Κώστας Σαμαράς
Τα πιο πολύκροτα επιχειρηματικά σκάνδαλα και οι άνθρωποι που βρίσκονται πίσω από αυτά
Ο Sam Bankman Fried, που έως πριν από έναν χρόνο ήταν σε ηλικίας μόλις 30 ετών ο βασιλιάς των κρυπτονομισμάτων με μία αυτοκρατορία αξίας 31 δισ. δολαρίων, βλέπει πια το όνομά του να φιγουράρει στη λίστα των μεγαλύτερων απατεώνων στο παγκόσμιο επιχειρείν.
Κρίθηκε από σώμα ενόρκων ένοχος για 7 κατηγορίες απάτης, καθώς οι εισαγγελικές αρχές απέδειξαν στο δικαστήριό οτι μετέφερε εν κρυπτώ και παρανόμως κεφάλαια πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που είχαν τοποθετήσει επενδυτές στο ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων FTX στην επενδυτική του εταιρεία Alameda Research.
Ο SBF, όπως ήταν γνωστός στον χώρο των cryptos, χρηματοδοτούσε με τα λεφτά αυτά τα ριψοκίνδυνα στοιχήματά του και έναν άκρως πολυτελή τρόπο ζωής. Πολλοί μικροεπενδυτές έχασαν εξαιτίας του τις περιουσίες τους, ενώ η αγορά των κρυπτονομισμάτων βίωσε μία κρίση εμπιστοσύνης και έντονες αναταράξεις. Και μπορεί τα cryptos να είναι κάτι που μπήκε στη ζωή μας τα τελευταία χρόνια, αλλά το είδος της απάτης αυτό είναι πραγματικά πολύ παλιό.
Η καταδίκη του SBF που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ποινή κάθειρξης έως 115 ετών (αν και πιθανότερο είναι να μείνει στη φυλακή περί τα 20 έτη) έφερε συγκρίσεις με τον Bernie Madoff και την Elizabeth Holmes του σκανδάλου Theranos. Αξίζει να θυμηθούμε τα πιο τρανταχτά επενδυτικά/επιχειρηματικά σκάνδαλα.
Charles Ponzi: Ο πρώτος «διδάξας»
O Τσαρλς Πόντσι γεννήθηκε στο Λούγκο της Ιταλίας στις 3 Μαρτίου του 1882 και μετανάστευσε στις ΗΠΑ το 1903 σε ηλικία 21 ετών με 2,5 δολάρια στις τσέπες του. Το 1920 o Ιταλός ήταν ένας από τους πλουσιότερους επενδυτές εκείνης της εποχής με εισόδημα 250.000 δολαρίων ημερησίως. Την 1η Νοεμβρίου του ίδιου έτους δήλωσε ένοχος για απάτη και πέρασε συνολικά 14 χρόνια στη φυλακή. Όταν βγήκε, απελάθηκε στην Ιταλία.
Τι είχε κάνει; Στις 26 Δεκεμβρίου 1919, ο Πόντσι έστησε μία εταιρεία – φάντασμα με την ονομασία The Security Exchange Company. Έπεισε αρκετούς να επενδύσουν ό,τι ποσό ήθελαν σ’ αυτόν, με τη δέσμευση ότι θα είχαν κέρδος 50% επί του ποσού που είχαν επενδύσει κάθε 90 ημέρες. Πλήρωνε τους πρώτους με τα λεφτά που έβαζαν όσοι εισέρχονταν σ’ αυτή την “πυραμίδα”, με αποτέλεσμα να πεισθούν όλοι ότι η δέσμευση ισχύει. Το σχήμα αυτό κατέρρευσε τον Αύγουστο του 1920 έπειτα από ρεπορτάζ της εφημερίδας “The Boston Globe”, που το ξεσκέπασε. Ο όρος «σχήμα Πόντσι» χρησιμοποιείται έως σήμερα για τέτοιες απάτες.
Bernie Madoff – Ο «έγκριτος χρηματιστής»
Ένας χρηματιστής «εγνωσμένου κύρους» έπεισε χιλιάδες επενδυτές, επιχειρηματίες και σελέμπριτις να του παραδώσουν τις αποταμιεύσεις τους, υποσχόμενος σταθερά και δη υψηλά κέρδη. Έπαιρνε τα χρήματά τους επί 17 χρόνια στη μεγαλύτερη οικονομική απάτη, που είχε έως τότε έρθει στο φως στις ΗΠΑ και ενδεχομένως παγκοσμίως. Ο λόγος για τον Μπέρνι Μάντοφ, που συνελήφθη στις 11 Δεκεμβρίου 2008 και τελικά καταδικάστηκε σε ποινή κάθειρξης… 150 ετών.
Ένας όχι τυχαίος χρηματιστής, αλλά ένας πρωτοπόρος των ηλεκτρονικών συναλλαγών, ο οποίος μάλιστα διετέλεσε πρόεδρος του Δ.Σ. στο χρηματιστήριο Nasdaq στις αρχές της δεκαετίας του ’90, υποσχόταν στους επενδυτές εύκολο και σίγουρο κέρδος. Εκείνοι τον πίστευαν. Το μέγεθος της απάτης υπολογίζεται από τις αμερικανικές αρχές στα 65 δισ. δολάρια. Ο Μάντοφ πέθανε το 2021 στη φυλακή σε ηλικία 82 ετών.
Σκάνδαλο Enron – Jeff Skilling, Kenneth Law
Μία από τις μεγαλύτερες περιπτώσεις εταιρικής απάτης του 21ου αιώνα είναι η Enron, η οποία κέρδιζε τον τίτλο της πιο καινοτόμου εταιρείας των ΗΠΑ από το περιοδικό Fortune κάθε χρόνο από το 1996 έως το 2001. Η εταιρεία ιδρύθηκε το 1985 εμπορευόταν φυσικό αέριο και άλλα ενεργειακά προϊόντα μάλιστα κυκλοφόρησε τη δική της πλατφόρμα ψηφιακών συναλλαγώνεμπορευμάτων το 1999.
Τον Αύγουστο του 2000, οι μετοχές της Enron έφτασαν τα 90 δολάρια, αλλά μόλις ένα χρόνο αργότερα η Sherron Watkins, οικονομικό στέλεχος της Enron, ουσιαστικά μαρτύρησε στις αρχές ένα τεράστιο λογιστικό σκάνδαλο που θα μπορούσε να καταστρέψει ολόκληρη την εταιρεία.
Εν μέσω ερευνών της SEC για τα οικονομικά της, τον Νοέμβριο του 2001 η Enron παραδέχτηκε ότι φούσκωσε εικονικά τα κέρδη της κατά σχεδόν 600 εκατομμύρια δολάρια. Μέσα σε περίπου δύο μήνες, η εταιρεία κήρυξε πτώχευση και το Υπουργείο Δικαιοσύνης ξεκίνησε ποινική έρευνα για την Enron. Πριν ανακοινώσει τη χρεοκοπία, η Enron έκοψε 4.000 θέσεις εργασίας και πολλοί πρώην εργαζόμενοι έχασαν τα συνταξιοδοτικά τους προγράμματα.
Ένα αποτέλεσμα του σκανδάλου της Enron ήταν η ψήφιση του νόμου Sarbanes-Oxley του 2002, ο οποίος καθόρισε αυστηρότερους λογιστικούς κανόνες για τις δημόσιες εταιρείες.
Ο CEO Jeff Skilling καταδικάστηκε σε κάθειρξη 24 ετών. Ο πρώην CEO, Kenneth Law, πέθανε πριν εκτίσει την ποινή του. Ο οικονομικός διευθυντής, Andrew Fastow, βρέθηκε επίσης στη φυλακή.
Worldcom – Βernie Ebbers
Η εταιρεία τηλεπικοινωνιών που είναι τώρα γνωστή ως MCI διόγκωσε τα περιουσιακά της στοιχεία έως και 11 δισεκατομμύρια δολάρια, γεγονός που οδήγησε σε απώλειες 18 δισ. δολαρίων για επενδυτές και 30.000 χαμένες θέσεις εργασίας. Ο Διευθύνων Σύμβουλος Bernie Ebbers αναγνωρίστηκε ως ο κύριος δράστης, διογκώνοντας τα έσοδα με πλαστές λογιστικές εγγραφές. Καταδικάστηκε σε 25 χρόνια για απάτη, συνωμοσία και κατάθεση πλαστών εγγράφων. Ο οικονομικός διευθυντής απολύθηκε, ο ελεγκτής παραιτήθηκε και η εταιρεία κήρυξε πτώχευση.
Dieselgate: Το σκάνδαλο των ρύπων
Το 2015 αποκαλύφθηκε ότι η Volkswagen είχε εγκαταστήσει σε εκατομμύρια οχήματα ένα παράνομο λογισμικό, που «πείραζε» τα αποτελέσματα στα τεστ για τον πετρελαιοκινητήρα της. Μετά από έρευνες και πιέσεις, ο γερμανικός κολοσσός παραδέχθηκε την ενοχή του και προέβη στην ανάκληση εκατομμυρίων οχημάτων. Το σκάνδαλο προκάλεσε ζημιά δισεκατομμυρίων σε όλη τη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία και κυρίως θόλωσε την εικόνα του made in Germany.
Σκάνδαλο Wirecard – Μάρκους Μπράουν
Ο Μάρκους Μπράουν ηγήθηκε της μετέωρης γιγάντωσης της εταιρείας Wirecard από έναν μεσαίου μεγέθους παίχτη σε ένα χρηματοοικονομικό μεγαθήριο της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής οικονομίας. Επενδυτές και πολιτικοί είχαν μείνει έκθαμβοι από την επιτυχία της Wirecard και εξεπλάγησαν ακόμη περισσότερο με την απότομη κατάρρευση και τον εξευτελισμό της.
Η εταιρεία επεξεργαζόταν διαδικτυακές πληρωμές με πιστωτική κάρτα, κυρίως για ιστότοπους πορνογραφίας και τυχερών παιχνιδιών, προτού επεκταθεί στον τομέα της παραδοσιακής τραπεζικής, εκδίδοντας πιστωτικές κάρτες και κάρτες προπληρωμής. Σε έναν κόσμο όπου οι πληρωμές χωρίς μετρητά είχαν γίνει βασιλιάς, η Wirecard ήταν τέλεια σε θέση να κυριαρχήσει.
Στις αρχές του 2019 αποκαλύφθηκε ότι τα αφεντικά της Wirecard είχαν πλαστογραφήσει και είχαν καθυστερήσει συμβάσεις, ενώ δήλωναν τραπεζικούς λογαριασμούς σε τράπεζες της Ασίας, που οι ίδιες δεν γνώριζαν τίποτα. Η Wirecard κήρυξε πτώχευση αφού αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι 1,9 δισ. ευρώ που έλειπαν από τους λογαριασμούς της πιθανότατα… δεν υπήρχαν ποτέ.
Οι κατάσκοποι της Deutsche Bank
Η μεγαλύτερη γερμανική τράπεζα και μία από τις ισχυρότερες όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και διεθνώς, το 2009 είδε τους προβολείς να πέφτουν πάνω της, αλλά όχι για καλό λόγο. Όπως έγινε γνωστό το 2006 η Deutsche Bank είχε προσλάβει εταιρεία ιδιωτικών ερευνητών, προκειμένου να κατασκοπεύει τις επαφές στελεχών της με τον μεγιστάνα Λέο Κιρχ και τους συνεργάτες του. Το σκάνδαλο οδήγησε στην ψήφιση νέου νόμου στη Γερμανία για την προστασία της ιδιωτικότητας των εργαζομένων.
Καλίστο Τάντσι – Η τρύπα της Parmalat
Η ιταλική βιομηχανία τροφίμων ήταν από τους κορυφαίους παίχτες στον τομέα των γαλακτομικών προϊόντων, αλλά έπεσε θύμα του… ιδρυτή της, Καλίστο Τάντσι. Το 2003 ανακαλύφθηκε μία «τρύπα» 14 δισ. ευρώ στα ταμεία της, οφειλόμενη σε απάτες του Τάντσι, ο οποίος και καταδικάστηκε το 2010 σε κάθειρξη 18 ετών.
Theranos – Elizabeth Holmes: Η μεγάλη απάτη του αίματος
Η Ελίζαμπεθ Χολμς σπούδασε στο Στάνφορντ χημικός μηχανικός. Και παρά το γεγονός ότι στο πρώτο έτος αρίστευσε και κέρδισε υποτροφία 3.000 δολαρίων, δεν ολοκλήρωσε ποτέ τις σπουδές της. Παράτησε το Στάνφορντ για να ιδρύσει την δική της start up.
Παρά τις αρχικές δυσκολίες που συνάντησε, έχοντας την ικανότητα της πειθούς και υιοθετώντας τον κώδικα ντυσίματος του Τζομπς (εμφανιζόταν πολύ συχνά με μαύρο ζιβάγκο) κατάφερε να γοητεύσει τους επενδυτές. Έως τα τέλη του 2010 είχε ήδη αντλήσει κεφάλαια 92 εκατ. δολαρίων και ήταν γνωστό όνομα στους κύκλους της Σίλικον Βάλεϊ.
Η εταιρεία της Theranos είχε δημιουργήσει μία «θαυματουργή» ιατρική συσκευή, που χρειαζόταν μόνο λίγες σταγόνες αίματος για να πραγματοποιήσει δεκάδες, πολύπλοκες εξετάσεις αίματος. Ρεπορτάζ της WSJ το 2018 αποκάλυψαν ότι στην πραγματικότητα η συσκευή δεν μπορούσε παρά ελάχιστες εξετάσεις αίματος να πραγματοποιήσει και αυτές όχι πάντα με επιτυχία. Για τις υπόλοιπες η εταιρεία χρησιμοποιούσε παραδοσιακά μηχανήματα, ορισμένα από τα οποία είχε τροποποιήσει ώστε να είναι «συμβατά» με τη δική της τεχνολογία. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση 11 ετών για εξαπάτηση επενδυτών και ασθενών.
