Κώστας Σαμαράς
Οι Ισπανοί επεξεργάστηκαν τους καρπούς του δέντρου, πρόσθεσαν ζάχαρη και το γευστικότατο ρόφημα επεκτάθηκε σε όλη την Ευρώπη. Τον 19ο αιώνα δημιουργήθηκε η πρώτη μπάρα σοκολάτας, απ’ τον Ολλανδό CONRAD von Houten. Πλέον, οι φυτείες κακάο αποτελούσαν μία απ’ τις σημαντικότερες πηγές πλούτου για τους Ευρωπαίους, που είχαν επεκτείνει την κυριαρχία τους σε όλη τη Λατινική Αμερική και την Αφρική
Το 1880 οι Πορτογάλοι οργάνωσαν τις πρώτες φυτείες κακάο στην Αφρική, στο νησί Σάο Τομέ και Πρίνσιπε.
Κάθε χρόνο πέθαινε το 11% των εργατών, περισσότεροι από τους οποίους είχαν απαχθεί απ’ την Αγκόλα και δούλευαν παρά τη θέλησή τους.
Η καλλιέργεια του κακάο επεκτάθηκε και στην υπόλοιπη Αφρική και πολλές μικρές, οικογενειακές φάρμες που της διαχειρίζονταν οι ίδιοι οι Αφρικανοί άρχισαν να εμφανίζουν κέρδη.
Με την παγκόσμια οικονομική κρίση της δεκαετίας του 1930, τα κέρδη εξαφανίστηκαν και απέμειναν πολύ λιγότερες φυτείες κυρίως στην Ακτή Ελεφαντοστού και την Γκάνα. Στα μέσα του 2ου αιώνα, τα αφρικανικά κράτη άρχισαν να εκσυγχρονίζονται, να αποκτούν την ανεξαρτησία τους και η “ανεπίσημη” δουλεία εξαλείφθηκε. Ή τουλάχιστον έτσι πίστευε ο κόσμος
Το 2000, μια σειρά από δημοσιογραφικές έρευνες αποκάλυψαν ότι η δουλεία “ζει και βασιλεύει” στις φυτείες κακάο. Και αυτοί οι σύγχρονοι σκλάβοι δεν είναι ενήλικοι, αλλά παιδιά που πουλιούνται απ’ τις οικογένειές τους και πολλά πεθαίνουν, πριν προλάβουν να ενηλικιωθούν.
Οι σύγχρονοι σκλάβοι της σοκολάτας
Η UNICEF υπολογίζει ότι περίπου μισό εκατομμύριο παιδιά εργάζονται σε φυτείες κακάο στην Ακτή Ελεφαντοστού, που από τη δεκαετία του ’70 διατηρεί την παγκόσμια πρωτιά στις εξαγωγές κακάο.
Οι ηλικίες των εργατών κυμαίνονται από 5 μέχρι 16 και προέρχονται ως επί το πλείστον απ’ τις φτωχότερες χώρες της ηπείρου, όπως είναι η Μπουργκίνα Φάσο και το Μάλι. Τα παιδιά πρέπει να μεταφέρουν σάκους που έχουν πολλαπλάσιο μέγεθος και βάρος απ’ τα ίδια. Αν καθυστερήσουν στη μεταφορά των σάκων, τιμωρούνται, συνήθως με μαστίγωμα.
Παιδιά κάτω των 10 ετών χειρίζονται τεράστια μαχαίρια, με τα οποία σπάνε το σκληρό κέλυφος που φιλοξενεί τους πολύτιμους καρπούς. Δεν υπάρχει ούτε ένα παιδί χωρίς σημάδια στο σώμα του, από τραυματισμούς με τα μαχαίρια. Μερικά έχουν χάσει ακόμα και τα χέρια τους, εξαιτίας μίας και μόνο κακώς υπολογισμένης κίνησης.
Όταν μάθουν να χρησιμοποιούν τα θανατηφόρα εργαλεία της “δουλειάς” τους, έχουν να αντιμετωπίσουν άλλους κινδύνους. Καθημερινά, χρησιμοποιούν τοξικές ουσίες για να ραντίσουν τις φυτείες, χωρίς ίχνος προστασίας.
Τα παιδιά-δούλοι ονειρεύονται μόνο να αποδράσουν
Όταν τελειώνει η δουλειά της ημέρας, πολλές ώρες αφότου έχει πέσει το σκοτάδι, τα παιδιά τρώνε το φαγητό που τους αναλογεί: καλαμπόκι και μπανάνες. Είναι τα φθηνότερα τρόφιμα που κυκλοφορούν και σε καμία περίπτωση δεν καλύπτουν τις διατροφικές ανάγκες παιδιών σε ανάπτυξη.
Το βράδυ κοιμούνται πάνω στο ξύλινο πάτωμα. Τα ξημερώματα αρχίζουν πάλι τη δουλειά. Όσα παιδιά επιχείρησαν να αποδράσουν και πιάστηκαν, ξυλοκοπήθηκαν ανελέητα. Έχουν γίνει ελάχιστες ενέργειες για την καταπολέμηση της σύγχρονης παιδικής δουλείας. Δημιουργήθηκε ένα τυπικό πρωτόκολλο, που αν και ζητά την κατάργηση της παιδικής εργασίας, δεν επέβαλε καμία νομική μεταρρύθμιση.
Η Ακτή Ελεφαντοστού είναι ο βασικός παραγωγός κακάο για γίγαντες όπως η Cadbury, η Hershey’s κι η Nestle. Συνεργάζονται πολύ διστακτικά με τις έρευνες της UNICEF, αρνούνται να αποκαλύψουν από που παίρνουν το κακάο τους. Απαγόρευσαν να υπάρχει ταμπέλα στα προϊόντα που θα ξεχώριζε αυτά που είχαν παραχθεί νόμιμα από αυτά που βασίζονταν σε παιδική εργασία, γιατί φοβήθηκαν ότι θα ξεκινούσε ένα γενικό μποϊκοτάζ προς όλα τα προϊόντα κακάο.
Καμία ετικέτα όμως δεν θα είχε το ίδιο αποτέλεσμα με τα λόγια του νεαρού Ντρίσα, που έζησε για χρόνια ως σύγχρονος σκλάβος: “Όταν ο κόσμος τρώει σοκολάτα, τρώει τη σάρκα μου”.
Της Αθηνάς Τζίμα
