Κώστας Σαμαράς
«Το Ισραήλ έτοιμο για στρατιωτικό χτύπημα στο Ιράν», αναφέρουν Ευρωπαίοι και Αμερικανοί αξιωματούχοι
Οι ΗΠΑ διέταξαν την εκκένωση προσωπικού της πρεσβείας τους στο Ιράκ, καθώς αυξάνεται η ένταση στην περιοχή
Απογοητευμένος ο Τραμπ από την πορεία των συνομιλιών με την Τεχεράνη, δυσκολεύεται να συγκρατήσει τον Νετανιάχου ο οποίος ζητά επιτακτικά να επιτεθεί – Το Ιράν προειδοποιεί πως θα απαντήσει καταστρέφοντας όλες τις αμερικανικές βάσεις στη Μέση Ανατολή – Πλέον εκτιμάται ότι η Τεχεράνη έχει τη δυνατότητα να παραγάγει υλικό για έως και 10 πυρηνικές βόμβες
Το Ισραήλ φαίνεται να ετοιμάζει άμεσα στρατιωτικό χτύπημα κατά του Ιράν, σύμφωνα με Αμερικανούς και Ευρωπαίους αξιωματούχους, σε μια εξέλιξη που θα μπορούσε να προκαλέσει γενικευμένη ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή και να εκτροχιάσει τις διπλωματικές προσπάθειες της κυβέρνησης Τραμπ για περιορισμό του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος.
Σύμφωνα με τους New York Times, η ανησυχία για επικείμενη ισραηλινή επίθεση, αλλά και για την πιθανότητα σφοδρών ιρανικών αντιποίνων, οδήγησε την Ουάσινγκτον την Τετάρτη στην απομάκρυνση διπλωματών από το Ιράκ και στην εξουσιοδότηση εθελοντικής αναχώρησης μελών οικογενειών Αμερικανών στρατιωτικών από περιοχές της Μέσης Ανατολής.
Παραμένει άγνωστο το εύρος της επιχείρησης που μπορεί να ετοιμάζει το Ισραήλ. Ωστόσο, η ανησυχία έχει ενταθεί ύστερα από μήνες κατά τους οποίους ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, πίεζε τον πρόεδρο Τραμπ να εκμεταλλευτεί την «ευαλωτότητα» του Ιράν για να δώσει το πράσινο φως σε μια επίθεση.
Ο Τραμπ είχε απορρίψει παλαιότερη ισραηλινή πρόταση για στρατιωτική δράση, επιμένοντας ότι ήθελε να δώσει ευκαιρία στη διαπραγμάτευση ενός νέου πυρηνικού συμφώνου που θα παρεμπόδιζε την ιρανική παραγωγή πυρηνικού υλικού. Δύο εβδομάδες νωρίτερα είχε προειδοποιήσει τον Νετανιάχου να μην προχωρήσει σε επιθετικές ενέργειες όσο διαρκούν οι διαπραγματεύσεις.
Ωστόσο, σύμφωνα με αξιωματούχους, το τελευταίο διάστημα ο Τραμπ εμφανίζεται λιγότερο αισιόδοξος. Η απόρριψη εκ μέρους του ανώτατου ηγέτη του Ιράν μιας πρότασης για σταδιακή κατάργηση του εμπλουτισμού ουρανίου φαίνεται να έχει ενισχύσει την απαισιοδοξία στον Λευκό Οίκο.
Αναλυτές επισημαίνουν ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει σημειώσει τεράστια πρόοδο από το 2018. Πλέον εκτιμάται ότι η Τεχεράνη έχει τη δυνατότητα να παραγάγει υλικό για έως και 10 πυρηνικές βόμβες. Η κατασκευή λειτουργικού όπλου, αν αποφασιστεί, θα απαιτούσε αρκετούς μήνες επιπλέον. Ωστόσο, πολλοί Ισραηλινοί αξιωματούχοι κρίνουν ότι η κατάσταση έχει ήδη ξεπεράσει το όριο της ανοχής.
Αρκετοί στο Ισραήλ θεωρούν ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να αντιμετωπιστεί το ζήτημα. Η Χαμάς και η Χεζμπολάχ – προξιμές οργανώσεις του Ιράν – έχουν αποδυναμωθεί, και οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές του 2023 έχουν αποδυναμώσει σοβαρά την ιρανική αντιαεροπορική άμυνα.
Ωστόσο, άλλοι αναλυτές τονίζουν ότι το Ιράν αποκαθιστά γρήγορα τις αμυντικές του υποδομές, γεγονός που σημαίνει ότι το παράθυρο ευκαιρίας για το Ισραήλ ενδέχεται να κλείνει. Επιπλέον, παραμένει ασαφές κατά πόσον το Ισραήλ θα μπορούσε να προκαλέσει καίριο πλήγμα στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν χωρίς αμερικανική υποστήριξη.
Ο Νετανιάχου έχει φτάσει στο παρελθόν κοντά στην υλοποίηση στρατιωτικής επιχείρησης κατά του Ιράν, χωρίς όμως να προχωρήσει την τελευταία στιγμή. Τώρα, όμως, η δυναμική φαίνεται να έχει αλλάξει.
Η απόφαση των ΗΠΑ να αποσύρουν προσωπικό έγινε γνωστή ταυτόχρονα με μια προειδοποίηση από βρετανική ναυτιλιακή αρχή, η οποία συμβούλεψε τα εμπορικά πλοία που διέρχονται τον Περσικό Κόλπο, το Στενό του Ορμούζ και τον Κόλπο του Ομάν να τηρούν αυξημένα μέτρα προσοχής λόγω «αυξημένων εντάσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε στρατιωτική κλιμάκωση».
Σύμφωνα με Ιρανό αξιωματούχο, η Τεχεράνη έχει ήδη καταρτίσει σχέδιο άμεσης απάντησης, που περιλαμβάνει εκτόξευση εκατοντάδων βαλλιστικών πυραύλων εναντίον του Ισραήλ. Τον Οκτώβριο του 2024, αντίστοιχη πυραυλική επίθεση είχε προκαλέσει περιορισμένες ζημιές, καθώς οι ΗΠΑ παρενέβησαν στην αναχαίτισή της.
Ο Τραμπ είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Νετανιάχου τη Δευτέρα, χωρίς να αποκαλυφθούν λεπτομέρειες. Την Κυριακή είχε προηγηθεί συνάντηση του προέδρου με την ομάδα εθνικής ασφάλειας στο Καμπ Ντέιβιντ.
Ο υπουργός Άμυνας του Ιράν, στρατηγός Αζίζ Νασερζαντέχ, δήλωσε ότι σε περίπτωση σύγκρουσης, οι ΗΠΑ θα υποστούν βαριές απώλειες: «Η Αμερική θα αναγκαστεί να αποχωρήσει από την περιοχή. Όλες οι στρατιωτικές της βάσεις βρίσκονται εντός της εμβέλειάς μας και θα τις πλήξουμε χωρίς δισταγμό», δήλωσε.
Επιπλέον, Ιρανοί αξιωματούχοι αντέδρασαν έντονα σε δηλώσεις του στρατηγού Μάικλ Κουρίλα, επικεφαλής της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ (CENTCOM), ο οποίος κατέθεσε στο Κογκρέσο ότι έχει παρουσιάσει στον Τραμπ «ευρύ φάσμα επιλογών» για ενδεχόμενο χτύπημα κατά του Ιράν. Η προγραμματισμένη κατάθεσή του στη Γερουσία την Πέμπτη αναβλήθηκε χωρίς εξήγηση.
Όλα αυτά εκτυλίσσονται παράλληλα με τις συνεδριάσεις του διοικητικού συμβουλίου της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA) στη Βιέννη. ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία και Γερμανία υπέβαλαν ψήφισμα που καταδικάζει την πρόοδο του Ιράν στο πυρηνικό του πρόγραμμα, αλλά και την παραβίαση των δεσμεύσεων που είχε αναλάβει βάσει της συμφωνίας του 2015. Η ψηφοφορία αναμένεται την Πέμπτη.
Αν εγκριθεί, η απόφαση αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε επαναφορά των κυρώσεων του ΟΗΕ – τη λεγόμενη «snapback» διαδικασία. Το Ιράν έχει ήδη προειδοποιήσει με έντονη αντίδραση, με τον υπουργό Εξωτερικών Αμπάς Αραγτσί να δηλώνει: «Η καταδίκη αυτή θα προκαλέσει ΣΦΟΔΡΗ αντίδραση».
Η κυβέρνηση Τραμπ είχε αποσύρει μονομερώς τις ΗΠΑ από τη συμφωνία το 2018. Το Ιράν υποστηρίζει ότι αυτή η απόφαση νομιμοποιεί την εγκατάλειψη των περιορισμών. Οι Ευρωπαίοι, πάντως, επιμένουν ότι η συμφωνία παραμένει ενεργή και μπορεί να επιβληθεί εκ νέου με κυρώσεις.
Στο μεταξύ, δεν έχουν ακυρωθεί οι προγραμματισμένες διαπραγματεύσεις. Οι διαπραγματευτές ΗΠΑ και Ιράν σχεδίαζαν νέα συνάντηση την Κυριακή στο Ομάν, αν και ο Τραμπ δήλωσε τη Δευτέρα ότι το Ιράν έχει υιοθετήσει «απαράδεκτη στάση». Ο ειδικός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ φέρεται να εξακολουθεί να σχεδιάζει να παρευρεθεί.
Το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών δεν παρείχε πληροφορίες για τον αριθμό των ατόμων που αποσύρονται, ωστόσο το Associated Press μετέδωσε ότι ανακαλείται μη αναγκαίο προσωπικό από την πρεσβεία στη Βαγδάτη, και ότι δόθηκε έγκριση για αποχώρηση προσωπικού και οικογενειών από τις πρεσβείες στο Μπαχρέιν και στο Κουβέιτ.
Η απομάκρυνση εξαρτωμένων στρατιωτικών αφορά κυρίως οικογένειες του Ναυτικού και των Πεζοναυτών στο Μπαχρέιν, όπου λειτουργεί σημαντική αμερικανική ναυτική βάση.
Οι τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν την Τετάρτη το απόγευμα, με το αμερικανικό αργό να ξεπερνά τα $68 το βαρέλι — το υψηλότερο επίπεδο από τις αρχές Απριλίου, όταν ο Τραμπ είχε επιβάλει δασμούς σε σχεδόν όλους τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ. Ενδεχόμενη πολεμική ανάφλεξη ή αυστηρότερες κυρώσεις κατά του Ιράν θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν την παγκόσμια αγορά.
Την ίδια ώρα, το αεροπλανοφόρο USS Carl Vinson βρίσκεται στην Αραβική Θάλασσα για εβδομάδες, μεταφέροντας περισσότερα από 60 αεροσκάφη, ανάμεσά τους και F-35. Σύμφωνα με πηγή του Πολεμικού Ναυτικού, δεν υπάρχουν σχέδια μετακίνησης του πλοίου για την ώρα.
Οι ΗΠΑ διατηρούν επίσης δεκάδες μαχητικά και βομβαρδιστικά αεροσκάφη στην περιοχή, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν εκτενώς για την αναχαίτιση των ιρανικών πυραύλων κατά του Ισραήλ το 2024.
Καθώς η διπλωματία φθίνει και οι στρατοί τίθενται σε ετοιμότητα, το ερώτημα παραμένει: θα γίνει το Ισραήλ η σπίθα ενός νέου πολέμου στη Μέση Ανατολή — και πώς θα αντιδράσει ο υπόλοιπος κόσμος αν αυτό συμβεί;
