Κώστας Σαμαράς
Με έξι ερωταπαντήσεις το Bloomberg προσπαθεί να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους οι ελληνικές τράπεζες επανήλθαν στην επικαιρότητα.
Όπως επισημαίνει, οι ελληνικές τράπεζες αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις, επιβαρυμένες καθώς είναι με το υψηλότερο φορτίο κόκκινων δανείων στην Ευρώπη.
Εάν οι αμφιβολίες για την κατάσταση των ισολογισμών τους δεν αντιμετωπιστούν, οι ανησυχίες για την τύχη των ελληνικών τραπεζών μπορεί να βγουν εκτός ελέγχου.
1. Δεν έχουν διορθωθεί ήδη τα προβλήματα της Ελλάδας;
Έχουν γίνει προσπάθειες για αυτό. Αυτό το καλοκαίρι η Ελλάδα βγήκε από το πρόγραμμα διάσωσης και πέτυχε μια αξιοσημείωτη συμφωνία με τις άλλες κυβερνήσεις της ευρωζώνης, η οποία της δίνει περιθώριο μιας δεκαετίας ή και παραπάνω, να αρχίσει να αποπληρώνει τα δάνειά της (με την προϋπόθεση ότι δεν θα επιστρέψει στις δαπάνες που έφεραν την οικονομία της στο χείλος της κατάρρευσης το 2009). Οι μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας έχουν ανακεφαλαιοποιηθεί τρεις φορές από την αρχή της κρίσης χρέους –με πιο πρόσφατη το 2015. Το δημόσιο δήλωσε ότι οι τράπεζες είναι τώρα καλά κεφαλαιοποιημένες και είναι έτοιμες να επωφεληθούν από την αναδυόμενη οικονομική ανάκαμψη. Επίσης δήλωσε ότι οι τράπεζες έχουν τώρα νέα μέσα στη διάθεσή τους να επιλύσουν ζητήματα επισφαλών δανείων, όπως οι ηλεκτρονικές δημοπρασίες και ο εξωδικαστικός μηχανισμός.
2. Τότε ποιο είναι το πρόβλημα;
Τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα αποτελούν περίπου το 50% των assets των ελληνικών τραπεζών –περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ. Και το περισσότερο κεφάλαιό τους αποτελείται από αναβαλλόμενος φορολογικές απαιτήσεις έναντι του ελληνικού δημοσίου. Ο Γενικός Δείκτης έχει χάσει περισσότερο από το ένα τρίτο της αξίας του φέτος, και έχει ζητηθεί από τη δεύτερη μεγαλύτερη ελληνική τράπεζα, την Τράπεζα Πειραιώς, να αντλήσει περισσότερο κεφάλαιο μέσω πωλήσεων assets μειωμένης εξασφάλισης μέχρι το τέλος του έτους –ένα έργο που περιπλέκεται λόγω της junk αξιολόγησης. Την ίδια στιγμή, οι τράπεζες δέχονται πιέσεις από τις εποπτικές αρχές να επισπεύσουν τη διαδικασία εκκαθάρισης των ισολογισμών τους και να μειώσουν τον όγκο των επισφαλών δανείων, με ορισμένους αναλυτές να αμφιβάλλουν ότι μπορούν να επιτευχθούν αυτοί οι φιλόδοξοι στόχοι. Τα funds με short θέσεις στις ελληνικές τράπεζες, όπως το Oceanwood Capital Mgmt LLP, δεν έχουν πειστεί ότι οι τράπεζες μπορούν να καθαρίσουν τα βιβλία τους χωρίς να «κάψουν» σημαντικά κεφάλαια.
3. Τι μπορεί να γίνει;
Η ελληνική κυβέρνηση φέρεται να εξετάζει ένα σχέδιο για να βοηθήσει τις τράπεζες να επισπεύσουν τις πωλήσεις επισφαλών δανείων, πιθανώς περιλαμβάνοντας μια κυβερνητική εγγύηση, σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί το μαξιλάρι διαθεσίμων των 24 δισ. ευρώ, για να τονώσει τις τράπεζες. Έχουν ακουστεί διάφορες ιδέες, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ενός σχήματος προστασίας των assets και ενός οχήματος ειδικού σκοπού στο οποίο θα «ξεφορτώνονται» τα επισφαλή δάνεια με κρατικές εγγυήσεις. Αλλά η χρήση των κεφαλαίων του μαξιλαριού, θα μπορούσε να αποτελέσει πλήγμα στις προσπάθειες της κυβέρνησης να διαβεβαιώσει τους επενδυτές ότι οι χρηματοδοτικές ανάγκες του δημοσίου καλύπτονται πλήρως για τα επόμενα έτη. Και θα μπορούσε να βρεθεί ενάντια στους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που απαγορεύουν την κρατική βοήθεια προς τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς χωρίς πρώτα να γίνει bail-in στις καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ.
4. Πώς φτάσαμε εδώ;
Το πτωτικό σπιράλ για τις ελληνικές τράπεζες ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία, όταν η χώρα μπήκε στην μεγαλύτερη και βαθύτερη ύφεση που μπορεί να θυμηθεί. Οι πελάτες των τραπεζών –νοικοκυριά και επιχειρήσεις- έχουν αθετήσει μαζικά τις υποχρεώσεις απέναντι σε δάνεια από το 2008. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, το δημόσιο επίσης χρεοκόπησε, που σημαίνει ότι οι τράπεζες έπρεπε να διαγράψουν τα ελληνικά ομόλογα που κατείχαν. Και αυτά ήταν πριν εκλεγεί ο Αλέξης Τσίπρας το 2015 με την υπόσχεση να τερματίσει τη λιτότητα. Η εξάμηνη σύγκρουσή του με τους Ευρωπαίους πιστωτές της χώρας προκάλεσε φυγή των καταθέσεων και έφερε την Ελλάδα στο χείλος της εξόδου από την ευρωζώνη. Επιβλήθηκαν capital controls και η οικονομία περιήλθε σε διπλή ύφεση, δίνοντας ένα απότομο τέλος σε μια σύντομη περίοδο ανάκαμψης το 2014.
5. Οι τράπεζες είναι άμοιρες ευθυνών;
Όχι. Οι οικονομικές δυσκολίες της χώρας έχουν εκθέσει σειρά αποτυχιών στην εταιρική διακυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένων και δανείων προς δανειζόμενων που δεν θα μπορούσαν ποτέ να αποπληρώσουν. Αυτές οι πρακτικές κρατιούνταν μυστικές, αν μη τι άλλο λόγω του ότι τεράστια δάνεια δόθηκαν σε πολιτικά κόμματα και ΜΜΕ. Στην πραγματικότητα, ένας όρος που συνόδευε την πιο πρόσφατη διεθνή διάσωση της Ελλάδας, ήταν μια πλήρης αναδιοργάνωση των δ.σ. των τραπεζών. Το ερώτημα είναι εάν οι νέες διοικήσεις μπορούν να αλλάξουν την κατάσταση ή εάν οι τράπεζες είναι πολύ βαθιά «στο κόκκινο» για να σωθούν.
6. Και τώρα τι γίνεται;
Στις προηγούμενες περιπτώσεις που ήταν σε κίνδυνο η χρηματοπιστωτική σταθερότητα (π.χ. Ιταλία, Κύπρος), οι ευρωπαϊκές ρυθμιστικές και εποπτικές αρχές έλαβαν μια φιλελεύθερη προσέγγιση στους κανόνες κρατικής βοήθειας της ΕΕ, επιτρέποντας να χρησιμοποιηθεί η κρατική βοήθεια για να αποφευχθεί καταστροφή. Αλλά εάν χρειάζονται τέτοιες λύσεις, δεν θα είναι εύκολες ή φθηνές: η διάσωσης της κεντρικής συνεργατικής τράπεζας της Κύπρου νωρίτερα φέτος, κόστισε στους Κύπριους φορολογούμενος ένα ποσό ίσο με το 13% του ΑΕΠ της χώρας. Εκτός από την πιθανή αξιοποίηση κεφαλαίων που αρχικά προορίζονταν ως μαξιλάρι για το ελληνικό δημόσιο, η χρήση δημοσίων κεφαλαίων επίσης εγείρει ερωτήματα για την αξιοπιστία των τραπεζικών κανόνων της ένωσης, και την ποιότητα της χρηματοπιστωτικής εποπτείας. Εξάλλου, οι ελληνικές τράπεζες δεν είναι οι πρώτες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα παρά το ότι πέρασαν τα ευρωπαϊκά stress tests.
