Κώστας Σαμαράς
Συμβαίνει κάθε χρόνο μόλις ο καιρός ζεστάνει λίγο. Όλο και κάποιος γονιός, θα ξεχάσει το παιδί του στο αυτοκίνητο μέσα στη ζέστη. Το παιδί ή που θα σωθεί ή θα πεθάνει με τραγικό τρόπο και τότε όλοι, οι σωστοί, οι αλάνθαστοι, οι άψογοι γονείς θα σπεύσουμε σαν άλλοι δικαστές να σταυρώσουμε τον γονιό αυτό επειδή ήταν αμελής άρα ακατάλληλος!
«Να ξεχάσω εγώ το παιδί μου στο αυτοκίνητο; Ποτέ. Το παιδί μου θα ξέχναγα; Μόνο εκεί έχω το μυαλό μου».
Όταν ακούω ανθρώπους τόσο κάθετους, εκνευρίζομαι. Δεν καταλαβαίνουν ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί στον καθένα. Η επιστήμη το λέει και μάλιστα ξεκάθαρα!
Ο David Diamond, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα είναι κορυφαίος και εξειδικευμένος στη γνωστική νευροεπιστήμη. Μελετά το ρόλο που παίζει η μνήμη σε διάφορες τραγωδίες και κυρίως όταν οι γονείς ξεχνούν ένα παιδί στο πίσω κάθισμα και με βάση την έρευνα του έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είναι το άγχος που πυροδοτεί εκείνη την «προσωρινή αμνησία», το άγχος δηλαδή που αντιμετωπίζουν όλοι οι γονείς σε καθημερινή βάση.
Ο γιατρός το αποκαλεί «Σύνδρομο του Ξεχασμένου Παιδιού» και αιτία δεν είναι η αμέλεια αλλά όπως είπαμε και πριν η στιγμιαία απώλεια της μνήμης. Σύμφωνα με τους ειδικούς κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί στον καθένα, ειδικά στους γονείς και αυτό να το θυμάσαι την επόμενη φορά που θα κρίνεις. Μη νομίζεις ότι έχεις ανοσία. Κινδυνεύεις όπως όλοι μας.
“Το χειρότερο πράγμα που μπορεί να κάνει ένας γονέας είναι να πιστέψει ότι κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί ποτέ σε εκείνον ή σε κάποιο άλλο μέλος της οικογένειάς του“, λέει η Janette Fennel, ιδρυτής και πρόεδρος του KidsAndCars.org. “Αν πιστεύεις ότι ο εγκέφαλός σου είναι ανώτερος και αποκλείεται να κάνεις ένα τέτοιο λάθος τότε το πιο πιθανό είναι να μην λάβεις τις απαραίτητες προφυλάξεις και να πέσεις πιο εύκολα στην παγίδα“.
Το καλοκαίρι φέρνει πολλές αλλαγές στην καθημερινότητα. Τα σχολεία έχουν τελειώσει αλλά οι γονείς εξακολουθούν να εργάζονται. Είτε πάνε τα παιδιά κατασκήνωση είτε σε κάποιο summer camp είτε τα κρατάει η γιαγιά και ο παππούς, το καθημερινό πρόγραμμα αλλάζει εντελώς και κάπου εκεί ελλοχεύει ο κίνδυνος να καταρρεύσει η μνήμη.
Φυσικά δεν κινδυνεύουμε μόνο το καλοκαίρι. Πέρυσι 52 παιδιά ηλικίας μεταξύ 7 εβδομάδων και 11 ετών πέθαναν από ασφυξία σε αυτοκίνητα με τον πρώτο θάνατο να σημειώνεται το Φεβρουάριο. Το 2019 έχουμε μέχρι στιγμής 13 θανάτους. Ο κύριος παράγοντας είναι η αλλαγή στη ρουτίνα. Ο εγκέφαλός μας συνηθίζει σε ένα συγκεκριμένο μοτίβο και μαθαίνει να λειτουργεί βάσει αυτού και όταν υπάρξει οποιαδήποτε αλλαγή, το πρώτο πράγμα που θα επηρεαστεί είναι το μνημονικό μας. Τι ευκολότερο λοιπόν από το να ξεχάσουμε ένα παιδί στο αυτοκίνητο και να φύγουμε;
Σύμφωνα με τον Dr. Diamond χρησιμοποιούμε κυρίως δύο είδη μνήμης για να αντεπεξέλθουμε στη δύσκολη καθημερινότητα: τη μακροπρόθεσμη και τη σημασιολογική. Η μακροπρόθεσμη μας βοηθά να θυμόμαστε κάτι που πρέπει να κάνουμε στο μέλλον, ενώ η σημασιολογική επιτρέπει σε έναν οδηγό να κάνει τη διαδρομή από τη δουλειά του στο σπίτι του μηχανικά: φτάνει δηλαδή σπίτι του αλλά δεν θυμάται λεπτομέρειες για το πώς έφτασε μέχρι εκεί.
Υπάρχει κανείς από εμάς που να μην έχει κάνει μηχανικά έστω και μια διαδρομή με το αυτοκίνητό του; Πόσες φορές έχουμε φτάσει στο σπίτι ξεχνώντας ότι έπρεπε να σταματήσουμε στο φαρμακείο ή στο σούπερ μάρκετ για να πάρουμε κάτι; Πόσες φορές θες να πας κάπου αλλού και ξεχνιέσαι και πηγαίνεις στη δουλειά σου γιατί η καθημερινή σου συνήθεια δεν κόβεται τόσο εύκολα;
Η μακροπρόθεσμη και η σημασιολογική μνήμη λειτουργούν ταυτόχρονα ώστε να προσαρμόζονται στις αλλαγές στη ρουτίνα. Εάν η μακροπρόθεσμη μνήμη ασθενήσει όπως συμβαίνει συχνά όταν είμαστε κουρασμένοι ή έχουμε άγχος τότε αναλαμβάνει η σημασιολογική, η οποία μας βάζει στον «αυτόματο πιλότο» και μας κάνει να ξεχνάμε ότι πηγαίνοντας στη δουλειά πρέπει πρώτα να αφήσουμε κάπου το παιδί μας.
«Ο εγκέφαλός μας λειτουργεί με τέτοιο τρόπο που μας διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό όταν μπαίνουμε στον αυτόματο πιλότο. Το καλό είναι ότι δεν χρειάζεται να θυμόμαστε την κάθε στροφή ή το κάθε φανάρι. Το κακό είναι ότι καταστέλλεται το άλλο μέρος του εγκεφάλου που υποτίθεται ότι πρέπει να μας υπενθυμίζει πρόσθετες πληροφορίες», λέει ο Dr. Diamond.
Ο γιατρός επισημαίνει ότι ακόμα και τα πιο λαμπρά μυαλά μπορούν να πέσουν θύμα μιας προσωρινής απώλειας της μνήμης εργασίας (είναι το μικρότερο σε διάρκεια είδος μνήμης καθώς αποθηκεύει πληροφορίες διάρκειας 2 λεπτών ή δευτερολέπτων και σχετίζεται με την προσοχή και τη συγκέντρωση). Πόσοι γιατροί έχουν ξεχάσει νυστέρια και εργαλεία μέσα στους ασθενείς τους ενώ τους χειρουργούν, πόσοι πιλότοι κατά την προσγείωση έχουν ξεχάσει να πατήσουν το κουμπί για να βγουν οι ρόδες και πόσοι γονείς όλα αυτά τα χρόνια έχουν ξεχάσει τα παιδιά τους στο αυτοκίνητο;
“Πρέπει να δεχτούμε το γεγονός ότι οι εγκέφαλοί μας υπερφορτώνουν και πολλές φορές «κολλάνε» με αποτέλεσμα μία μικρή απροσεξία ή μια αφηρημάδα αν θέλετε που μπορεί να στοιχίσει ακόμα και τη ζωή του παιδιού μας“.
Αυτά συμβαίνουν στους ανθρώπους. Δεν έχει απολύτως καμία σχέση με το αν ένας γονέας αγαπά το παιδί του ή πόσο έξυπνος είναι.
Τι μπορούν λοιπόν να κάνουν οι γονείς για να μετριάσουν αυτό τον κίνδυνo; Πρώτα απ’ όλα πρέπει να καταλάβουν ότι κάτι τέτοιο μπορεί να τύχει στον καθένα. Κανείς δεν είναι Θεός για να τα ξέρει και να τα προβλέψει όλα. Η ανθρώπινη μνήμη όσο δυνατή και αν είναι, μπορεί κάποιες στιγμές να ατονήσει με τραγικά πολλές φορές αποτελέσματα. Έχοντας αυτό κατά νου μπορούμε να κάνουμε κάποια πραγματάκια που θα μας βοηθήσουν να αποφύγουμε τα χειρότερα:
- Μπορείς να ζητήσεις από το summer camp, από τον παππού και τη γιαγιά, από τον παιδικό σταθμό ή οπουδήποτε αφήσεις το παιδί σου να σε ειδοποιήσουν σε περίπτωση που δεν πας το παιδί στην ώρα του. Αν πρέπει 9:00 να είστε εκεί και 9:10 δεν έχετε εμφανιστεί καλό θα ήταν να σου τηλεφωνήσουν σε περίπτωση που έχεις ξεχαστεί και έχεις αφήσει το παιδί στο αυτοκίνητο.
- Οι γονείς μπορούν να βάζουν υπενθύμιση στο κινητό τους. Μπορεί να σας φαίνεται παράξενο αλλά από το να γίνει το κακό καλύτερα να μπει μία υπενθύμιση. Δεν έχει νόημα να κατηγορούμε ο ένας γονιός τον άλλον ότι είναι ξεχασιάρης. Είμαστε όλοι οι άνθρωποι άρα επιρρεπείς.
- Τοποθέτησε σε ένα εμφανές σημείο μία οπτική υπενθύμιση όπως ένα ρούχο του παιδιού, την τσάντα του ή ένα παιχνιδάκι του ώστε βλέποντάς το να πάει το μυαλό σου κατευθείαν στο παιδί.
- Να έχεις πάντα επαφή με το πίσω κάθισμα. Είναι δεν είναι το παιδί μαζί σου πρέπει να σου γίνει συνήθειο να κοιτάζεις πάντα πίσω.
Κάποια οχήματα έχουν ενσωματωμένη προηγμένη τεχνολογία όπως το Evenflo SensorSafe ή το Reminder που ειδοποιούν τον οδηγό βγαίνοντας από το αμάξι ότι έχει αφήσει κάτι στο πίσω κάθισμα. Κάτι σαν ειδοποίηση για τις ανοιχτές πόρτες. Αν το αυτοκίνητό σου έχει κάποιο από αυτά τα προγράμματα φρόντισε να το έχεις πάντοτε ενεργοποιημένο και να μην απενεργοποιείται όποιος και αν οδηγεί το όχημα. Καλό θα ήταν όσες εταιρείες δεν έχουν εγκατεστημένες τέτοιου είδους τεχνολογίες στα νέα οχήματα που παράγουν να σκεφτούν σοβαρά να τις εγκαταστήσουν. Θα σώσουν έτσι πολλές παιδικές ψυχές…
