Κώστας Σαμαράς
Με τις πρώτες βροχές ξεκίνησαν και οι έλεγχοι. Κλιμάκιο της δημοτικής αστυνομίας του Δήμου Τρικκαίων, το βράδυ της Παρασκευής 28 Σεπτεμβρίου, πραγματοποίησε τους πρώτους για εφέτος πέντε ελέγχους για την τήρηση της αντικαπνιστικής νομοθεσίας σε ισάριθμα καταστήματα στο κέντρο των Τρικάλων και βεβαίωσε μία παράβαση. Πέρυσι, από τις αρχές Δεκεμβρίου έως και τα μέσα Απριλίου η δημοτική αστυνομία της πόλης πραγματοποίησε 456 ελέγχους για το κάπνισμα και επέβαλε 20 πρόστιμα.
Oμως μιλάμε για μία από τις ελάχιστες εξαιρέσεις στον κανόνα. Eναν κανόνα που θέλει γεμάτα τασάκια και ατμόσφαιρα θολή από τον καπνό στα περισσότερα καφέ, μπαρ και εστιατόρια της χώρας χωρίς ουσιαστικό έλεγχο και παρά το γεγονός ότι η κατάσταση αυτή εξοργίζει μεγάλο μέρος των πολιτών και θεωρείται «ξεπερασμένη» από τους νέους. Τα τελευταία στοιχεία καταδεικνύουν ότι η συντριπτική πλειονότητα των νέων στη χώρα μας δεν καπνίζει. Σύμφωνα με την τελευταία καταγραφή της ΕΛΣΤΑΤ για το 2017, το ποσοστό των νέων ηλικίας 16-24 ετών που καπνίζουν καθημερινά είναι 12,7% και όσων καπνίζουν περιστασιακά 8,1%. Η «στροφή» των νέων έχει την εξήγησή της στη μεγάλη εκστρατεία που έγινε τα τελευταία χρόνια τόσο στα σχολεία, όσο και στο ευρύ κοινό για τις επιπτώσεις του καπνίσματος. Στο σύνολο του πληθυσμού άνω των 16 ετών, συστηματικοί καπνιστές είναι το 25,8%, –ποσοστό που είναι στον μέσον όρο των χωρών της Ε.Ε.– ενώ περιστασιακά καπνίζει το 7,1%. Το 2009, σε αντίστοιχη έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ, συστηματικός καπνιστής δήλωνε το 31,9% των Ελλήνων και περιστασιακός το 6%.
Η αντικαπνιστική νομοθεσία στην Ελλάδα με την αυστηρή της μορφή –ως προς τη διατύπωση μόνο– μετρά πλέον σχεδόν μία δεκαετία: το 2008 ψηφίστηκε νόμος που προέβλεπε ότι από την 1η Ιουλίου 2019 «η Ελλάδα θα έσβηνε το τσιγάρο», αυτός αυστηροποιήθηκε με την πλήρη απαγόρευση του καπνίζειν σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους, για να επαναδιατυπωθεί το 2016 προσθέτοντας στις απαγορεύσεις και το «άτμισμα» (ηλεκτρονικό τσιγάρο). Ωστόσο, η πραγματικότητα εκθέτει την πολιτεία και τους ελεγκτικούς μηχανισμούς και κάνει πολλούς πολίτες να προσφεύγουν ακόμα και στη Δικαιοσύνη, απαιτώντας την εφαρμογή του νόμου. Είναι ενδεικτικό ότι ομάδα πολιτών στη Δράμα συνέλεξε 770 υπογραφές διαμαρτυρίας από πολίτες και κατέθεσε αναφορά στην Εισαγγελία Πρωτοδικών της πόλης με την οποία ζητούσε να διερευνηθούν ευθύνες για τη μη εφαρμογή του νόμου. Νεαρός γιατρός από τη Θεσσαλονίκη έκανε αναφορά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα σε ό,τι αφορά το κάπνισμα, ενώ το ίδιο έπραξε πριν λίγο διάστημα φοιτητής – άτομο με αναπηρία από την Αθήνα.
«Ολο και λιγότεροι νέοι αρχίζουν το κάπνισμα, όλο και περισσότεροι ενήλικες το κόβουν και όλο και περισσότεροι δεν ανέχονται τον καπνό σε χώρους μάλιστα που απαγορεύεται το κάπνισμα. Μετά δυσκολίας καταστέλλουμε ακραίες αντιδράσεις πολιτών που δηλώνουν αποφασισμένοι να δημιουργήσουν επεισόδιο την επόμενη φορά που θα βρεθούν σε χώρο όπου γύρω τους καπνίζουν. Δεν μπορούμε να γίνουν όλοι “Ρουβίκωνας” για να εφαρμοστεί ο νόμος», σημειώνει στην «Κ» ο συντονιστής της εκστρατείας Joint Action for tobacco control της Ε.Ε., καθηγητής και διευθυντής του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος Παναγιώτης Μπεχράκης. Και συνεχίζει, «με λίγα λόγια, όλοι έχουν κατανοήσει το πρόβλημα, εκτός από την πολιτεία που πρέπει να εφαρμόσει τον νόμο».
Σύμφωνα με τον κ. Μπεχράκη, αυτό που παρατηρείται στην Ελλάδα είναι μία χρόνια έλλειψη πολιτικής βούλησης για την εφαρμογή του νόμου, κυρίως στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος καθώς και σε ορισμένες δημόσιες υπηρεσίες. «Είναι μία εκποίηση της δημόσιας υγείας σε συμφέροντα και αυτή θα πρέπει να σταματήσει. Δεν είναι θέμα ελέγχων. Σε ένα υπουργείο όπου όλοι καπνίζουν δεν θα παρέμβει η δημοτική αστυνομία. Αυτό που θα πρέπει να γίνει είναι να δώσει την εντολή ο υπουργός. Ούτε στα αστυνομικά τμήματα θα μπει ελεγκτής για την εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου!», τονίζει ο κ. Μπεχράκης. Ο ίδιος χαρακτηρίζει πολύ θετική και αισιόδοξη τη δέσμευση του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας Κυρ. Μητσοτάκη από το βήμα της ΔΕΘ για καθολική εφαρμογή του νόμου, όταν η Ν.Δ. γίνει κυβέρνηση, σημειώνοντας «ας αποτελέσει ερέθισμα για άλλους πολιτικούς στη χώρα».
Χωρίς βιβλία
Πάντως, ειδικά για τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, το γεγονός ότι ο νόμος έχει εν πολλοίς «ξεχαστεί» φαίνεται και από το γεγονός ότι πολλοί δεν τηρούν καν την τυπική υποχρέωση να έχουν θεωρημένο «βιβλίο αναφοράς καπνίσματος» για τους ελέγχους. Οπως ανέφερε στην «Κ» ο αντιδήμαρχος Αθηναίων, αρμόδιος και για τη δημοτική αστυνομία Ανδρέας Βαρελάς, από τους ελέγχους που έγιναν κατά τον περυσινό χειμώνα προέκυψε ότι πολλοί υπεύθυνοι καταστημάτων όχι μόνο δεν είχαν το σχετικό «βιβλίο» αλλά δεν γνώριζαν καν ότι έπρεπε να το έχουν. Ο ίδιος προειδοποιεί για πιο εντατικούς ελέγχους τον φετινό χειμώνα. «Θεωρώ ότι ο φετινός χειμώνας δεν έχει δικαιολογίες. Οι έλεγχοι θα είναι πιο εντατικοί και τα πρόστιμα πιο αυστηρά», σημειώνει ο κ. Βαρελάς.
Πλημμελή εφαρμογή του νόμου παραδέχεται στην «Κ» και ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας του υπουργείου Υγείας Σταμάτης Βαρδαρός. Οπως σημειώνει, με δεδομένο ότι το υπουργείο δεν έχει τους μηχανισμούς για να ελέγξει ή να επιβάλει πρόστιμα, θα γίνει νέα παρέμβαση ευαισθητοποίησης των επικεφαλής δημόσιων οργανισμών για την εφαρμογή του νόμου, ενώ γίνονται συζητήσεις με εκπροσώπους των καταστηματαρχών ώστε να προχωρήσουν σε ένα είδος αυτοελέγχου ως προς την αντικαπνιστική νομοθεσία. Επιπλέον, μία από τις βασικές οδηγίες που έχουν λάβει οι τοπικές ομάδες υγείας του νέου συστήματος Πρωτοβάθμιας Υγείας είναι να προχωρήσουν σε αντικαπνιστικές καμπάνιες κυρίως στα σχολεία.
Έντυπη έκδοση Καθημερινής
