Κώστας Σαμαράς
Οι δραματικές προβλέψεις της Eurostat για το δημογραφικό στην Ευρώπη και οι επιπτώσεις της αντιμεταναστευτικής πολιτικής
Η αντιμεταναστευτική πολιτική κλιμακώνεται σε όλη την Ευρώπη, εν μέσω ανόδου της Ακροδεξιάς. Θα μπορούσε να επιταχύνει τη μείωση του πληθυσμού της, σύμφωνα με προβλέψεις, προκαλώντας οικονομικά σοκ, συμπεριλαμβανομένων της επιβράδυνσης της οικονομικής ανάπτυξης και ανόδου του κόστους συντάξεων και φροντίδας ηλικιωμένων. Οσοι θέλουν να κλείσουν τα σύνορα της Ευρώπης πρέπει να αντιμετωπίσουν μια σκληρή δημογραφική πραγματικότητα: ο γηγενής πληθυσμός της ηπείρου αναμένεται να μειωθεί απότομα τον επόμενο αιώνα, σε μια εποχή χαμηλών ποσοστών γεννήσεων.
Η ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι έχει καταστήσει την πάταξη της μετανάστευσης προτεραιότητά της, όμως η χώρα της έχει από τα χαμηλότερα ποσοστά γονιμότητας στην Ευρώπη και ο πληθυσμός της θα μειωθεί περισσότερο από το ήμισυ μέχρι το τέλος του αιώνα με μηδενική μετανάστευση. Στη Γερμανία, όπου το αντιμεταναστευτικό AfD ήρθε δεύτερο στις φετινές ομοσπονδιακές εκλογές, ο πληθυσμός θα μπορούσε να συρρικνωθεί, από 83 εκατομμύρια, στα 53 εκατομμύρια τα επόμενα 80 χρόνια, εάν τα σύνορά της ήταν εντελώς κλειστά. Στη Γαλλία ένα σενάριο μηδενικής μετανάστευσης θα σήμαινε μείωση του πληθυσμού, από 68 εκατομμύρια, σε 59 εκατομμύρια κατοίκους, στην Ελλάδα, από 10 εκατομμύρια προβλέπεται μείωση του πληθυσμού έως το 2100 στα 7,3 εκατομμύρια με μετανάστευση ή στα 5,8 εκατομμύρια χωρίς.
Οι τελευταίες προβλέψεις της Eurostat, της επίσημης στατιστικής υπηρεσίας της ΕΕ, δείχνουν ότι, με βάση τις τρέχουσες τάσεις, ο πληθυσμός του μπλοκ θα μειωθεί κατά 6% μέχρι το 2100, στα 419 εκατομμύρια, από 447 εκατομμύρια που είναι σήμερα. Ομως αυτή η μείωση ωχριά μπροστά στο σενάριο της Eurostat χωρίς μετανάστευση. Προβλέπει μείωση του πληθυσμού κατά περισσότερο από το ένα τρίτο, σε 295 εκατομμύρια μέχρι το 2100.
Κλειστά σύνορα
Μόνο μια χούφτα κράτη της ΕΕ θα κατέγραφαν μικρή διαφορά με κλειστά σύνορα: η Ρουμανία, η Λετονία και η Λιθουανία, όλες χώρες που έχουν βιώσει καθαρή εκροή πληθυσμού. Αντίθετα, στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης ο πληθυσμός όχι μόνο θα μειωνόταν ελλείψει των σημερινών επιπέδων μετανάστευσης, αλλά επίσης θα γερνούσε, καθώς ο αριθμός των ατόμων σε ηλικία εργασίας θα μειωνόταν σε σχέση με τους ηλικιωμένους. Σήμερα, το 21% του πληθυσμού της ΕΕ είναι ηλικίας 65 ετών και άνω. Στο βασικό σενάριο της Eurostat, το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί στο 32% έως το 2100.
Στο σενάριο μηδενικής μετανάστευσης θα αυξηθεί περαιτέρω, στο 36%. «Οι κύριες συνέπειες θα είναι η επιβράδυνση της ανάπτυξης, λόγω της μείωσης του εργατικού δυναμικού, και η αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης, λόγω της αύξησης των δαπανών για συντάξεις και της ζήτησης για υγειονομική περίθαλψη και φροντίδα ηλικιωμένων», επισημαίνει ο Τζον Σπρίνγκφορντ, συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Centre for European Reform. Μεγάλο μέρος της ΕΕ το βιώνει ήδη αυτό.
Οι τομείς υγείας και κοινωνικής πρόνοιας θα γίνουν όλο και πιο σημαντικοί για τη διαχείριση της γήρανσης της Ευρώπης, την ώρα που πολλά συστήματα υγείας στην ΕΕ εξαρτώνται ήδη από μετανάστες γιατρούς ή νοσηλευτές. «Η άλλη πλευρά του νομίσματος», λέει ο Αλαν Μάνινγκ, καθηγητής Οικονομικών στο London School of Economics, είναι ότι «λόγω του μειωμένου αριθμού παιδιών και των χαμηλών ποσοστών γονιμότητας, θα πρέπει, κατά κάποιον τρόπο, να ανακατανείμουμε τους ανθρώπους που φρόντιζαν τα παιδιά για να φροντίζουν τους ηλικιωμένους».
Μετάβαση
Αν και οι ειδικοί τονίζουν, ότι η μετανάστευση δεν είναι πανάκεια για τα δημογραφικά προβλήματα της Ευρώπης, προτείνουν ότι είναι μία από τις πολλές λύσεις. Ή τουλάχιστον ένας τρόπος για να διευκολυνθεί η μετάβαση σε μια κοινωνία με μεγαλύτερο πληθυσμό ηλικιωμένων. «Οι μετανάστες πρέπει να εργάζονται, αλλά πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν αρκετά χαμηλά ποσοστά απασχόλησης μεταναστών», παρατηρεί ο Αλαν Μάνινγκ του LSE. «Θα βοηθούσε επίσης η παράταση της ηλικίας συνταξιοδότησης, η μεταρρύθμιση των συντάξεων και η μετατόπιση του φορολογικού βάρους από το εισόδημα από εργασία στον πλούτο, ιδίως στην ακίνητη περιουσία», εκτιμά ο Τζον Σπρίνγκφορντ.«Οι περισσότεροι πολιτικοί του κεντροαριστερού και κεντροδεξιού χώρου αναγνωρίζουν ότι η μετανάστευση είναι απαραίτητη για την άμβλυνση των δημογραφικών πιέσεων», υπογραμμίζει.
«Εχουν επιδιώξει να επικεντρωθούν σε αυστηρότερους – και συχνά απάνθρωπους – κανόνες ασύλου, με την ελπίδα ότι η αυστηρότερη επιβολή των συνόρων θα παρέχει πολιτική κάλυψη για υψηλότερη νόμιμη μετανάστευση. Ωστόσο, τα ακροδεξιά κόμματα αμφισβητούν όλο και περισσότερο την κυρίαρχη συναίνεση. Οι χώρες που καταφέρνουν να αντισταθούν στις απαιτήσεις για μείωση της μετανάστευσης ατόμων σε ηλικία εργασίας θα είναι μακροπρόθεσμα σε ισχυρότερη οικονομική θέση».
