Κώστας Σαμαράς
Υπάρχει μία συγκεκριμένη καλλιέργεια που μπορεί να αποφέρει μέχρι και 6.500 ευρώ.
Τρία περιζήτητα είδη μανιταριών, λόγω της υψηλής διατροφικής τους αξίας, προσφέρονται για μια πρωτότυπη εκτροφή στο σπίτι με ελάχιστο οικονομικό κόστος και σημαντικές δυνατότητες κέρδους. Οι νοικοκυραίοι μπορούν να αποκομίσουν επιπλέον ετήσιο εισόδημα από 2.000 έως 6.500 ευρώ.
Αυτή η εκτροφή μανιταριών αποτελεί μια καινοτόμο μέθοδο που υπερβαίνει σαφώς τα συνηθισμένα πλαίσια, προσφέροντας την ευκαιρία για επαγγελματική ασχολία με την παραγωγή μανιταριών χωρίς την ανάγκη χρήσης εδάφους. Μια τέτοια ιδέα μπορεί να υλοποιηθεί εύκολα και με μικρό κόστος, ακόμα και στο περιβάλλον του σπιτιού, ειδικά σε περιοχές εκτός αστικού περιβάλλοντος, συμβάλλοντας στο οικογενειακό εισόδημα.
Η καλλιέργεια μανιταριών πλευρώτους εμφανίζεται πιο απλή σε σχέση με την καλλιέργεια του λευκού μανιταριού, ενώ η διαδικασία παραγωγής του υποστρώματος είναι επίσης απλούστερη.
Τα μανιτάρια λεντινούλα (σιιτάκε), πλευρώτους και γκριφόλα (μαϊτάκε), παρέχουν πλούσια διατροφική αξία και περιέχουν βιονεργές ουσίες που συμβάλλουν θετικά στην υγεία.
Μέσω μιας απλής αναδιάταξης του χώρου σας, προσαρμοσμένου σε ένα δωμάτιο που είναι εύκολο να καθαρίζεται και παρέχει τις απαραίτητες συνθήκες υγιεινής, και με την αγορά κατάλληλων υποστρωμάτων, μπορεί κάποιος να δημιουργήσει τη δική του μικρή μονάδα παραγωγής μανιταριών με σκοπό την εμπορία ή ακόμα και την εφοδιασμό επιχειρήσεων εστίασης, όπως ταβέρνες ή ξενοδοχεία.
Πως μπορεί να γίνει η αρχή στην καλλιέργεια;
Ξεκινώντας με μικρά βήματα και χρησιμοποιώντας υποστρώματα που καλύπτουν έναν χώρο όχι μεγαλύτερο από 10 τετραγωνικά μέτρα, μπορεί να παραχθούν 125 κιλά πλευρώτους και 70-80 κιλά λεντινούλα εντός περίπου 10-12 εβδομάδων, σύμφωνα με ειδικούς στον τομέα. Αυτό μπορεί να αποτελέσει μια ενδιαφέρουσα απασχόληση που πέρα από την προσωπική παραγωγή για οικιακή χρήση, μπορεί να προσφέρει επιπλέον εισόδημα σε αγροτικές κοινότητες και όχι μόνο, σε όλη την Ελλάδα. Υπολογίζοντας ότι το κόστος παραγωγής ανά κιλό είναι μεταξύ 2-2,5 ευρώ, τα μανιτάρια αποτελούν έναν προσιτό τρόπο εμπλουτισμένης διατροφής με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες (πάνω από 27% σε ξηρό βάρος) και αμινοξέα παρόμοια με αυτά του κρέατος.
Μια εναλλακτική μορφή παραγωγής μανιταριών, εκτός από τη φρέσκια, είναι η ξηρή. Αυτή η επιλογή επιτρέπει στα μανιτάρια να διατηρούνται στο ντουλάπι για πάνω από τρία χρόνια και να προστίθενται εύκολα σε διάφορες συνταγές, καθώς το είδος αυτό διαπραγματεύεται ολόκληρο το φάσμα της γαστρονομίας.
Η διαδικασία καλλιέργειας των μανιταριών συνίσταται σε ορισμένα βήματα. Σε διάστημα 7 έως 14 ημερών εμφανίζεται η πρώτη σοδειά. Το υπόστρωμα προσφέρεται σε τρεις τύπους. Οι δύο πρώτοι αφορούν τον πλευρώτους, ενώ ο τρίτος αναφέρεται στη λεντινούλα και τη γκριφόλα (μαϊτάκε). Ένας τύπος είναι το “σπαρμένο υπόστρωμα”, όπου ο σπόρος του μανιταριού είναι ενσωματωμένος στο εσωτερικό του υποστρώματος, και ο άλλος είναι το “επωασμένο υπόστρωμα”, όπου ο σπόρος έχει ήδη αναπτυχθεί. Ο τρίτος τύπος είναι το υπόστρωμα λεντινούλας με ωρίμανση 4 μηνών, το οποίο παράγει περίπου 1 κιλό μανιτάρια από κάθε μπλοκ 3,5 κιλών μέσα σε μόλις 4 εβδομάδες.
Σε περίπτωση που αποφασίσει κάποιος να χρησιμοποιήσει το προπαρασκευασμένο υπόστρωμα για την καλλιέργεια μανιταριών, απαιτείται πρώτα να υποστεί τη διαδικασία του “επώασματος”. Αυτό περιλαμβάνει την τοποθέτησή του σε ένα κλειστό και ζεστό περιβάλλον για 17 ημέρες. Αφού ολοκληρωθεί αυτό το στάδιο, το υπόστρωμα είναι έτοιμο να μεταβεί στη φάση της καρποφορίας, και ακολουθούνται οι κανόνες καλλιέργειας των μανιταριών.
Για την καλλιέργεια των μανιταριών, απαιτείται ένα περιβάλλον που είναι σκιερό, φωτεινό και δροσερό, αλλά απαλλαγμένο από τον άνεμο, όπως μια αποθήκη ή ένα μπαλκόνι σε προστατευμένη περιοχή. Φως είναι απαραίτητο για την καλλιέργεια των μανιταριών, αλλά θα πρέπει να αποφεύγεται η άμεση έκθεσή τους στον ήλιο. Επιπλέον, η θερμοκρασία πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 6-18°C για την καλή ανάπτυξή τους. Κατά την διάρκεια της νύχτας, θα πρέπει να διατηρούνται σε σκοτάδι.
Η δημιουργία υγρασίας γύρω από το υπόστρωμα μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους, όπως μια υγρή επιφάνεια με σταθερή πηγή νερού. Εάν το υπόστρωμα τοποθετηθεί πάνω σε χώμα ή τσιμέντο, μπορεί να διατηρηθεί υγρό με ποτίσματα. Σε περίπτωση που το υπόστρωμα τοποθετηθεί πάνω σε πλακάκια ή μάρμαρο, μια μοκέτα ή αφρολέξ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να κρατά την υγρασία. Υπό αυτές τις συνθήκες, η ανάπτυξη των μανιταριών μπορεί να ξεκινήσει σε 7-14 ημέρες.
Συλλογή μανιταριών:
Η συλλογή των μανιταριών πλευρώτους επιτελείται με μια απλή ενέργεια, το τράβηγμα ολόκληρης της καρποφορίας από το σημείο που αυτή φυτρώνει.
Όταν φτάσει η στιγμή που το υπόστρωμα σταματάει να παράγει μανιτάρια, μην το απορρίπτετε στα απορρίμματα. Αντ’ αυτού, ανακυκλώστε το περιεχόμενό του ενσωματώνοντάς το στο έδαφος ως λίπασμα. Αποτελεί εξαιρετικό εδαφοβελτιωτικό και είναι κατάλληλο για την καλλιέργεια λαχανικών και δέντρων. Συνήθως, το υπόστρωμα σταματάει να παράγει μανιτάρια μετά από 3-4 μήνες, αφού έχει παράξει τουλάχιστον 3 κύματα παραγωγής και συνολικά περίπου 7-8 κιλά. Το κόστος αυτών των υποστρωμάτων διαφέρει, ξεκινώντας από περίπου 5 ευρώ, ενώ η χονδρική τιμή πώλησης των μανιταριών φθάνει τα 4 ευρώ το κιλό.
Οι απαιτήσεις της καλλιέργειας μανιταριών:
Η καλλιέργεια του μανιταριού πλευρώτους αποτελεί μια ιδανική επιλογή για αρχάριους.
Κάθε είδος μανιταριού έχει διακριτές απαιτήσεις, τόσο ως προς το υπόστρωμα καλλιέργειας όσο και ως προς τις συνθήκες παραγωγής. Σύμφωνα με εξειδικευμένους γεωπόνους, είναι συστημένο να ξεκινήσει κάποιος που επιθυμεί να εξοικειωθεί με την καλλιέργεια μανιταριών επιλέγοντας πρώτα το μανιτάρι πλευρώτους. Η διαδικασία καλλιέργειας του μανιταριού πλευρώτους είναι πιο απλή σε σύγκριση με αυτή του λευκού μανιταριού, ενώ η παρασκευή του υποστρώματος είναι ευκολότερη.
Το μανιτάρι πλευρώτους ανήκει σε μια κατηγορία τροφών ιδιαίτερης διατροφικής σημασίας, καθώς οι πρωτεΐνες που περιέχει βρίσκονται ανάμεσα στις πρωτεΐνες των φυτών και των ζώων. Επιπλέον, αποτελείται κυρίως από νερό (89-90%), 2% λιπαρά (με υψηλή περιεκτικότητα σε πολυακόρεστα οξέα), καθώς και υδατάνθρακες και ίνες.
Η ρίζα της λέξης “pleurotus” προέρχεται από την αρχαία ελληνική, με το “πλευρικός ους” να σημαίνει πλευρικό αυτί. Αυτή η ονομασία περιγράφει τον τρόπο που αναπτύσσεται το συγκεκριμένο είδος στο φυσικό του περιβάλλον.
Στη φύση, τα μανιτάρια pleurotus αναπτύσσονται πάνω σε κορμούς δέντρων πλαγίως, χωρίς να δημιουργούν κοτσανάκι, και να απέχουν στη μορφολογία από τα υπόλοιπα είδη που αναπτύσσονται στο έδαφος. Οι πλευρώτους είναι ιδιαίτερα νόστιμοι, ενώ το εξαιρετικό τους άρωμα και γεύση θυμίζουν τα άγρια μανιτάρια.
Τα μανιτάρια λεντινούλα και γκριφόλα ανήκουν στην κατηγορία των φαρμακευτικών μανιταριών, η οποία αναγνωρίζεται από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Ο όρος “φαρμακευτικά” μανιτάρια αναφέρεται σε μανιτάρια που έχουν χρησιμοποιηθεί από την αρχαιότητα στην παραδοσιακή ιατρική με εξαιρετικά αποτελέσματα.
Τα οφέλη των μανιταριών στην υγεία:
Νεότερες επιστημονικές έρευνες επιβεβαιώνουν την παρουσία διαφόρων βιοδραστικών ενώσεων στα ανωτέρω μανιτάρια, με αποδεδειγμένα ευεργετική επίδραση στην γενική υγεία του ανθρώπου. Η κατανάλωσή τους δεν προτείνεται ως αντικαταστατική θεραπεία, αλλά ως συμπλήρωμα στη διατροφή, προσφέροντας ένα ευπρεπές και υψηλής διατροφικής αξίας γεύμα, το οποίο συμβάλλει θετικά σε διάφορες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού.
Οι βασικές ενώσεις που ανιχνεύονται στη γκριφόλα (μαϊτάκε) περιλαμβάνουν τις β-γλυκάνες, τη “grifolan” και τη “grifolin ?LE”. Επίσης, έχουν εντοπιστεί 5-νουκλεοτίδια (200-306mg/100gr), φωσφολιπίδια και εργοστερόλη. Σύμφωνα με ερευνητικές μελέτες, η συχνή κατανάλωση αυτού του μανιταριού (3-5 ημέρες / εβδομάδα) ως τροφή ή ως τσάι μπορεί να έχει προληπτική δράση κατά του καρκίνου και να ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου.
Η τιμή τους στη λιανική αγορά σε φρέσκη μορφή σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες μπορεί να φτάσει τα 15 ή 20 ευρώ ανά κιλό.
Ανάπτυξη μανιταριών:
Σημαντικές είναι οι πληροφορίες σχετικά με τους μύκητες που παράγουν μανιτάρια. Αυτά τα μανιτάρια αναπτύσσονται στη φύση κατά κύριο λόγο σε συγκεκριμένες εποχές του χρόνου, κυρίως το φθινόπωρο και την άνοιξη, όταν οι συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας είναι ευνοϊκές. Ωστόσο, σε κλειστούς χώρους, μπορεί να παραχθούν σχεδόν σε όλους τους μήνες του χρόνου.
Οι μακρομύκητες προτιμούν την υγρασία και τη σκιά, εμφανίζοντας συχνότερα μανιτάρια κάτω από δέντρα και κατά τις υγρές περιόδους του έτους. Η πίστη ότι τα μανιτάρια αναζητούν το σκοτάδι αποδεικνύεται ως μύθος.
Ακόμα και όταν δεν εμφανίζονται μανιτάρια, οι μύκητες εξακολουθούν να υπάρχουν, με το σώμα τους να παραμένει κρυμμένο στο υπόστρωμα, δηλαδή στο υλικό όπου εκτοξεύονται οι μύκητες.
Στη φύση, το υπόστρωμα μπορεί να αποτελείται από το έδαφος, έναν κορμό δένδρου ή μια σωρό με σάπια φύλλα. Στην καλλιέργεια, το υπόστρωμα συνήθως αποτελείται από οργανικά υλικά, όπως το άχυρο σίτου.
Η καλλιέργεια των 10 τ.μ.
Σε έναν χώρο 10 τ.μ., με την κατάλληλη ρύθμιση του κλιματισμού, μπορούν να τοποθετηθούν 25 τεμάχια μπλοκ πλευρώτους. Μετά από περίπου 12 ημέρες, αυτά τα 25 μπλοκ θα ξεκινήσουν την παραγωγή των πρώτων μανιταριών, και μετά από περίπου 5-6 ημέρες θα αρχίσει η πρώτη φάση της παραγωγής. Συνήθως, η πρώτη παραγωγή ανέρχεται στο 50% της συνολικής ποσότητας. Στις 10-14 ημέρες, θα ξεκινήσει ο δεύτερος κύκλος παραγωγής. Μέσα σε ένα χρονικό διάστημα 10-12 εβδομάδων, θα έχουμε συλλέξει το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής παραγωγής μας. Έτσι, ένας μικρός χώρος 10 τ.μ. θα έχει παράγει 125 κιλά μανιταριών μέσα σε 3 μήνες.
Για να επιτύχει κάποιος σταθερή παραγωγή σε εβδομαδιαία βάση της τάξης των 125 κιλών, θα πρέπει να δημιουργήσει 10-12 αντίστοιχους χώρους. Με την εισαγωγή 25 νέων μπλοκ κάθε εβδομάδα, θα επιτυγχάνεται η παραγωγή 125 κιλών ανά εβδομάδα από μια έκταση 100-120 τ.μ., με ετήσιο εισόδημα 6.000 ευρώ.
Εάν κάποιος επιθυμεί να γίνει συστηματικός παραγωγός μανιταριών και να επεκτείνει την καλλιέργειά του, θα πρέπει να συμβουλευτεί εξειδικευμένους γεωπόνους για την κατάλληλη διαχείριση της καλλιέργειας και την αποφυγή δυσάρεστων εκπλήξεων.
