του θαυματουργούσε σε χριστιανούς και μουσουλμάνους αναγκεμένους, που έφθαναν στο φτωχικό του οίκημα απ’ όλη την αγιοτόκο Καππαδοκία. Άριστος βιογράφος του υπήρξε ο Γέροντας Παΐσιος, που μας τον έκανε γνωστό και προσφιλή με την ωραία βιογραφία του. Ο Άγιος Αρσένιος βάπτισε τον π. Παίσιο και τον ονόμασε στην Αγία κολυμβήθρα Αρσένιο, δίνοντας τ’ όνομά του, προλέγοντας ότι θα γίνει Μοναχός, θεωρώντας τον συνεχιστή του έργου του. Ο γνωστός Θεσσαλονικιός λογοτέχνης Νικόλαος Πεντζίκης έλεγε χαρακτηριστικά κρατώντας κάποτε την πρώτη έκδοση του βιβλίου για τον Άγιο Αρσένιο: «Ο ζων π. Παΐσιος είναι ο κοιμηθείς π. Αρσένιος, και ο κοιμηθείς π. Αρσένιος είναι ο ζων π. Παΐσιος».
Η οικογένεια του π. Παϊσίου
Η οικογένεια του π. Παϊσίου ήταν ευλογημένη και ευλαβέστατη. Η γιαγιά του ΧατζηΧριστίνα ζούσε σαν Μοναχή με νηστείες, αγρυπνίες και προσευχές. Το κανονικό του επώνυμο ήταν Χατζηδιγενής. Κατόπιν έλαβε το Θεοδόσιος και τελικά Εζνεπίδης, που σημαίνει ξένος. Ο καλός, φιλότιμος κι εργατικός του πατέρας, ονομαζόταν Πρόδρομος. Η μητέρα του που ήταν συγγενής του Οσίου Αρσενίου, ονομαζόταν Ευλογία, την έλεγαν και Ευλαμπία. Διακρινόταν για τη σύνεσή της και την υπομονή της. Ο π. Παΐσιος ήταν το όγδοο παιδί των γονέων του από τα δέκα που είχαν.
Στη φοβερή και πολύ δακρύβρεκτη μικρασιατική καταστροφή ο π. Παΐσιος, μωρό στις φασκιές, μεταφέρθηκε στη μητέρα πατρίδα με πλοίο στον Πειραιά κι από ’κεί στην Κέρκυρα, όπου κατά την πρόρρησή του εκοιμήθη κι ετάφη ο Άγιος Αρσένιος· «σαράντα μέρες θα ζήσω στην Ελλάδα και θα πεθάνω σ’ ένα νησί», είχε πεί, κι από κεί στην Ηγουμενίτσα και τέλος στην Κόνιτσα της Ηπείρου.
Η ευλαβής μητέρα του
Η μητέρα του π. Παϊσίου, η ευλογημένη όντως Ευλογία υπήρξε η πρώτη του δασκάλα στον δρόμο του Θεού, στην ορθόδοξη αληθινή πνευματική ζωή. Τον δίδασκε κυρίως με το βιωμένο της παράδειγμα την αγία ταπείνωση, την καθαρή ταπείνωση, τη θεοποιό ταπείνωση. Ακόμη την ευαγγελική εγκράτεια, από μικρό παιδί τη θεαγάπητη απλότητα, τη χρήσιμη φρονιμάδα, τη φιλότιμη εργασία, τη θεοστήρικτη προσευχή και την ασκητική νηστεία. Από μικρός ήταν αξιαγάπητος απ’ όλους, για την υπακοή, την προθυμία και την αγάπη του τη μεγάλη και ατσιγκούνευτη.
Παιδικοί χρόνοι
Οι πρώτες του αναγνώσεις ήταν το Ευαγγέλιο κι οι βίοι των θεοφόρων Αγίων. Ήθελε όλους να τους μιμηθεί. Από νωρίς ήθελε να ακολουθήσει τον βίο των Οσίων. Νήστευε, προσευχόταν, κρυβόταν, αγρυπνούσε, αποσυρόταν και μελετούσε πολύ. Τελείωσε μόνο το Δημοτικό Σχολείο. Κατόπιν ακολούθησε την τέχνη του ξυλουργού την οποία εξασκούσε με επιμέλεια και φόβο Θεού, μη παίρνοντας χρήματα από τους πτωχούς και μοιράζοντας ελεημοσύνες από τα πολύ λίγα έσοδα. Μόλις 15 ετών είχε την πρώτη θαυμαστή εμφάνιση του Κυρίου στη ζωή του! Ενώ προσευχόταν είδε μπροστά του τον Κύριο να του λέγει: «Αρσένιε, εγώ ειμι η ζωή και η Ανάστασις. Ο πιστεύων εις εμέ καν αποθάνη ζήσεται».
Από μικρός ζούσε σαν Μοναχός. Προετοιμαζόταν για τη μοναχική ζωή, τη ζωή της από μεγάλης αγάπης ολοκληρωτικής αφιερώσεως κι αφοσιώσεως στον Κύριο. Η γνήσια μικρασιατική λαϊκή ευσέβεια, η ασκητική παράδοση του μυροβόλου συναξαριστή, οι εγκρατείς αγαθοί γονείς του, το καθαρό περιβάλλον, οι υγιείς νεανικές συναναστροφές του, έδωσαν μια καρδιά ηφαίστειου πυρακτωμένου, που έκαιγε από μεγάλη αγάπη προς τον Θεό και τον άνθρωπο. Ήταν ένας συνετός, σοβαρός, διακριτικός και χαριτωμένος παιδαριογέροντας, όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Οσίου Σάββα του Ηγιασμένου. Συγκερνούσε το αυθόρμητο στοιχείο του νεανικού ενθουσιασμού και της γεροντικής σοφίας, πράγμα δύσκολο και σπάνιο. Η ζωή του η ίδια δίδασκε και τους άλλους, μικρούς και μεγάλους. Αγαπούσε τα μικρά παιδιά πολύ κι αντί για παραμύθια τους έλεγε με ζέση βίους Αγίων. Προτιμούσε να δίνει παρά να παίρνει, ν’ αδικείται ο ίδιος και να μην αδικεί ποτέ τους άλλους. Στα δύσκολα χρόνια της κατοχής, το σπίτι του έγινε πλούσια ελεήμονα πηγή για τους φτωχούς, πεινασμένους, αγαπητούς συμπατριώτες του. Στον ανταρτοπόλεμο ταλαιπωρήθηκε πολύ, δίχως να καμφθεί η ειλικρίνειά του, η δικαιοσύνη και η πίστη του. Η νεότητά του διήλθε μέσα στη φιλοθεΐα, φιλαδελφεία, φιλανθρωπία κι αγαθοεργία. Ο αγαθός χαρακτήρας του αγαπούσε τα ταπεινά έργα, τους ταπεινούς ανθρώπους, τις ταπεινές σκέψεις. Είχε φτιάξει μέσα του ένα «εργοστάσιο καλών λογισμών», όπως ο ίδιος αργότερα συχνά έλεγε. Έτσι ο καλοδιάθετος και καλοπροαίρετος από τις δοκιμασίες και τους πειρασμούς της ζωής, ωρίμαζε πνευματικά και ωραιοποιείτο ψυχικά.
Στρατιωτική θητεία
Το 1945 πήγε να υπηρετήσει την Πατρίδα εκπληρώνοντας τη στρατιωτική του θητεία. Τοποθετήθηκε στη θέση των διαβιβάσεων. Η ειδικότητά του ήταν ασυρματιστής. Χαιρόταν που αντί για όπλο κρατούσε τον ασύρματο. Ειδικότητα που διατήρησε ισόβια, στέλνοντας συνεχή μηνύματα στον ουρανό, κάνοντας το κομποσχοίνι όπλο δυνατό κατά του πονηρού διαβόλου.
Χαιρόταν να εξυπηρετεί τους άλλους. Ορισμένοι στην αρχή τον πέρασαν για αγαθό. Δεν άργησαν όμως να τον εκτιμήσουν απέραντα. Οι κακουχίες τον ταλαιπώρησαν μα δεν τον έκαμψαν. Έδινε κουράγιο σε όλους, γινόταν θυσία, προσφορά, δίχως να υπολογίζει τον εαυτό του. Πέντε χρόνια έμεινε στρατιώτης λόγω των δύσκολων συνθηκών της εποχής και του ανταρτοπόλεμου. Απολυόμενος του Εθνικού Στρατού, θα ενεγράφετο σ’ ένα άλλο στράτευμα, ισάγγελο, μοναχικό, ισόβιο που θα τον οδηγούσε στην αγκαλιά του Θεού, στη μακαρία μοναχική πολιτεία του ιερού Άθωνος, του πανσέβαστου Περιβολιού της Παναγίας που θα το αγαπούσε υπέρμετρα σε όλη την ωραία κατοπινή του ζωή.
Στο Περιβόλι της Παναγίας
Σε μια επιστολή του ταπεινά ο Γέροντας αναφέρει: «Πολύ ταλαιπωρήθηκα ως αρχάριος μέχρι να βρω αυτό που επιθυμούσα. Φυσικά κανείς δεν μου έφταιξε για να ταλαιπωρηθώ, παρά οι πολλές αμαρτίες μου (για να εξοφλήσω μερικές), όπως επίσης και η χωριατοσύνη μου ήταν κι αυτή δεύτερη αιτία για να ταλαιπωρηθώ, που εμπιστευόμουν τον εαυτό μου σ’ όποιον εύρισκα. Ευχαριστώ πολύ τον Θεό για όλα, διότι όλα με ωφελήσανε πολύ…». Περιέρχεται Σκήτες και Κελλιά αναζητώντας το ευώδες άνθος της αρετής: Στις Καρυές, στα Καυσοκαλύβια, την Αγία Άννα, στη Νέα Σκήτη κι αλλού. Επιστρέφει για λίγο στην Κόνιτσα και το 1953 επανέρχεται μόνιμα στο πεφιλημένο Άγιον Όρος, τον τόπο της θεοφιλούς αρετής, ασκήσεως και αγιότητος.
Στην Ιερά Μονή Εσφιγμένου
Επισκέπτεται τότε και παραμένει στην αυστηρή Κοινοβιακή Μονή Εσφιγμένου, όπου είχε αγωνιστές πατέρες, με ζέοντα κατά Θεόν ζήλο. Όπως έλεγε αργότερα ο Γέροντας, πολύ ωφελήθηκε από τη γνήσια αγωνιστική ζωή τους, πιο πολύ και από τα συναξάρια, από τη σιωπή τους κι όχι τόσο από τον λόγο τους, από την εγκράτεια και το φωτεινό τους παράδειγμα, που είναι το καλύτερο βιβλίο.
Υπήρξε πρόθυμος διακονητής και απέδιδε σε όλα τα διακονήματα που του ανέθεταν: Του παρατραπεζάρη – βοηθού στην τραπεζαρία, του παραμάγειρα – βοηθού στον φούρνο, του παραρχοντάρη – βοηθού στον ξενώνα, ξυλουργού και αλλού. Παντού και πάντοτε πρόθυμος κι αποδοτικός. Πρώτος στην Ακολουθία, πρώτος στη διακονία, αναπαυόμενος ελάχιστα, αγρυπνώντας ολονύκτια και στις μακρές Ακολουθίες του καθολικού πάντα όρθιος, προσεκτικός και κατανυκτικός. Οι δαίμονες ενοχλούνταν από τον ταπεινό του αγώνα και τον ενοχλούσαν με λογισμούς επιστροφής στους δικούς του, πως είναι τάχα άρρωστοι και τον χρειάζονται, αλλά και οφθαλμοφανείς επιθέσεις. Ο δόκιμος Αρσένιος με τη χάρη του Παντοδύναμου Θεού, ήταν τολμηρός κι έλεγε στον δαίμονα: «Να ’ρχεσαι, διότι μου κάνεις καλό. Με βοηθάς να θυμάμαι τον Θεό όταν τον ξεχνώ και να προσεύχομαι». Έτσι, πού να έμενε ο πειρασμός; Εξαφανιζόταν αμέσως. Δεν είναι χαζός να προξενεί στεφάνια στον Μοναχό. Οι δαιμονικές πλεκτάνες είναι συνήθως περίτεχνες, αλλά οι αληθινοί άνθρωποι του Θεού βρίσκουν παντα τρόπους να τις εξουδετερώνουν και να τις διαλύουν.
Στις 27.3.1954 εκάρη Μοναχός από τον Ηγούμενο Καλλίνικο κι έλαβε κατά την ρασοευχή το όνομα Αβέρκιος. Ο πνευματικός του αγώνας μεγάλωσε. Κυρίως εντοπιζόταν στη μέτρια ασκητικονηπτική μελέτη, στη συνεχή προσοχή κι εγρήγορση, στην αέναη προσευχή και την επιμελή νήψη. Δεν άφηνε διόλου αυτή τη μυστική εργασία του. Η επιμέλεια στην ασκητική ζωή είναι κεντρικής σημασίας και αξίας.
Έτσι τον σκίασε η Θεία Χάρη, καθώς ο ίδιος λέει: «Μια νύχτα, ενώ προσευχόμουν όρθιος, ένιωσα κάτι να κατεβαίνει από πάνω και να με περιλούζει ολόκληρο. Αισθανόμουν μια αγαλλίαση και τα μάτια μου έγιναν δύο βρύσες που έτρεχαν συνέχεια δάκρυα. Έβλεπα και ζούσα αισθητά τη Χάρη». Η απλότητα και περιεκτικότητα της περιγραφής της θείας επισκέψεως, είναι δηλωτική και της γνησιότητός της. Η αγάπη του όμως η μεγάλη για την ιερά ησυχία, τη μεγαλύτερη άσκηση και την ερημική ζωή, τον έκανε ν’ αναχωρήσει από το Μοναστήρι των πρώτων άθλων του με την ευλογία του Ηγουμένου του. Η ησυχία θέλγει πάντα από νωρίς τους εραστές του Θεού, τους φίλους και πιστούς ακολούθους του. Αγαπούν το αμέριμνο, το ησύχιο, το αδιάσπαστο.
Μετέβη στην Ιερά Σκήτη Αγίου Παντελεήμονος – Κουτλουμουσίου στην υπακοή του λίαν εναρέτου Ιερομονάχου Κυρίλλου, Γέροντος της μικρής και φτωχής Καλύβης των Εισοδίων της Θεοτόκου, του κατοπινού Ηγουμένου της Μονής Κουτλουμουσίου. Δεν έμεινε όμως πολύ εκεί καθώς ήθελε, λόγω κάποιου πειρασμού. Αναχωρούσε από τόπο σε τόπο για κάτι καλύτερο και ευαρεστότερο στον Κύριο. Μετέβη στη Μονή Φιλοθέου, όπου είχε ένα μακρινό συγγενή του εκεί, τον Ιερομόναχο Συμεών, και ανέλαβε με προθυμία διακόνημα. Συνέχισε την αυστηρή του άσκηση, την αγρυπνία και προσευχή, πάντα στο πνεύμα της ταπεινώσεως, αλλά και της δόλιας επιθέσεως των πονηρών πνευμάτων. Συχνά τον ταλαιπωρούσαν σοβαρά προβλήματα της υγείας του. Ένα διάστημα αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Κόνιτσα για θεραπεία, δίχως να πάει στο σπίτι του, συνεχίζοντας απαράβατα το μοναχικό του πρόγραμμα. Επιστρέφοντας στη Μονή Φιλοθέου, εκάρη Μικρόσχημος στις 3.3.1957 κι ονομάσθηκε Παΐσιος, προς τιμήν του Αγίου Μεγάλου Παϊσίου, όνομα που τίμησε περισσά κι αγαπήθηκε από πολλούς, μα πολλούς ανθρώπους.
Έγραφε τότε με στίχους στην αγαπητή του μητέρα: «Διά μητέρα εις το εξής, θα έχω την Παναγίαν να με φυλάξει αβλαβή απ’ του εχθρού την πανουργίαν. Μάνα μου με κατάνυξιν, στην έρημον εδώ στην ησυχίαν θα εύχομαι πάντα διά εσέ και δι’ όλην την πολιτείαν».
Αγαπούσε πολύ ο Γέροντας Παΐσιος τα απλά, καλοκάγαθα κι ενάρετα Γεροντάκια του Αγίου Όρους, για να τα συμβουλεύεται και μιμείται, όπως τον μακαριστό Γέροντα Αυγουστίνο τον Ρώσο Κελλιώτη Φιλοθεΐτη, τον θεατή του ακτίστου Θαβωρίου Φωτός και της Παναγίας, τον ευλαβή ερημίτη Πέτρο, που προείδε το τέλος του κι ήθελε να γίνει υποτακτικός του κι άλλους πολλούς, που αναφέρει στο ωραιότατο βιβλίο του «Αγιορείται Πατέρες» που δείχνει την αληθινή εικόνα του αγιοτρόφου αγιότεκνου Άθωνα στα πρόσωπα των ασκητικών αυτών ιερών μορφών.
Ενώ ζητούσε με πόθο ψυχής ένθεο να φύγει για την έρημο, η Παναγία τον πήγε στον κόσμο. Την Παναγία τη λάτρευε κι Εκείνη πολλές φορές τον βοηθούσε στη ζωή του. Η έντονη θεομητροφιλία του είναι συγκινητική. Της έκανε πάντα υπακοή.
Η Παναγία τον έφερε στο Μοναστήρι της στο Στόμιο Κονίτσης. Ήταν Αύγουστος του 1958. Με τις ακάματες ενέργειές του και πάντα με τη βοήθεια της Παναγίας ανακαίνισε το κατεστραμμένο Μοναστήρι της, με σκληρούς αγώνες, εράνους, προσευχές και θυσίες. Ο ίδιος έγινε φωτεινό παράδειγμα αληθινού Μοναχού κι ακριβούς χριστιανού για όλους τους προσκυνητές και τους γύρω κατοίκους που τον σέβονταν υπερβολικά και στο πρόσωπό του έβλεπαν πιο αληθινή έκφραση του μοναχισμού.
Τον Οκτώβριο του 1958 μετέβη στην Κέρκυρα, για να κάνει την Ανακομιδή των Λειψάνων του παπά που τον είχε βαφτίσει στα Φάρασα. Επρόκειτο για τον Όσιο Αρσένιο τον Καππαδόκη. Με τη βοήθεια ενός φίλου του που ήταν μαζί στον στρατό και του είχε σώσει τη ζωή, με προσευχή κι ευλάβεια σύναξε τα Τίμια Λείψανα και τα πήρε μαζί του. Αργότερα τα παρέδωσε στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Σουρωτής Θεσσαλονίκης, όπου έγιναν πηγή αστείρευτων θαυμάτων.
Προσπαθούσε διακριτικά στο Στόμιο και τη φιλοξενία να διατηρεί και το αυστηρό μοναχικό του πρόγραμμα να μη χαλά. Συχνά έφευγε και κρυβόταν σε σπηλιές για πιο απερίσπαστη προσευχή. Ενδιαφερόταν όμως και για τους φτωχούς κι ανήμπορους των γύρω χωριών και τους βοηθούσε ποικιλότροπα. Φρόντιζε επίσης για την ψυχική σωτηρία των ανθρώπων που ο Θεός του έφερε κοντά του. Με ζήλο και διάκριση έδιωξε τους ευαγγελικούς από την Κόνιτσα και τους μακρακιστές. Επίσης μετά από κατήχηση βάπτισε μερικούς μουσουλμάνους. Η αγάπη του για την ορθόδοξη πίστη ήταν απεριόριστη.
Ο Θεός για τον υπεύθυνο, φιλότιμο και μόνιμο αγώνα του, τον ενίσχυε κατά καιρούς με θείες παρακλήσεις, εξαίσιες παρηγοριές και οράματα. Ο Γέροντας ήταν πάντα προσεκτικός κι έλεγε: «Χρειάζονται τα οράματα, και από τον Θεό να είναι, να μην τα παραδεχόμαστε εύκολα. Και ο Θεός τρόπον τινά χαίρεται, διότι έτσι δείχνουμε ταπείνωση και προσοχή, που ζητά από μας. Γνωρίζει εκείνος μετά να μας δείξει αυτό που θέλει και να μας διδάξει με άλλον τρόπο». Αυτή είναι η πραγματική διάκριση, η μεγαλύτερη αρετή κατά τον Αββά Ποιμένα.
Η μεγάλη αγάπη του Γέροντα προς Θεό και άνθρωπο, εξαπλώνονταν και σε όλη την κτίση. Είχε πιάσει φιλία μ’ ένα ελάφι του δάσους κι ερχόταν και το τάιζε με τα χέρια του. Το ίδιο και με μια αρκούδα. Στον απαθή ημερεύουν και τα θηρία, όπως τον Όσιο Γεράσιμο τον Ιορδανίτη που είχε φιλία μ’ ένα λιοντάρι και τον Άγιο Σεραφείμ του Σάρωφ με μια αρκούδα. Η αληθινή του αγάπη για την ησυχία τον έκανε να τρέχει σαν ελάφι μακρυά από τον κόσμο. Η αγάπη του για τον Θεό τον έκανε στο τέλος του Σεπτεμβρίου του 1962 να μεταβεί σ’ ένα άλλο Άγιον Όρος. Στο θεοβάδιστο Όρος Σινά του Θεόπτη Προφήτη Μωυσή και της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Αικατερίνης. Πήρε ευλογία να ασκητέψει στα ασκητήρια των Οσίων Γαλακτίωνος και Επιστήμης με υπεράνθρωπη άσκηση. Ο Όσιος Εφραίμ ο Σύρος λέγει: «Μοναχός ακτήμων αετός υψιπέτης». Ένας τέτοιος θαρραλέος αγωνιστής του πνεύματος ήταν ο π. Παίσιος. Ένα μικρό κονσερβοκούτι, του ήταν κατσαρόλα, μπρίκι, ποτήρι και παγούρι. Πλούτος η πενία, αναφαίρετη περιουσία η ελευθερώτρια ακτημοσύνη. «Μακάριοι όντως οι μηδέν έχοντες και τα πάντα κατέχοντες», που θεωρούν τα πάντα «σκύβαλα ίνα Χριστόν κερδίσουν».
Έφτιαχνε μικρά ξυλόγλυπτα εργόχειρα και τα ’δινε στο Μοναστήρι και με τα χρήματα αγόραζε πράγματα για τους Βεδουίνους και ιδιαίτερα για τα φτωχά και πεινασμένα βεδουϊνάκια. Ζούσε για τους άλλους. Στην τραχειά Σιναΐτικη έρημο ήταν πολλές και περίτεχνες οι δαιμονικές παγίδες. Με τη Χάρη του Θεού και την ταπείνωσή του τις νίκησε όλες. Τη μοναξιά και την ακηδία νικούσε με το κομποσχοίνι. Για παρηγοριά είχε τα πουλιά της ερήμου και για παρέα τ’ άγρια θηρία που ημέρευαν κοντά του. Αργότερα έλεγε πως «στο Σινά έζησα μεγαλύτερες καταστάσεις με άλλο τρόπο, απ’ ότι στο Άγιον Όρος». Έζησε μυστικά τη θέα των αθεάτων, τη χαρμονή της θέας του Θεού, τη φοβερή Μωϋσιακή θεοπτία στις σχισμές των βράχων, τις μακρές νύχτες, τις ολονύχτιες στάσεις, τις πυρφόρες αναβάσεις, τις θεϊκές ανατάσεις.
Επανερχόμενος στο πανσέβαστο Άγιον Όρος κατευθύνθηκε στην Ιβηρίτικη Σκήτη του Τιμίου Προδρόμου – Ιβήρων τον Μάιο του 1964. Στην παλαιά Καλύβη των Αγίων Αρχαγγέλων που επισκευάζει, συνεχίζει τον τίμιο και φιλόθεο και υπεύθυνο αγώνα του. Γράφει σε επιστολή του: «Αργότερα σκέπτομαι να κάμω καλυβούλες ανά εκατό μέτρα διά τους αδελφούς, διά να υπάρχει το μαζί όλοι και το ξεχωριστά όλοι, διότι έχω ζήσει όλες τις ζωές και είδα στην ησυχία το καταστάλαγμα». Έτσι κι έγινε. Μαζί και χωριστά. Με όλους φίλος και με όλους ξένος κατά τον εξαίσιο Αββά Ισαάκ τον Σύρο, που πολύ μελετούσε και αγαπούσε.
Πνευματικό του είχε τον πνευματοφόρο παπα-Τύχωνα τον Ρώσο, για τον οποίο αργότερα δίκαια έγραψε πολλά άξια και επαινετικά λόγια, από τον οποίο κι έγινε Μεγαλόσχημος στις αρχές του 1966 στο Σταυρονικητιανό Κελλί του Τιμίου Σταυρού. Παρότι δεν έχει καλή υγεία, ασκείται συνεχώς θεοφιλώς. Ζητά επίμονα να κρύβεται, να αγρυπνεί, να προσεύχεται για ζώντες και κεκοιμημένους, κυρίως για κεκοιμημένους, να αισθάνεται μια μεγάλη χαρά. «Η ουράνια χαρά είναι ένα άλλο πράγμα. Είναι ενέργεια της Θείας Χάριτος» έλεγε. Εκεί τον πρωτογνωρίσαμε το 1972, όπου μας κράτησε για ώρες να μας μιλά ακούραστα για τον Θεό, την Παναγία, τους Αγίους…
Πολύ τον ωφέλησε συχνά –έλεγε– η ασθένεια. Κυρίως έπασχε από σοβαρή νόσο των πνευμόνων, για την οποία εγχειρίσθηκε κι έμεινε πολλούς μήνες στο νοσοκομείο, απ’ το οποίο εξήλθε με μισό πνεύμονα. Τότε συνδέθηκε με κάποιες νέες, οι οποίες αργότερα ίδρυσαν το Ησυχαστήριο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου της Σουρωτής Θεσσαλονίκης. Επιστρέφοντας ο Γέροντας στο Άγιον Όρος, άφησε την αγαπητή Σκήτη των Ιβήρων και πορεύθηκε σε πιο ξηρό κλίμα.
Κατευθύνθηκε στα εράσμια, τα πάντερπνα και ησυχαστικά Κατουνάκια και κατοίκησε σ’ ένα φτωχικό ξεροκάλυβο, συνδεόμενος με τους εκεί ταπεινούς ασκητές, τους οποίους φρόντιζε σε ό,τι είχαν ανάγκη. Οι κλέφτες δεν είχαν κάτι να του κλέψουν, γιατί δεν είχε τίποτε. Έκρυβε τα δάκρυά του, τη νηστεία και την αρετή του, προσποιούμενος τον πολύφαγο, και οινοπότη. Προσευχόμενο τον έλουζε το Άκτιστο Φως κι έλεγε χαρακτηριστικά· «και με κλειστά τα μάτια το βλέπει κανείς, και με ανοιχτά, και τη νύχτα με το σκοτάδι και την ημέρα με τον ήλιο». Πρόκειται οπωσδήποτε για ένα άλλο Φως, υπερουράνιο, χαροποιό, θεϊκό, θαβώρειο, των ακτίστων ενεργειών της Τρισαγίου και Παμφαούς Θεότητος.
Στη μονή Σταυρονικήτα και στο Κελλί του Τιμίου Σταυρού
Τον Αύγουστο του 1968 πήγε να βοηθήσει στην επάνδρωση και κοινοβιοποίηση της Μονής Σταυρονικήτα. Τον επόμενο μήνα εκοιμήθη ο λίαν ενάρετος Γέροντάς του παπα Τύχων, που προαισθάνθηκε το τέλος του, κι εγκάρδια του έδωσε την ευλογία του να κατοικήσει στο ταπεινό του οίκημα, στο Κελλί του Τιμίου Σταυρού. Από εκεί έγραφε σ’ επιστολή του: «Βρίσκομαι στη γλυκειά μου ησυχία (που από μόνη της είναι μυστική προσευχή)… εύχεσθε να αφανισθώ μάλλον παρά να εμφανίζομαι, διότι μόνον τότε θα εκτελέσω τον προορισμό μου. Είναι αλήθεια ότι όταν αφανίζωμαι τότε νοιώθω τον εαυτό μου να βρίσκεται κοντά στον ταλαιπωρημένο κόσμο». Πρόκειται για την «ένδοξη αδοξία» κατά τον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, τη φίλη όλων των Αγίων, την όντως γλυκειά ιερά ησυχία. Ενώ στην αρχή απαντούσε σχεδόν σε όλες τις επιστολές, κατόπιν κουράστηκε και τις απαντήσεις τις έστελνε προσευχόμενος για τον κάθε επιστολογράφο του. Όπως και για τα σημειώματα που άφηναν οι επισκέπτες στην εξώθυρά του με διάφορα πονεμένα αιτήματά τους. Ο πολύς κόσμος τον κούραζε, αλλά υπέμενε και προσπαθούσε όλους να τους βοηθήσει που είχαν τόσες ανάγκες και τους λυπόταν η φιλεύσπλαχνη καρδιά του, που ήθελε να την κόψει κομματάκια, αν μπορούσε, να τη μοιράσει αντίδωρο στους αναγκεμένους.
Ο Θεός τον παρηγορούσε και τον βοηθούσε με θαυμαστές φωταψίες, που τον έσωζαν από τα ασέληνα σκοτάδια της νυχτας και τους πολλούς κινδύνους του δάσους, αλλά και με τις εμφανίσεις προσφιλών Αγίων, όπως του φιλτάτου του ίδιου του Χριστού. «Θα άξιζε να αγωνίζεται κανείς χίλια χρόνια, για να δεί αυτή την ωραιότητα…». Ο Γέροντας αγαπούσε την παράδοση κι ευθαρσώς αντιδρούσε στους εκκλησιαστικούς νεωτερισμούς. Σ’ ένα παπά που υποστήριζε την αφαίρεση του ράσου, του έδωσε ένα καρπό λέγοντας· «παπάς αράσοτος ίσον άσωτος». Τον Ιερέα τον ήθελε πάντα ταπεινό, σεμνό, ευλαβή, κατανυκτικό, διδακτικό και σιωπώντα κι έτρεφε μεγάλη εκτίμηση σε όλους τους Ιερείς, στους οποίους έβαζε εγκάρδια μετάνοια.
Γράφοντας τον βίο του Οσίου Αρσενίου, επεθύμησε να επισκεφθεί την ιδιαιτέρα πατρίδα του. Τα Φάρασα δυστυχώς τα βρήκε πολύ διαφορετικά απ’ ό,τι του τα είχαν περιγράψει οι δικοί του. Δεν είχαν την παλιά αρχοντιά τους. Οι Ναοί ήταν τζαμιά και σταύλοι. Σαν να μην αγαπούσαν οι άνθρωποι τον τόπο, να μην ήταν δικός τους. Άλλοτε πήγε στη μακρινή Αυστραλία. Το πέρασμά του ήταν για πολλούς μεγάλη ευλογία, επίσκεψις Αγίου. Πήγε προσκύνημα στα Ιεροσόλυμα και το Σινά, να θυμηθεί τους παλαιούς του αγώνες.
Ο Γέροντας ήταν αληθινά χαρούμενος, χαριτωμένος και χαριτολόγος. Ανέπαυε τους πονεμένους με λόγια εγκάρδια, με επιτυχημένα παραδείγματα και μερικές φορές και με έξυπνα αστεία, για να διώξει την κατήφεια και τη στενοχώρια των ανθρώπων. Είχε μια καθαρή γνησιότητα, λεβέντικη ντομπροσύνη και πλούσια χάρη.
Στο Κελλί της Παναγούδας
Μετά δεκαετή περίπου υπομονετική άθληση στο Κελλάκι του Τιμίου Σταυρού, μετέβη στο Κελλί της Παναγούδας, κοντά στη Μονή Κουτλουμουσίου, απέναντι από τη Σκήτη του Αγίου Παντελεήμονος, όπου έμελλε να γίνει νέα Σιλωάμ πολλών ψυχοσωματικών ασθενειών. Πάλι εδώ οράματα και θείες αποκαλύψεις. Του παρουσιάσθηκαν οι Άγιοι Παντελεήμων και Λουκιλλιανός. Στον Άγιο Παντελεήμονα είχε ιδιαίτερη ευλάβεια. Στην Εικόνα του τη θαυματουργή της Σκήτης, έλεγε σ’ έναν Μοναχό, πως «είναι ίδιος ο Άγιος», αφού τον είχε δεί ζωντανά. Επίσης του εμφανίσθηκε ο Άγιος Βλάσιος Σκλαβαίνων Αιτωλοακαρνανίας και η Παναγία, που του είπε να δέχεται τον αναγκεμένο κόσμο.
Ο κόσμος καθημερινά αυξανόταν. Ζούσε για να προσφέρεται και να θυσιάζεται, δίχως να υπολογίζει τον φιλάσθενο εαυτό του. Οι άνθρωποι είχαν πολλά και μεγάλα προβλήματα κι έκαμπταν την πολλή του αγάπη. Όλους τους έπαιρνε καθημερινά στην προσευχή του, μνημόνευε ικετευτικά χιλιάδες ονόματα που τους είχε κατά κατηγορίες: Καρκινοπαθείς, καρδιοπαθείς, τοξικομανείς, τραυματίες τροχαίων ατυχημάτων κ.λπ. Το νοσηλευτήριό του ήταν πάντα γεμάτο!
Ιδιαίτερα προσευχόταν για τους κεκοιμημένους. «Αυτοί έχουν πιο πολλή ανάγκη, έλεγε. Δεν μπορούν να κάνουν τίποτε για τον εαυτό τους. Σε μας ελπίζουν». Κάποτε που πήγε ένας Μοναχός να του εκμυστηρευθεί τον λογισμό του για την ιεραποστολή στον κόσμο, του είπε: «Πάτερ μου, αν καθήσεις στο Κελλί σου κι ένα κολασμένο τον πας πιο πάνω με το κομποσχοίνι σου, είναι προτιμότερο από το να χορτάσεις χιλιάδες φτωχούς». Άλλοτε που τον επισκεφθήκαμε είπε στον συνοδό μου, που του ζήτησε να προσεύχεται για τον πρόσφατα κοιμηθέντα αδελφό του: «Τον μνημονεύω. Κάθε βράδυ από δω φεύγει μια αμαξοστοιχία και αφού πάει που πάει, δεν την αφήνω άδεια. Έτσι λέω Γεωργίου και όλοι οι Γεώργιοι, Μαρίας και όλες οι Μαρίες, Σπυρίδωνος και όλοι οι Σπυρίδωνες…». Ήταν ένας έξυπνος και σπουδαίος σταθμάρχης, με μια αστάθμευτη αμαξοστοιχία όλο πόνο και αγάπη υπέρ ζώντων και κεκοιμημένων…!
Ο Γέροντας ποτέ δεν απογοήτευε τους ανθρώπους. Με διάκριση και σαφήνεια τους καθοδηγούσε πάντοτε στην αλήθεια της Εκκλησίας και στη διδασκαλία της περί των εσχάτων. «Τα χρόνια μας είναι δύσκολα και θα χρειασθεί να ταλαιπωρηθούμε, ίσως και να μαρτυρήσουμε στη διάρκεια της μπόρας που θα ξεσπάσει. Μόνο με πνευματική ζωή θα τα βγάλει κανείς πέρα. Να μην απογοητευόμαστε. Αυτά τα δύσκολα χρόνια είναι μια ευλογία, γιατί μας αναγκάζουν να ζούμε πιο κοντά στον Χριστό. Είναι μια ευκαιρία για πιο πολύ αγώνα. Ο πόλεμος τώρα δεν θα είναι με όπλα, αλλά πνευματικός». Είχε διάκριση και μεγάλη προσοχή ο Γέροντας. Δεν τρομοκρατούσε και δεν ήθελε να πανικοβάλλει όπως κακώς ορισμένοι τον παρεξήγησαν. Ασθενής και πονεμένος με πόνο, αγάπη και πίστη έλεγε: «Είναι μεγάλη υπόθεση να έχεις κάτι, να υποφέρεις εσύ και να μην παρακαλείς γι’ αυτό τον Θεό, αλλά να παρακαλείς για τους άλλους. Στην περίπτωση αυτή ο Θεός ακούει πολύ την προσευχή αυτού που πάσχει και ζητά για τους άλλους να γίνουν καλά». Αυτή η υπέρβαση υπάρχει μόνο στην έξαρση κι έκσταση της θυσιαστικής ευαγγελικής αγάπης.
Έχοντας ο ίδιος πλούσια πνευματική αρχοντιά, γι’ αυτήν μιλούσε σ’ ένα νέο κληρικό: «Να ’χεις πνευματική αρχοντιά. Όταν δηλαδή μιλάς με τους νέους, να μην τους πιέζεις. Αυτό είναι πνευματική αρχοντιά. Να σέβεσαι τον άλλον χωρίς να τον ζορίζεις». Αυτή η αρχοντιά δυστυχώς σήμερα απουσιάζει κι ορισμένοι κουράζουν και δεν αναπαύουν αληθινά αυτούς που τους εμπιστεύονται.
Σ’ ένα μαθητή ενός γκουρού, ο Γέροντας του είπε ξεκάθαρα: «Δεν έχουν σημασία οι τεχνικές. Προσπαθείτε κι εσείς, αλλά εκεί που σκάβετε δεν υπάρχει χρυσός, αλλά ο διάβολος. Ο Χριστός είναι ο χρυσός». Απέφευγε τα μισόλογα. Τα λόγια του ήταν υπεύθυνα, σταράτα, μετρημένα και δίκαια.
Αγαπούσε πολύ τα παιδιά και τους νέους. Τον αγαπούσαν κι αυτοί πολύ. Πρόωρα γερασμένοι και παρασυρμένοι από τα ναρκωτικά, την αναρχία, τα ψυχικά νοσήματα, την απιστία, τη μελαγχολία, και την απελπισία, εύρισκαν τον καλό φίλο, τον στοργικό πατέρα, τον αγαπητό αδελφό, τον ανάργυρο ιατρό, τον ακούραστο συζητητή, τον φιλότιμο Μοναχό. Μ’ ένα νέο με έντονα ψυχολογικά προβλήματα κάθισε μαζί του οκτώ ώρες και τον άκουγε και δεν κουνήθηκε από τη θέση του για να μην νομίζει ότι τον κουράζει. Πρώτη φορά μίλαγε το παιδί στη ζωή του ελεύθερα. Πρώτη φορά τον άκουγε κάποιος με κατανόηση και αγάπη. Πρώτη φορά προσευχήθηκε κάποιος γι’ αυτόν με τόση θέρμη, ώστε να τον βοηθήσει να απαλλαγεί από τα βαρειά ψυχοφάρμακα. Οι γονείς του παιδιού, αφού τον έβλεπαν που ήταν δυσκολεμένο προσπαθούσαν να του βάλουν τα δύο πόδια σ’ ένα παπούτσι. «Οι γνωστικοί είχαν μεγαλύτερο πρόβλημα», έλεγε ο μακάριος Γέροντας.
Ο Γέροντας δεν μπορούσε να λέει άλλο από αυτό που έλεγε η Εκκλησία, ότι δύο δρόμοι υπάρχουν, ο γάμος κι η αγαμία στον Μοναχισμό. Για κάποιον φίλο μας που καθυστερούσε να παντρευτεί του παρήγγειλε: «Αν ψάχνεις καμμιά όμορφη, μια φωτιά να πάρει η γκαζιέρα και να καεί, πάει η ομορφιά της. Αν θέλεις πλούσια, μ’ ένα σεισμό πάει η πολυκατοικία και τα πλούτη της. Αν αναζητάς πολύ έξυπνη και μορφωμένη, μια σταγόνα αίμα, στο λεπτό να πάει στον εγκέφαλο, πάει η εξυπνάδα της». Και σε μια νέα που διχαζόταν μεταξύ γάμου και μοναχισμού και τελικά παραπονιόταν που παντρεύτηκε ένα ναυτικό κι απουσιάζει για καιρό, της έλεγε χαριτωμένα: «Έτσι σού έδωσε ο Θεός αυτό που ήθελες. Και Μοναχή και Παντρεμένη». Η απλότητα κρύβει μεγάλη σοφία.
Ο Γέροντας αγαπούσε την ντομπροσύνη, την ακεραιότητα, τη γνησιότητα, την ακρίβεια, την αλήθεια, τη δικαιοσύνη. Σε νέους που ήθελαν να συνδυάσουν την κοσμική με την πνευματική ζωή, τους είπε κοφτά: «Βρε παιδιά, εσείς είναι, ας υποθέσουμε, σαν να θέλετε να ανεβείτε στον Άθωνα και επειδή δεν μπορείτε, θέλετε να κατεβάσουμε τον Άθωνα για να πείτε ότι ανεβήκατε». Δεν είχε δίκιο;
Φιλάσθενος και Φιλάδελφος
Ο Γέροντας είχε στενή φιλία με τις ασθένειες. Είχε λησμονήσει πως είναι καλά-καλά ο υγιής. Πόνους στους πνεύμονες, στη μέση, στο κεφάλι, στα έντερα, στο στομάχι, στην κοιλιά, αιμορραγίες, λιποθυμίες, κόπωση, αδυναμία και τέλος καρκίνο με μεταστάσεις στο συκώτι και τον πνεύμονα. Υπέμενε γενναία, αγόγγυστα, ευχαριστιακά, δοξολογικά. Πως να μη συγκινηθεί κι ο καλός Θεός μαζί του; Είχε εγκαταλειφθεί στο μέγα του έλεος. Πήγε και στο νοσοκομείο στη Θεσσαλονίκη.
Η παρουσία του ήταν μέγιστη παρηγοριά για ιατρούς, νοσηλευτές και νοσηλευόμενους, κυρίως για τους αγαπητούς του νοσηλευόμενους. Πονούσε μαζί τους, συνέπασχε, πονούσε πολύ και χαμογελούσε, προσευχόταν αδιάκοπα, κανένα δεν αποστρεφόταν, όλους τους δεχόταν, τους σταύρωνε, τους ευλογούσε, τους ευχόταν. Έλεγε με την πλούσια βιωματική του χάρη ο πολύαθλος Γέροντας: «Όσο με ωφέλησαν οι αρρώστιες, δεν με ωφέλησε η άσκηση που σαν Μοναχός έκανα τόσα χρόνια». Πόση αλήθεια, παρηγοριά δίνουν αυτοί οι βιωματικοί λόγοι του πολύαθλου Γέροντα, στους πολλούς πονεμένους των άστατων καιρών μας!
Η μακαρία εκδημία του
Προαισθάνθηκε από καιρό το τέλος του και αφού είδε και απόειδε πως λόγω της επιδεινώσεως της υγείας του δεν μπορούσε να επιστρέψει στο πολυαγαπητό του Περιβόλι της Παναγίας, έδωσε στις Μοναχές που τον υπηρέτησαν ολοκάρδια τις τελευταίες του νουθεσίες κι εντολές για την εξόδιο Ακολουθία του και την ταφή του. Προσευχόμενος συνεχώς, ψάλλοντας, δοξολογώντας τον Θεό, κοινωνώντας των Αχράντων Μυστηρίων, μέσα από πόνους αλλά κι έκδηλη ειρηνικά χαρά, τελείωσε ο μακάριος Γέροντας Παίσιος τον θεάρεστο βίο του, επικαλούμενος τη γλυκειά του Παναγία. Εκοιμήθη εν Κυρίω στις 12 Ιουλίου στις 11 το πρωί του 1994. Στο Άγιον Όρος εορτάζετο η μνήμη των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Κατά την επιθυμία του η κηδεία του έγινε από τον Ιερέα της Μονής και την αδελφότητα. Η κατά τον μυροβόλο συναξαριστή στην αφάνεια μυστικότητα και αδοξία, ήταν παντοτινές οι μεγάλες του αγάπες. Μετά τρεις ημέρες όταν έγινε γνωστή η εκδημία του στον κόσμο, ένα συγκινημένο, κατανυγμένο, ωφελημένο κι ευεργετημένο πλήθος, βρέθηκε να προσκυνεί τον τάφο του μετά θερμών δακρύων ευχαριστίας. Το ίδιο και το ταπεινό Κελλάκι του της Παναγούδας στο Άγιον Όρος όπου βρέθηκε η ιδιόχειρη κατά κάποιον τρόπο πνευματική του διαθήκη: «Του λόγου μου, ο Μοναχός Παίσιος όπως εξέτασα τον εαυτό μου, είδα ότι όλες τις εντολές του Κυρίου, τις παρέβην, όλες τις αμαρτίες τις έχω κάνει. Δεν έχει σημασία εάν ορισμένες έχουν γίνει σε μικρότερο βαθμό, διότι δεν έχω καθόλου ελαφρυντικά, επειδή με έχει ευεργετήσει πολύ ο Κύριος. Εύχεσθε να με ελεήσει ο Χριστός. Συγχωρέστε με και συγχωρημένοι να είναι όσοι νομίζουν ότι με λύπησαν. Ευχαριστώ πολύ, και πάλιν εύχεσθε. Μοναχός Παίσιος». Ετάφη πίσω από τον Ιερό Ναό του Οσίου Αρσενίου του Καππαδόκη. Τα δάκρυα των προσκυνητών του τάφου σύντομα τους φέρνουν ανείπωτη χαρά, αφού των Οσίων ο θάνατος αποτελεί πηγή ανεκλάλητης ευφροσύνης κι εξαίσιας παραμυθίας. Στον απλό τάφο του υπάρχει μια μαρμαρόπλακα που έχει ένα ιδιόγραφο ποίημά του:
Εδώ τελείωσε η ζωή
εδώ και η πνοή μου
εδώ το σώμα θα θαφτή
θα χαίρη κι η ψυχή μου
Ο Άγιός μου κατοικεί
αυτό είναι τιμή μου
Πιστεύω αυτός θα λυπηθή
την άθλια ψυχή μου
θα εύχεται στον Λυτρωτή
να ’χω την Παναγιά μαζί μου
Ο ξύλινος Σταυρός του τάφου του στο Ησυχαστήριο των Μοναζουσών του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στη Σουρωτή Θεσσαλονίκης, λιτά αναγράφει:
ΜΟΝΑΧΟΣ ΠΑΪΣΙΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ ΕΚΟΙΜΗΘΗ ΕΝ ΚΥΡΙΩ
ΤΗΝ 12 ΙΟΥΛΙΟΥ 1994 ΕΤΩΝ 70
Μετά την κοίμηση του
Πολλοί, πολλά σημεία θαυμαστά της χάριτος του Θεού τα αισθάνθηκαν δια μέσου του πιστού δούλου του Παισίου. Άλλοι τον είδαν, αισθάνθηκαν ευωδία από τον τάφο ή το Κελλί του, τον επικαλέσθηκαν και βοηθήθηκαν από ασθένειες ή διάφορα άλλα προβλήματα. Οι διηγήσεις είναι πολλές, αληθινές και αξιοθαύμαστες από καρκινοπαθείς, δαιμονισμένους και τραυματίες τροχαίων ατυχημάτων. Η εμφάνιση και παρουσία του Γέροντα σε όλους έδινε μια μοναδική χαρά. Τώρα ο ακάματος αγωνιστής βρίσκεται πλησίον του θρόνου του Θεού και δεν παύει ακατάπαυστα να δέεται για όσους τον επικαλούνται. Συνεχίζει το έργο της αγάπης που σ’ αυτόν τον μάταιο κόσμο έκανε συνεχώς.
Ένθεος και φιλάρετος βίος
Ο βίος του μακαρίου και μακαριστού Γέροντος Παϊσίου, είναι μια ανθοδέσμη σπανίων κι ευωδών αρετών. Είχε τη μακαριζόμενη απ’ όλους τους νηπτικούς πατέρες ξενιτεία. Παρότι είχε μεγάλη αγάπη στους γονείς του, τους αρνήθηκε για την αγάπη του Χριστού. Διέκοψε κάθε επικοινωνία μαζί τους και μόνο τους μνημόνευε στην προσευχή του ως ζώντες ή κεκοιμημένους. Η ξενιτεία είναι βασική μοναχική αρετή.
Λέγουν, πως ο Γέρων Παΐσιος έφθασε εκεί που έφθασε, ψηλά, περισσότερο από τη μεγάλη του άσκηση παρά από την υπακοή. Εν τούτοις και ο Γέροντας Παίσιος έκανε σε όλη του τη ζωή διαφορότροπο υπακοή, γιατί γνώριζε καλά την ωφέλειά της. Έλεγε: «Η υπακοή είναι ο πιο σύντομος και εύκολος δρόμος. Είναι το κλειδί του Παραδείσου. Με αυτήν κόβεται το θέλημα, ο εγωισμός, τα πάθη και έρχεται η Χάρις του Θεού και γίνεται η ζωή Παράδεισος. Η υπακοή οδηγεί εύκολα στην αγία ταπείνωση».
Ο φύλακας κέρβερος της κάθε αρετής του, ήταν πάντα η ανόθευτη και πλούσια ταπείνωση, η υγιής και θεομακάριστη, που είναι η καλύτερη ασφάλεια για τον πνευματικό άνθρωπο. Ο παπα-Τύχων έλεγε: «Ο Θεός κάθε πρωί ευλογεί τον κόσμο με το δεξί του χέρι. Όταν δεί ταπεινό, τον ευλογεί και με τα δυό του χέρια». Έτσι ο ευλογημένος αυτός άνθρωπος του Θεού και αληθινά ταπεινός, έλεγε: «Ο μεγαλύτερος εχθρός μου είναι το όνομά μου». Όλους τους αισθανόταν ανώτερούς του. Ο ταπεινός, λένε, δεν φοβάται αν πέσει, γιατί είναι χάμω, κι από το χάμω πιο χάμω δεν έχει. Έτσι ήταν άφοβος, ελεύθερος, χαιρόταν να τον κατηγορούν κι όχι να τον τιμούν κι επαινούν. Ο ίδιος είχε την ειλικρινή αίσθηση περί του εαυτού του ότι είναι ένα μόριο σκόνης ακάθαρτο. Γι’ αυτό μιλούσε συνεχώς για μετάνοια, την οποία είχε λησμονήσει ο κόσμος καθώς έλεγε: «Η έλλειψη ταπεινώσεως είναι κύρια αιτία των πολλών προβλημάτων του σύγχρονου ανθρώπου».
Πλούτος του ήταν η πενία και η ακτημοσύνη. Χαιρόταν πιο πολύ να δίνει παρά να παίρνει. Λυπόταν όταν του έστελναν χρήματα και προσπαθούσε σύντομα να τα μοιράσει σε φτωχούς. Αυτός που λόγω της εκτιμήσεως του κόσμου θα μπορούσε να είχε πολλά, δεν είχε τίποτε, και μερικές φορές μάλιστα δανειζόταν για να εκπληρώσει βασικά του έξοδα. Οι πρώτοι χριστιανοί αγαπώντας τον πλησίον σαν τον εαυτό τους, έδιναν κι από το υστέρημά τους. Ζούσαν με τα εντελώς απαραίτητα και μοίραζαν τα υπάρχοντά τους στους φτωχούς. Ο Γέροντας ως αληθινός Μοναχός, με τον ενθουσιασμό των πρώτων χριστιανών χαιρόταν υπερβολικά στη στέρηση, την κακουχία, την εγκράτεια.
Η νηστεία και η αγρυπνία ήταν μόνιμοι συνοδοί όλης της ζωής του από μικρό παιδί. «Ο άνθρωπος –όπως έλεγε ο Γέροντας Αιμιλιανός ο Σιμωνοπετρίτης– τίποτε δεν μπορεί να δώσει στον Θεό, αφού όλα του ανήκουν, εκτός από τον εκούσιο κόπο και μόχθο». Η εποχή μας είναι υπερκαταναλωτική και φυγόπονη κι επηρεάζει και την πνευματική ζωή και οι άνθρωποι θέλουν σήμερα άκοπα κι άμοχθα να προοδεύουν και πνευματικά. Ο ευλογημένος Γέροντας, ο μεγάλος αυτός βιαστής, τόνιζε ιδιαίτερα τη σημασία του κόπου που συγκινεί τον Θεό. Έλεγε με πόνο ο Γέροντας: «Η σημερινή γενεά έχει μια οκνηρία, που μεταφέρεται και στη μοναχική ζωή. Θέλουμε να αγιάσουμε δίχως κόπο». Ο ίδιος αναπαυόταν στην κόπωση. «Χρειάζεται –έλεγε– βία και όχι ζόρισμα και άγχος». Η πνευματική βία δεν είναι ζόρισμα και βοηθά. Η άσκηση φυσικά δεν είναι αυτοσκοπός, ούτε επιτρέπεται ποτέ κανείς να καυχηθεί για τα ασκητικά του κατορθώματα. Γι’ αυτό σοφά έλεγε: «Πρώτα να εφαρμόσουμε την ταπείνωση και την αγάπη και μετά αγρυπνία και νηστεία». Οι κατανοητοί, μεστοί και σοφοί αυτοί λόγοι, αξίζει να προσεχτούν από όλους ιδιαίτερα.
Ο ευλαβής Γέροντας υπεραγαπούσε την ευλάβεια, τη θεική δικαιοσύνη, και προτιμούσε να αδικείται και να χαίρεται και ποτέ να μην αδικεί. Έλεγε διδακτικά: «Οι ωραιότερες στιγμές που έζησα ήταν της αδικίας. Όποιος δέχεται τον άδικο, δέχεται τον αδικημένο Χριστό στην καρδιά του». Τα λόγια αυτά δεν είναι απλά ωραία λόγια, αλλά είναι καρπός μακράς εργασίας και κατασκήνωση στην απάθεια.
Ήταν ένας φιλότιμος αγωνιστής και γι’ αυτό μιλούσε πολύ για φιλότιμο, μια λέξη που δεν υπάρχει σε κανένα ξένο λεξικό. Κατά τον Γέροντα, φιλότιμο είναι «ευλαβικό απόσταγμα της καλωσύνης, η λαμπικαρισμένη αγάπη του ταπεινού ανθρώπου». Έλεγε χαρακτηριστικά κι εύστοχα: «Ο φιλότιμος βομβαρδίζεται από ευλογία, ενώ ο γκρινιάρης γεννά κακομοιριά. Η καρδιά δεν καθαρίζεται με απορρυπαντικό, αλλά με φιλότιμο». Πάντα αγωνιζόταν φιλότιμα και όχι καθηκοντολογικά. Ο καθωσπρεπισμός, η τυπικότητα, η ξερή ευγένεια, του ήταν ξένα και άγνωστα.
Η βαθειά του πίστη τον έκαναν πάντοτε να έχει βέβαιη ελπίδα και μεγάλη εμπιστοσύνη στον Θεό, που ποτέ δεν τον απογοήτευσε η μεγαλόδωρη θεία του πρόνοια. Γι’ αυτό ήταν πάντοτε ευγνώμων, ευχαριστών και δοξολογών τον Πανάγαθο, Πολυεύσπλαχνο και Πανοικτίρμονα. Είχε πίστη θερμή, ζωντανή, αδιακύμαντη. Όλα τα συζητώ, έλεγε, εκτός από το θέμα περί υπάρξεως Θεού.
Ίδιον του απαθούς και ταπεινού ανθρώπου είναι η ειρήνη, που είναι καρπός του Αγίου Πνεύματος, της προσευχής και της ζωντανής σχέσεως του ανθρώπου με τον ειρηνάρχη και ειρηνοδότη Θεό. Ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ έλεγε: «Βρες την ειρήνη στην καρδιά σου και χιλιάδες κόσμος θα σωθεί». Αυτή την ειρήνη είχε και μετέδιδε ο ειρηνικός κι ευλογημένος π. Παΐσιος λέγοντας στους πολλούς επισκέπτες του: «Η πραγματική ειρήνη έρχεται, αν τακτοποιηθεί εσωτερικά ο άνθρωπος και προσέχει να μη δίνει δικαιώματα, γιατί ο πειρασμός προσπαθεί να του αφαιρέσει την ειρήνη με αιφνιδιασμούς. Έτσι πράγματι είναι αγαπητοί μου αδελφοί. Ειρήνη έχει κυρίως ο απαθής. Μια ειρήνη “υπέρ πάντα νούν” ».
Η καθαρότητά του και η εγνωσμένη αρετή του τον έκαναν να είναι μέγας ψυχοανατόμος και ψυχαναλυτής όπως ο Όσιος Ιωάννης της Κλίμακος. Η πείρα του και κυρίως η πλούσια χάρη του Θεού που κατοικούσε εντός του, τον έκανε διακριτικό πατέρα. Πρέπει να ομολογήσουμε πως η διάκριση είναι μια αρετή που πολύ απουσιάζει από τη δύσκολη εποχή μας. Τη διάκριση χρησιμοποιούσε διακριτικά προς ακριβή βοήθεια των ταλαιπωρημένων από αμφιβολίες, διχασμούς και μειονεξίες ανθρώπων. Ήταν ένας καλός ακτινολόγος με ένα πολύ καλό ακτινογραφικό μηχάνημα, που από τις ακτινογραφίες του έκανε άριστες διαγνώσεις προς σωτηρία ψυχών. Ένα ακτινολογικό ιατρείο που εφημέρευε καθημερινά επί χρόνια, έδινε στον καθένα τις κατάλληλες «βιταμίνες» που είχε ανάγκη, καθώς έλεγε.
Η ζωή του όλη ήταν μία αδιάλειπτη προσευχή. Έψαχνε συνεχώς να βρίσκει τρόπους να συνομιλεί εγκάρδια, ολόψυχα και ολόθερμα με τον Θεό. Να επικαλείται τον Χριστό, να ζητά τις πρεσβείες της Θεοτόκου και των Αγίων, να επιχέει το έλεός του ο Κύριος σε όλους τους αναγκεμένους, τους πονεμένους, τους δυστυχισμένους και τους αβοήθητους κεκοιμημένους. Ήταν αλήθεια ένας τίμιος, αξεκούραστος εργάτης της προσευχής. Ζούσε για να προσεύχεται. Ανέπνεε για να προσεύχεται. Δεν μετρούσε την προσευχή. Δεν υπολόγιζε τον κόπο. Δεν ζύγιαζε το κουράγιο. Η προσευχή τον αναπτέρωνε. Με το όνομα του Ιησού μάστιζε τους πολέμιους και του ήταν μόνιμη γλυκειά τροφή «υπέρ μέλι και κηρίον».
Η ταπεινοφροσύνη του δεν επέτρεπε στις τιμές να καυχιέται και στις συκοφαντίες να στενοχωρείται, δείγμα της απάθειας, αφού κατά τον Αββά Ισαάκ τον Σύρο «ο αληθινός Μοναχός πρέπει τον έπαινο και την κατηγορία να ακούει με το ίδιο αυτί». Το ήθος του, η στάση του, η τάξη του ήταν ένα ανοιχτό βιβλίο. Δίδασκε σιωπών.
Η χριστιανική αγάπη είναι πάντα διφυής· προς Θεό και άνθρωπο. Δεν μπορεί να αγαπάς τον Θεό και να μην αγαπάς τον άνθρωπο και το αντίθετο. Ο όλος αγάπη άνθρωπος του Θεού Παίσιος, πίστευε ακράδαντα πως, «όταν παίρνεις κάτι, δέχεσαι ανθρώπινη χαρά. Το πνευματικό πάρσιμο γίνεται με το δόσιμο». Άλλοτε έλεγε: «Οι κοσμικοί λένε το δώρο δεν δωρίζεται. Εμείς ταπεινωνόμαστε και παίρνουμε το δώρο και μετά το δωρίζουμε σε κάποιον κι έχουμε διπλή χαρά» και είναι μεγάλη η αλήθεια επίσης που έλεγε: «Ο εγωισμός και η αγάπη δεν μπορούν να συμβαδίσουν. Η αγάπη και η ταπείνωση είναι δύο δίδυμα αδελφάκια σφιχταγκαλιασμένα. Όποιος έχει αγάπη έχει και ταπείνωση κι όποιος έχει ταπείνωση έχει και αγάπη». Ήθελε αν μπορούσε να κόψει κομματάκια την καρδιά του να τη μοιράσει στον πονεμένο κόσμο από αγάπη. Γι’ αυτό προσευχόταν πολύ για τον κόσμο. Πόσο πάσχει ο κόσμος από την έλλειψη αυτής της αληθινής αγάπης.
Αγαπώντας τον Θεό πολύ, τον αγάπησε κι ο Θεός πολύ και τον πλούτισε με χαρίσματα, που τους πιστούς δεν εκπλήσσουν, αλλά θεωρούνται φυσικά φαινόμενα της δαψιλούς επισκέψεως της θείας Χάριτος. Τον έβλεπαν να μην πατά στη γη, να διέρχεται αθέατος, να συνομιλεί φιλικά με τα άγρια ζώα και να του κάνουν υπακοή, να καίγεται για όλους, να μιλά ακούραστα, να παλεύει με τους δαίμονες αξεκούραστα, να εκπέμπει άρρητη ευωδία, να συνεννοείται άνετα με αλλοδαπούς, να θαυματουργούν οι προσευχές του, να αποκαλύπτει την κατάσταση των κεκοιμημένων, να θαυμάζουν πολλοί την πλούσια διορατικότητα και προορατικότητά του, να συνομιλεί με Αγίους, να τον λούζει το Άκτιστο Φως.
Ο Γέροντας Παΐσιος δεν ήταν άτλας, γίγαντας, υπεράνθρωπος, αλάνθαστος, ξύλινος ή σιδερένιος, γρανιτένιος, απρόσιτος, κατηφής κι απλησίαστος. Γινόταν πλαστελίνη στα χέρια του Θεού και για χάρη των πονεμένων ανθρώπων, έχοντας εγκολπωθεί τη χριστομίμητη αγάπη και την υψοποιό ταπείνωση. Δεν ήταν μορφωμένος, επιστήμονας, ψυχολόγος, θεολόγος διπλωματούχος, κοινωνικός λειτουργός, ιατρός και ιεροκήρυκας υψηλού άμβωνος με πύρηνα κηρύγματα. Ήταν ολιγογράμματος πατέρας, αδελφός και φίλος, που πάντα σού άφηνε χώρο, καθόταν πιο χάμω. Αποσυρόταν στην αντίδραση. Βοηθούσε πιο πολύ με την προσευχή του, με τη σιωπή του, με το ζωντανό παράδειγμά του. Τα λόγια του ήταν εγκάρδια, αληθινά ζυμωμένα με δάκρυα, γι’ αυτό ανέπαυαν, παραμυθούσαν, εμψύχωναν, οδηγούσαν στη μετάνοια. Έγινε δάσκαλος οικουμενικός, με αμέτρητους μαθητές μικρούς και μεγάλους, Μοναχούς και λαϊκούς, μένοντας πάντα ησυχαστής, ασκητής, γνήσιος Αγιορείτης. Ο μικροκαμωμένος, φιλάσθενος, αδύναμος, αδύνατος, κοκκαλιάρης πατήρ, έγινε ιατρός και βοηθός πολλών. Νοιαζόταν πιο πολύ για τους άλλους, παρά για τον εαυτό του. Πως να μην τον χαριτώσει ο Θεός; Πως να μην τον λαμπρύνει ο Ήλιος της δικαιοσύνης;
Ευχαριστούμε τον Θεό που μας τον έφερε κοντά μας για να μας νουθετήσει κι ελέγξει με την αρετή του. Τον ευγνωμονούμε για τα δώρα του.
Υποκλινόμενοι στη μακρά κι αδιάκοπη άσκησή του, που σημαίνει ολοκληρωτική αφιέρωση και γενναία ψυχή, περισσότερο από τα τεκμηριωμένα χαρίσματά του, τον παρακαλούμε θερμά να εύχεται, να ευλογεί, να πρεσβεύει…
