Κώστας Σαμαράς
Τα περισσότερα νεογέννητα μωράκια δυσκολεύονται να διαχωρίσουν τη μέρα από τη νύχτα και αυτός είναι ο βασικός λόγος που αργούν να αποκτήσουν ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου, καταλήγοντας να κοιμούνται «σπαστά» δίωρα και τρίωρα όλο το 24ωρο. Όταν, όμως, πλέον το μωρό σας θα έχει γίνει μερικών εβδομάδων (συνήθως μετά την 6η εβδομάδα), μπορείτε να αρχίσετε σιγά-σιγά να του μαθαίνετε την διαφορά μέρας-νύχτας και να καθιερώσετε, έτσι, πιο υγιείς συνήθειες ύπνου. Παρακάτω συγκεντρώσαμε ορισμένες συμβουλές παιδιάτρων, που πιστεύουμε ότι θα σας βοηθήσουν:
Κάντε «στρατηγική» χρήση στο φως Οι ειδικοί λένε πως το φως ενεργοποιεί σχεδόν αυτόματα το μωρό στο να ξυπνήσει, ενώ αντίθετα το σκοτάδι δίνει σήμα στον εγκέφαλο για να ενεργοποιήσει τη μελατονίνη, τη βασική ορμόνη του ύπνου. Για τον λόγο αυτό, φροντίστε κατά την διάρκεια της ημέρας να υπάρχει μπόλικο φως στο σπίτι και τη νύχτα να χαμηλώνετε τον φωτισμό, ώστε το μωρό να καταλαβαίνει ότι πλησιάζει η ώρα του ύπνου. Πιο συγκεκριμένα:
-Τη μέρα να έχετε όλα τα πατζούρια ανοιχτά ή, αν ο καιρός το επιτρέπει, να βγάζετε το μωρό σας έξω. Ακόμα κι αν κοιμάται κατά την διάρκεια της μέρας, αφήστε το δωμάτιο να παραμένει φωτεινό (μην κλείνετε τις κουρτίνες) –εκτός αν δυσκολεύεται πολύ να αποκοιμηθεί. -Για να το κάνετε να νυστάξει πιο εύκολα το βράδυ, σκεφτείτε το ενδεχόμενο να εγκαταστήσετε ροοστάτες στα φώτα του σπιτιού (ντίμερ), ώστε να έχετε σε όλα τα δωμάτια σχετικά χαμηλό φωτισμό. Φροντίστε να χαμηλώνετε τα φώτα τουλάχιστον δύο ώρες πριν φτάσει η ώρα του ύπνου του μωρού σας. -Μπορείτε αν θέλετε να έχετε ένα μικρό φωτάκι αναμμένο στο δωμάτιο του μωρού, αλλά επιλέξτε κάποιο μικρό, με χαμηλό φωτισμό και μπλε απόχρωση που δεν καίει αν το αγγίξει κανείς (το έντονο κίτρινο ή λευκό φως μπορεί να προκαλέσει υπερένταση στο μωρό). -Αν το μωρό σας ξυπνά μέσα στη νύχτα, μην ανάβετε εντελώς τα φώτα και μην το μεταφέρετε σε δωμάτια με έντονο φως.
Η εναλλαγή από το σκοτάδι στο φως θα δώσει εντολή στον εγκέφαλό του ότι «τώρα ξυπνάμε». Αντίθετα, νανουρίστε το ώστε να αποκοιμηθεί στο δωμάτιό του. -Αν το πρωινό φως εισβάλλει στο δωμάτιο του μωρού σας ακόμα και μέσα από τα πατζούρια ή αν δυσκολεύεται έτσι κι αλλιώς να αποκοιμηθεί, ακόμα και μέσα στη μέρα, σκεφτείτε το ενδεχόμενο να βάλετε ειδικές κουρτίνες σκίασης στο δωμάτιό του. Βάλτε το μωρό σας για ύπνο όσο είναι ακόμα μισο-ξύπνιο, όχι εντελώς κοιμισμένο Πρόκειται για μία αρκετά δύσκολη στο να ακολουθηθεί συμβουλή, ειδικά για τις μαμάδες που θηλάζουν, αλλά αξίζει τον κόπο να το προσπαθήσετε, ώστε να ξεκουράζεστε και οι δύο περισσότερο. Τα μωρά που ξαπλώνουν στην κούνια τους όσο ακόμα είναι μισο-ξύπνια, μαθαίνουν να αποκοιμιούνται μόνα τους και διατηρούν τη συνήθεια αυτή μεγαλώνοντας. Έτσι, προσπαθήστε να βάζετε το μωρό σας στο κρεβάτι όταν βλέπετε ότι έχει χαλαρώσει στην αγκαλιά σας, χασμουριέται και τρίβει τα ματάκια του, πριν αποκοιμηθεί εντελώς.
Περιμένετε λίγο πριν επιστρέψετε στο μωρό σας Είναι πολύ πιθανό, μερικές στιγμές αφού ακουμπήσετε το μωρό σας στην κούνια του και βγείτε από το δωμάτιο να το ακούσετε να γκρινιάζει λίγο. Περιμένετε ένα λεπτό πριν πάτε να το δείτε. Δώστε του λίγο χρόνο να βολευτεί, να βρει τη στάση του και να αποκοιμηθεί μόνο του. Αν δεν τα καταφέρει και από τους ήχους που κάνει και δυναμώνουν σας φανεί ότι αρχίζει να ξυπνάει, πηγαίνετε σε αυτό πριν ξυπνήσει εντελώς με έντονα κλάματα. Αν το αφήσετε να κλάψει για ώρα, πιθανώς να ξαγρυπνήσει τόσο που να είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποκοιμηθεί ξανά. Αποφύγετε να κοιτάξετε το μωρό σας στα μάτια Όσο αλλόκοτο κι αν σας ακούγεται αυτό, το απευθείας κοίταγμα μπορεί να διεγείρει το μωρό σας. Μπορεί, δηλαδή, να κεντρίσετε την προσοχή του και να του δώσετε να καταλάβει πως είναι ώρα για παιχνίδι, ενώ εσείς θέλετε να ξανακοιμηθεί άμεσα. Οι ειδικοί λένε πως οι γονείς που κοιτάζουν τα μωρά τους απευθείας στα μάτια όταν προσπαθούν να τα ξανακοιμίσουν ακούσια τα ενθαρρύνουν να βγουν από τη ζώνη ύπνου στην οποία βρίσκονται. Εν ολίγοις, όσο περισσότερη αλληλεπίδραση υπάρχει ανάμεσα σε εσάς και το μωρό σας μέσα στη νύχτα, τόσο περισσότερα κίνητρα του δίνετε για να ξυπνήσει. Τι πρέπει αντιθέτως να κάνετε; Να είστε όσο πιο ήσυχοι γίνεται.
Αν πάτε στο μωρό σας κατά την διάρκεια της νύχτας μην το κοιτάξετε στα μάτια, μην μιλήσετε με δυνατή ενθουσιώδη φωνή ή μην αρχίσετε να του τραγουδάτε. Αν γίνεται αποφύγετε ακόμα και να το σηκώσετε. Με χαμηλή φωνή και βλέμμα στην κοιλίτσα του βοηθήστε το να αποκοιμηθεί ξανά, δίνοντας μία πιπίλα (αν το μωρό σας χρησιμοποιεί) και χαϊδεύοντάς το απαλά. Πόσο συχνά του αλλάζετε πάνα μέσα στη νύχτα; Αποφύγετε να την αλλάζετε κάθε φορά που ξυπνάει –δεν χρειάζεται πάντα και υπάρχει κίνδυνος να το ξαγρυπνήσετε. Βάλτε του μία καλή πάνα νυκτός πριν κοιμηθεί, αν ξυπνήσει μυρίστε το και αλλάξτε το μόνο αν έχει κάνει κακά. Για να μην το ξαγρυπνήσετε, επίσης, μπορείτε αντί να το πλύνετε να χρησιμοποιήσετε μωρομάντηλα που θα έχετε ακουμπήσει για λίγο πάνω στο καλοριφέρ για να ζεσταθούν. Το πρωί που πλέον θα έχει ξυπνήσει, θα το πλύνετε καλά με νεράκι. Μήπως ξυπνάει γιατί πεινάει; Αν το μωρό σας δεν έχει καταφέρει ακόμα να κοιμηθεί όλη τη νύχτα, ο λόγος μπορεί να είναι ότι πεινάει. Οι ειδικοί συνιστούν να δοκιμάσετε το εξής: Αν το έχετε ταΐσει π.χ. στις 8:00 πριν κοιμηθεί, ξυπνήστε το γύρω στις 11:00 και ξαναταΐστε ή ξαναθηλάστε το. Έτσι, μπορεί να παρατείνετε κάπως τον βραδινό του ύπνο μέχρι π.χ. τις 7-8 το πρωί. Προσοχή, όμως: Για το νυχτερινό αυτό τάισμα κρατήστε τα φώτα χαμηλά, σηκώστε το απαλά από την κούνια και θηλάστε ή ταΐστε το. Μπορεί να ξυπνήσει οριακά, ίσα για να φάει. Αν όχι, δοκιμάστε να ακουμπήσετε τη θηλή σας απαλά στο στόμα του μέχρι να την πιάσει. Αφού φάει -και εφόσον το μωρό σας δεν υποφέρει από παλινδρόμηση- βάλτε το αμέσως ξανά για ύπνο. Δεν πειράζει κι αν δεν ρευτεί –πολλές φορές τα μωρά αποκοιμιούνται χωρίς να ρευτούν.
Περιμένετε μέχρι να σκεφτείτε την εκπαίδευση ύπνου Ακολουθώντας τις παραπάνω συμβουλές το πιθανότερο είναι ότι θα καθιερώσετε υγιείς συνήθειες ύπνου στο μωρό σας, ακόμα και από τους πρώτους μήνες της ζωής του. Ακόμα κι αν δεν τα καταφέρετε, όμως, όσο απελπισμένοι κι αν είστε για ύπνο, οι ειδικοί συμβουλεύουν να μην δοκιμάσετε την εκπαίδευση ύπνου, τουλάχιστον μέχρι το μωρό σας να γίνει 4 μηνών. Νωρίτερα από αυτό τα περισσότερα μωρά δεν μπορούν να κοιμηθούν για πολλές συνεχόμενες ώρες, ενώ δεν είναι και δεκτικά στις τεχνικές που χρησιμοποιείτε. Προετοιμαστείτε για παλινδρομήσεις Ακόμα κι αν το μωρό σας έχει αρχίσει να κοιμάται όλη τη νύχτα, μπορεί να υπάρξουν βράδια που θα αρχίσει πάλι να ξυπνάει. Μην πανικοβληθείτε! Πιθανότατα πρόκειται για προσωρινή παλινδρόμηση. Συμβαίνει συχνά στα μωρά και στα μικρά παιδιά, ειδικά όταν βρίσκονται σε κάποιο αναπτυξιακό στάδιο ή αν αλλάζει η καθημερινή τους ρουτίνα, π.χ. στις διακοπές, αν είναι άρρωστα ή αν έρθει ένα αδερφάκι στην οικογένεια.
Οι περισσότεροι γονείς παρατηρούν ότι τα προβλήματα εμφανίζονται μετά τους 4 μήνες, όταν το μωρό γίνεται πιο κινητικό ή όταν αλλάζουν τα ωράρια ύπνου του, και μετά ξανά στους 9 μήνες, όταν αυξάνεται το άγχος του αποχωρισμού. Για να αντιμετωπίσετε αυτές τις παλινδρομήσεις επιστρέψτε στα βασικά: Διατηρήστε το πρόγραμμα ύπνου του μωρού, καθορίστε το πρόγραμμα ύπνου και φαγητού μέσα στη μέρα και κάντε το ένα χαλαρωτικό μπανάκι κάθε βράδυ πριν το τελευταίο γεύμα. Αν το μωρό σας είναι αρκετά μεγάλο, επιλέξτε τη μέθοδο εκπαίδευσης ύπνου που σας ταιριάζει και ακολουθήστε την για τουλάχιστον μία εβδομάδα. Αν δείτε ότι δεν «πιάνει» δοκιμάστε κάποια άλλη μέθοδο.
